मुंबई भारतातील पारशी समाजाला Contributions of the Parsi Group भारताच्या औद्योगिक क्रांतीचे श्रेय the Indian Industrial Revolution जाते. त्यांचा भारतात मोठा सांस्कृतिक इतिहास आहे आणि त्यांनी उद्यमशीलतेची Industrial Revolution अमिट छाप सोडली आहे. पारसी Parasi हा भारतातील इराणी संदेष्टा झोरोस्टरच्या अनुयायांच्या गटाचा सदस्य आहे. पारसी नावाचा अर्थ पर्शियन आहे. ते पर्शियन झोरोस्ट्रियन लोकांचे वंशज आहेत. जे मुस्लिमांच्या हातून धार्मिक छळ टाळण्यासाठी भारतात पळून गेले. ते प्रामुख्याने मुंबई आणि मुंबईच्या उत्तरेकडील काही शहरे आणि गावांमध्ये राहतात. परंतु ते काही प्रमाणात कराची आणि बेंगळुरू येथेही राहतात. जरी ते वेगळ्या धर्माचे नसले नसले तरी ते हिंदू नसल्यामुळे त्यांचा एक वेगळा समुदाय बनतो. पौराणिक कथेनुसार, पारशी लोक प्रथम पर्शियन खाडीतील होर्मुझ येथे स्थायिक झाले होते. परंतु तरीही त्यांचा छळ होत असताना, ते 8 व्या शतकात भारताकडे निघाले. ते प्रथम दीवमध्ये स्थायिक झाले, परंतु लवकरच ते गुजरातमध्ये गेले. जेथे ते सुमारे 800 वर्षे एक लहान कृषी समुदाय म्हणून राहिले. त्यानंतर मात्र सर्व परिस्थितीशी जुळवुन घेत त्यांनी अनेक उद्योग व्यवसायात आपला जम बसविला. आता भारतातील सर्वात प्रसिद्ध पारशी उद्योजकांबाबत Industrial माहिती जाणुन घेऊया.
अर्देशिर गोदरेज अर्देशिर यांचा जन्म १८६८ मध्ये मुंबईत पारशी झोरोस्ट्रियन कुटुंबात झाला. इतर अनेक आर्थिकदृष्ट्या संपन्न भारतीयांप्रमाणे ते त्यावेळी कायद्याचे विद्यार्थी होते. मात्र आलेल्या काही चांगल्या वाईट अनुभवानंतर त्यांनी मुंबई गाठली. त्यानंतर त्यांनी केमिस्टच्या दुकानात सहाय्यक म्हणून काम करण्यास सुरुवात केली. तिथे त्यांना शस्त्रक्रीयेसाठी लागणारी उपकरणे तयार करण्यात स्वारस्य निर्माण झाले. आपली आवड व त्या व्यवसायातील नफा बघता त्यांनी शस्त्रक्रीयेसाठी लागणारी उपकरणे तयार करण्याचे ठरवले. त्यानंतर आपल्या ब्रॅंड ला गोदरेज नाव देऊन त्यांनी विविध उत्पादने घेणे सुरु केले. बघता बघता गोदरेजचे साम्राज्य प्रचंड वाढले. आज गोदरेज हा आपल्या देशातील एक सुप्रसिद्ध ब्रँड आहे आणि आपण सर्वांनी आपल्या जीवनात कधीतरी गोदरेजची उपकरणे किंवा इतर उत्पादने वापरली आहेत. गोदरेजचे कपाट व इतर उत्पादने पहिल्या महायुद्धानंतर फार प्रचलित झाली. देशातील खेड्यापाड्यात गोदरेज नावानेच वस्तूची ओळख त्यावेळी ही होती. आणि आजही आहे.
बैरामजी जीजीभॉय बैरामजी जिजाभाई हे एक श्रीमंत भारतीय व्यापारी आणि लोकसेवक होते. गरीब पारशी मुलांच्या मोफत शिक्षणासाठी संस्था स्थापन करण्यासाठी 3,50,000 किमतीच्या सरकारी कागदपत्रांमध्ये बैरामजी यांची आर्थिक मदत आणि देणगी सर्वात महत्त्वाची होती. त्यांनी मुंबईत अनेक शैक्षणिक संस्था स्थापन केल्या. त्यांनी दोन उल्लेखनीय महाविद्यालये स्थापन केलीत. त्यामध्ये दक्षिण मुंबईतील चर्नी रोडवरील बैरामजी जिजाभाई कॉलेज आणि पुण्यातील बैरामजी जिजाभाई मेडिकल कॉलेज यांचा समावेश आहे. बैरामजींना ऑक्टोबर 1830 मध्ये ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीकडून जोगेश्वरी आणि बोरिवली दरम्यानची सात गावे भाडेतत्त्वावर देण्यात आली होती. लँड्स एंड, वांद्रे, वांद्रे किल्ल्यासह, एक केप जो बैरामजी जीजीभॉय पॉइंट म्हणून ओळखला जातो, तो देखील बायरामजींना देण्यात आला होता. बैरामजींनी किल्ल्याकडे वळणाऱ्या टेकडीवर आपले घर बांधले. बैरामजी जीजीभॉय प्रॉपर्टीज लिमिटेड आता शहरातील पाचव्या क्रमांकाची जमीन मालक कंपणी आहे.
