डेहराडून : डेहराडूनच्या सरखेतमध्ये 19 ऑगस्ट रोजी झालेल्या ढगफुटीमुळे झालेल्या विनाशाच्या जखमा अजूनही हिरव्या आहेत. येथे ढगफुटीपूर्वी जोरदार वीज कोसलली होती. आता उत्तराखंड स्पेस अॅप्लिकेशन सेंटरने ( Uttarakhand Space Applications Center ) या भागातील विध्वंसामागे चुनखडीचे पर्वत हे प्रमुख कारण असल्याचे सांगितले आहे. यूएसएसी (USAC) चे संचालक आणि भूगर्भशास्त्रज्ञ प्रा. एमपीएस बिश्त, यूएसएसीचे संचालक आणि भूवैज्ञानिक ( MPS Bisht USAC Director and Geologist ) यांनी वातावरणातील आयनीकरणाच्या आधारे 'चुनखडीचे पर्वत विजेला आकर्षित करतात' ( limestone mountains attracts lightning ) असा निष्कर्ष काढला.
आयनीकरण: सरखेतमध्ये प्रत्येक पावसाळ्यात वीज पडण्याच्या घटना सामान्य अधिक नोंदवल्या जातात. यामुळे येथील चुनखडीचे पर्वत ( limestone mountains )वातावरणातील आयनीकरणाच्या प्रक्रियेतून वीज आकर्षिले जाण्याच्या शक्यतेला बळकटी देतात. प्रो. एमपीएस बिश्त यांच्या मते, वातावरणात 78 टक्के नायट्रोजन आणि 21 टक्के ऑक्सिजन आहे. नायट्रोजन (N2) वातावरणात अणूंच्या स्वरूपात आढळतो. ऑक्सिजन जेव्हा पावसाच्या नायट्रोजनच्या संपर्कात येतो, तेव्हा त्याचे अणू तुटतात. यानंतर नायट्रेट (N2D) तयार होते, जे मोठ्या प्रमाणात नकारात्मक ऊर्जा सोडते आणि जेव्हा ही ऊर्जा सकारात्मक आयनच्या संपर्कात येते तेव्हा अर्थिंग होते. जिथे अर्थिंग निर्माण होईल तिथे वीज सर्वात जास्त ( Dehradun limestone mountains ) पडेल. खरं तर, चुनखडी आणि सिलिका सारखे पर्वत देखील त्यांच्या विशिष्ट रासायनिक गुणधर्मांमुळे मोठ्या प्रमाणावर सकारात्मक ऊर्जा निर्माण करतात. यामुळेच आयनीकरणाच्या प्रक्रियेत अशा भागात विजेचे झटके सर्वाधिक बसतात. विजेच्या कडकडाटामुळे खडकांना तडे जाऊ लागतात. हे अतिवृष्टी आणि ढग फुटण्याच्या घटनांमधील नुकसान वाढवते.
यूएसएसीचे संचालक प्रा. बिष्ट (USAC संचालक आणि भूगर्भशास्त्रज्ञ प्रा. एमपीएस बिश्त) यांच्या मते, 1991 मध्ये त्यांच्या सेवेच्या सुरुवातीच्या काळात, ते वाडिया इन्स्टिट्यूट ऑफ हिमालयन जिऑलॉजीमध्ये कार्यरत असताना, त्यांनी पिपळकोटी ते हेलांग (अप्पर अलकनंदा पाणलोट) दरम्यान भूस्खलनाच्या घटनांचा अभ्यास केला होता. चुनखडीचे खडक असलेल्या भागात वीज पडण्याच्या घटना अधिक असल्याचेही त्या अभ्यासात नमूद करण्यात आले होते. सरखेत आणि भैंसवाडा भागालाही भूस्खलनाचा फटका बसला आहे. त्याच वेळी, मसुरीच्या खाली टेकड्यांवर मोठे भूस्खलन झोन आहेत. चुनखडीच्या पर्वतांमध्ये अधिक वीज पडण्याच्या प्राथमिक निष्कर्षांनाही शास्त्रीय आधार असल्याने या दिशेने सखोल अभ्यासाची गरज वाढली आहे.
हेही वाचा - ANDROID 14 smartphones अँड्रॉईड स्मार्टफोन आता थेट सॅटेलाईटशी होणार कनेक्ट