सर दोराबजी जमशेदजी टाटा सर दोराबजी टाटा हे टाटा समूहाचे संस्थापक, दूरदर्शी जमशेदजी टाटा यांचे ज्येष्ठ पुत्र होते आणि त्यांचा जन्म 27 ऑगस्ट 1859 रोजी झाला होता. सर दोराबजी टाटा यांना केवळ त्यांच्या वडिलांचे व्यावसायिक कौशल्यच नाही तर, त्यांच्या वडिलांची निस्वार्थी आणि परोपकाराची भावना देखील वारसाहक्काने मिळाली.
सर दोराबजी टाटा ट्रस्टची स्थापना टाटा समूहाचे संस्थापक जमशेदजी टाटा यांचे ज्येष्ठ पुत्र सर दोराबजी टाटा यांनी केली होती. 1932 मध्ये स्थापित, ही भारतातील सर्वात जुनी गैर सांप्रदायिक सेवाभावी संस्थांपैकी एक आहे. आपल्या वडिलांप्रमाणेच सर दोराबजी यांचा असा विश्वास होता की आपली संपत्ती विधायक कामांसाठी वापरली जावी. त्यामुळे त्यांची पत्नी मेहेरबाई यांच्या मृत्यूनंतर त्यांनी आपली सर्व संपत्ती ट्रस्टला दान केली. त्यांनी टाटा सन्स, इंडियन हॉटेल्स आणि कंपन्यांमधील त्यांचा हिस्सा, त्यांची सर्व संपत्ती आणि 21 दागिने ट्रस्टला दान केले. टाटा ट्रस्ट राष्ट्रीय महत्त्वाच्या अग्रगण्य संस्था स्थापन करण्यासाठी ओळखला जातो. टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ सोशल सायन्सेस, टाटा मेमोरियल हॉस्पिटल, टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च, नॅशनल सेंटर फॉर परफॉर्मिंग आर्ट्स, नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ डिटेल स्टडीज, जेआरडी टाटा सेंटर फॉर एन्व्हायर्नमेंटल टेक्नॉलॉजी, सर दोराबजी टाटा उष्णकटिबंधीय रोग संशोधन केंद्र या टाटांनी स्थापण केलेल्या संस्था आहे. देशाच्या उल्लेखनीय कामगिरीत त्यांनी स्थापण केलेल्या या संस्थांचा महत्वाचा वाटा आहे. 2003 ते 04 या आर्थिक वर्षात ट्रस्टने एकूण 44.233 कोटी रुपये वितरित केले होते.
होमी जहांगीर भाभा होमी भाभा हे भारताच्या अणुऊर्जा कार्यक्रमाची कल्पना करणारे प्रमुख भारतीय वैज्ञानिक आणि दूरदर्शी होते. त्यांनी मार्च 1944 मध्ये मूठभर शास्त्रज्ञांच्या मदतीने अणुऊर्जेवर संशोधन सुरू केले. सलख साखळी प्रतिक्रियांचे ज्ञान नगण्य असतांना आणि अणुऊर्जेपासून वीज निर्मितीची कल्पना ज्यावेळी कोणीही मान्य करायला तयार नव्हते. तेव्हा त्यांनी अणुविज्ञानात काम करणे सुरू केले. त्यांना भारतीय अणुऊर्जा प्रकल्पाचे शिल्पकार म्हणूनही ओळखले जाते. भाभा यांचा जन्म मुंबईतील एका उच्चभ्रू पारशी कुटुंबात झाला. त्यांची कीर्ती जगभर पसरली आहे. भारतात परतल्यावर त्यांनी संशोधन चालू ठेवले. भारताला अणुऊर्जा बनवण्याच्या मोहिमेतील पहिले पाऊल त्यांनी 1945 मध्ये उचलले. टाटा मूलभूत संशोधन संस्था TIFR, नावाने मूलभूत विज्ञानातील उत्कृष्टता केंद्राची स्थापना केली. डॉ. भाभा हे एक कुशल शास्त्रज्ञ आणि वचनबद्ध अभियंता, तसेच एक समर्पित वास्तुविशारद, काळजीपूर्वक नियोजक आणि कुशल कार्यकारी होते. ते ललित कला आणि संगीताचे उत्कृष्ट प्रेमी आणि परोपकारी होते. 1947 मध्ये, त्यांची भारत सरकारने स्थापन केलेल्या अणुऊर्जा आयोगाचे पहिले अध्यक्ष म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. 1953 मध्ये, त्यांनी जिनिव्हा येथे जागतिक अणुशास्त्रज्ञांच्या अधिवेशनाचे अध्यक्षपद भूषवले. भारतीय अणुऊर्जा कार्यक्रमाचे जनक 24 जानेवारी 1966 रोजी एका विमान अपघातात मरण पावले.
जमशेदजी टाटा जमशेदजी टाटा हे भारतातील प्रसिद्ध पारशी उद्योजक होते. त्यांनी भारताला विकसित जगाच्या पंक्तीत सामील होण्यास मदत केली. ते एक देशभक्त आणि मानवतावादी होते. 1870 च्या दशकात, टाटा समूहाच्या संस्थापकाने मध्य भारतात कापड गिरणी सुरू केली. त्यांच्या दूरदृष्टीने भारतातील पोलाद आणि उर्जा उद्योगांना चालना मिळाली. जमशेदजी टाटा यांनी तांत्रिक शिक्षणाचा पाया घातला आणि देशाला विकसित राष्ट्रांच्या श्रेणीत जाण्यास मदत झाली. त्यांचा जन्म 1839 मध्ये गुजरातमधील नवसारी या छोट्याशा गावात झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव नौशेरवांजी आणि आईचे नाव जीवनबाई टाटा होते. नौशेरवांजी हे पारशी धर्मगुरूंच्या कुटुंबातील पहिले व्यापारी होते. नशिबाने त्यांना मुंबईत आणले, जिथे त्यांनी व्यवसाय सुरू केला. वयाच्या १४ व्या वर्षी जमशेटजींनी वडिलांना पाठिंबा देण्यास सुरुवात केली. जमशेटजींनी एल्फिंस्टन कॉलेज मध्ये प्रवेश घेतला आणि शिक्षणादरम्यान त्यांनी हिराबाई दाबू यांच्याशी लग्न केले. 1858 मध्ये ते पदवीधर झाले आणि वडिलांच्या व्यवसायात पूर्णपणे गुंतले. टाटा समुह हे भारतातील सर्वांत श्रीमंत गट असल्याचा अभिमान तर संपूर्ण देश वासियांना आहेच, शिवाय तो एक विश्वासु गृप असल्याचा अभिमान त्याहीपेक्षा जास्त आहे. इक्विटीमास्टरच्या 2011 च्या सर्वेक्षणात, 61% लोकांनी टाटाला सर्वात विश्वासार्ह कंपनी म्हणुन घोषित केले. असे फार क्वचितच घडते. आजही टाटा ब्रँडची विश्वासार्हता आणि जादू लोकांच्या मनात कायम आहे.
रतन टाटा रतन नवल टाटा हे भारतीय उद्योगपती, परोपकारी आणि टाटा सन्सचे माजी अध्यक्ष आहेत. ते टाटा समूहाचे 1990 ते 2012 या काळात अध्यक्ष होते. त्यानंतर ते पुन्हा हंगामी अध्यक्ष म्हणून ऑक्टोंबर 2016 ते फेब्रुवारी 2017 या कालावधीत त्यांच्या चॅरिटेबल ट्रस्टचे अध्यक्ष होते. आता ते कंपनीच्या धर्मादाय ट्रस्टचे नेतृत्व करत आहेत. त्यांना भारतातील दोन सर्वोच्च नागरी सन्मान पद्मविभूषण 2008 आणि पद्मभूषण 2000 देऊन गौरविण्यात आले आहे. जगात अटोमोबाईल, कापड, तेल, पोलाद, सौंदर्य प्रसाधने, वैद्यकीय उत्पादने, माहिती तंत्रज्ञान क्षेत्र, विविध सल्लागार सेवा, वाहने, ईत्यादी उद्योगात जगभरात टाटा समूहाला रतन टाटा यांनी नावलौकिक मिळवून दिला. याशिवाय रतन टाटा यांनी वेळोवेळी अनेक संस्थाना, गरजुंना आणि देशाची उन्नती होईल, अश्या अनेक गोष्टीन मध्ये आपले योगदान दोऊन सदैव देशाची मान ऊंच ठेवली आहे. रतन टाटा यांच्या प्रत्येक गोष्टींवर, निर्णयावर व त्यांच्या उच्च विचारांवर देशाला गर्व आहे.
भिकाजी कामा २४ सप्टेंबर १८६१ रोजी भिकाजी कामा यांचा जन्म एका मोठ्या संपन्न पारशी कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील सोराबजी फ्रामजी पटेल हे एक प्रसिद्ध व्यापारी होते. ते मुंबईत व्यवसाय, शिक्षण आणि परोपकारात सक्रिय होते. भिकाजी लहान वयातच राजकीय समस्यांकडे आकर्षित झाल्या होत्या. त्या वातावरणात भारतीय राष्ट्रवादी चळवळ मूळ धरत होती. त्यांच्याकडे भाषांची प्रतिभा होती आणि त्यामुळे त्या त्यांच्या देशाच्या कारणांविषयी विविध मंडळांमध्ये वाद घालण्यात पटकन पारंगत झाल्या. भारत आणि ब्रिटनमध्ये बंदी असतानाही भिकाजींनी साप्ताहिक, मासिके भारतीय क्रांतिकारकांना पाठवली. त्यांनी क्रांतिकारकांना सर्व प्रकारे मदत केली. मग ते पैसे, साहित्य किंवा कल्पना असोत. त्यांना भारतीय राष्ट्रीयत्वाची महान पुजारी म्हणून ओळखले जात असे. जोन ऑफ आर्कसोबतचे त्यांचे पोर्ट्रेट फ्रेंच वृत्तपत्रांमध्ये छापून आले आहे. मिसेस कामा यांना युरोपच्या राष्ट्रीय आणि लोकशाही समाजात विशेष स्थान होते. त्या भारतीय वंशाच्या पारशी नागरिक होत्या. त्यांनी लंडन, जर्मनी आणि अमेरिकेत जाऊन भारताच्या स्वातंत्र्याच्या बाजूने वातावरण निर्माण केले होते. 22 ऑगस्ट 1907 रोजी जर्मनीतील स्टुटगार्ट येथे झालेल्या सातव्या आंतरराष्ट्रीय काँग्रेसमध्ये, भारताचा पहिला तिरंगा राष्ट्रीय ध्वज फडकवण्याचा मान त्यांना मिळाला होता. त्यावेळीचा तिरंगा आजच्यासारखा नव्हता. भिकाजींनी फडकावलेल्या ध्वजात देशातील विविध धर्मांच्या भावना आणि संस्कृती यांचा मेळ साधण्याचा प्रयत्न करण्यात आला. इस्लाम, हिंदू आणि बौद्ध धर्माचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी हिरवा, पिवळा आणि लाल रंग वापरला जात असे. तसेच वंदे मातरम् हे देवनागरी लिपीत मध्यभागी लिहिले होते.
डायना एडुल्जी डायना एडुल्जी भारताकडून कसोटी क्रिकेट खेळल्या. मुंबईतील पारशी कुटुंबात तिचा जन्म झाला आणि लहान वयातच त्या खेळाकडे आकर्षित झाल्या. त्या ज्या रेल्वे कॉलनीत लहानाच्या मोठ्या झाल्या, तिथे त्या टेनिस बॉल क्रिकेट खेळायच्या. त्यानंतर त्यांनी क्रिकेटमध्ये जाण्यापूर्वी ज्युनियर नॅशनल बास्केटबॉल आणि टेबल टेनिस खेळले. डायना भारतीय रेल्वे आणि नंतर राष्ट्रीय क्रिकेट संघासाठी खेळल्या, जिथे त्या एक यशस्वी स्लो डाव्या हाताच्या ऑर्थोडॉक्स गोलंदाज होत्या. 1975 मध्ये, त्यांनी त्यांची पहिली मालिका खेळली. त्यांना 1978 मध्ये संघाची कर्णधार म्हणून नियुक्त करण्यात आले. त्या अजूनही तिसरी सर्वात यशस्वी कसोटी बळी घेणारी गोलंदाज आहे. तर आंतरराष्ट्रीय महिला क्रिकेटमध्ये 100 बळी घेणारी पहिली महिला खेळाडू आहे.
