હૈદરાબાદ: શું તમે જાણો છો કે, આપણા હાડકામાં ચેપ પણ આપણને અપંગ બનાવી શકે છે ? હા ગંભીર હાડકાના ચેપ અને તેની યોગ્ય રીતે અને સમયસર સારવાર ન થવાથી ક્યારેક પીડિતમાં શારીરિક વિકલાંગતા આવી શકે છે. જો ડોકટરો સંમત થાય તો મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં હાડકાના ચેપને ખૂબ ગંભીર સમસ્યા ગણવામાં આવે છે. જેની તાત્કાલિક સારવાર ખૂબ જ જરૂરી (osteomyelitis treatments) છે. ઑસ્ટિઓમેલિટિસ એ હાડકામાં ચેપ (Osteomyelitis is a serious disease) છે. ચેપ લોહીના પ્રવાહમાંથી પસાર થઈને અથવા નજીકના પેશીઓમાંથી ફેલાઈને હાડકા સુધી પહોંચી શકે છે.
આ પણ વાંચો: સુરતનો નવો ચટાકો, ગુલાબી ઠંડીમાં ગરમા ગરમ આઈસ્ક્રીમ ભજીયા અને આઈસ્ક્રીમ પાણીપુરીની મજા
કારણો અને પ્રકારો: ઉત્તરાખંડમાં દેહરાદુનના વરિષ્ઠ ઓર્થોપેડિસિયન ડૉ. હેમ જોશી સમજાવે છે કે, ''જેમ આપણા શરીરના કોઈપણ ભાગને બેક્ટેરિયા, વાયરસ અથવા ફૂગના કારણે ચેપ લાગી શકે છે. તેવી જ રીતે હાડકાને પણ આ કારણોસર ચેપ લાગી શકે છે અથવા ફેલાય છે. હાડકાના ચેપને ઓસ્ટિઓમેલિટિસ પણ કહેવામાં આવે છે. તેના માટે પણ સામાન્ય રીતે તે જ બેક્ટેરિયા, ફૂગ અથવા વાયરસ જવાબદાર હોય છે, જે શરીરના અન્ય ભાગોમાં ચેપ માટે જવાબદાર હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે ન્યુમોનિયા અથવા ઝાડા માટે જવાબદાર વાયરસ હાડકાના ચેપ માટે પણ જવાબદાર હોઈ શકે છે.''
ચેપ માટે જવાબદાર કારણ: ચેપ માટે જવાબદાર કારણના આધારે ઑસ્ટિઓમેલિટિસને બેક્ટેરિયલ ઑસ્ટિઓમેલિટિસ અને ફંગલ ઑસ્ટિઓમેલિટિસમાં વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે બેક્ટેરિયલ ચેપ મોટે ભાગે શરીરના અન્ય ભાગોમાં બેક્ટેરિયલ ચેપને આભારી છે અને તેની અસર રક્ત અથવા અન્ય માધ્યમો દ્વારા હાડકા સુધી પહોંચે છે. બીજી બાજુ ફૂગના ચેપ માટે, ઇજા અથવા અકસ્માતની સ્થિતિને હાડકાને હળવી અથવા ગંભીર ઇજા અને તેમાં ફેલાતા ચેપને કારણે જવાબદાર ગણવામાં આવે છે. આ સિવાય એ જરૂરી નથી કે, ઈજા હાડકામાં જ હોય. જીવાણુથી સંક્રમિત ત્વચા, સ્નાયુમાં ઈજા કે હાડકાની બાજુના કંડરામાંથી ઈન્ફેક્શન હાડકામાં ફેલાઈ શકે છે. હાડકામાં સળિયા અથવા પ્લેટ મળ્યા પછી પણ, તે ઘણી વખત જોખમમાં આવી શકે છે.
ચેપની હાડકા પર અસર: હેમ જોશી સમજાવે છે કે, આ રોગની ગંભીરતાનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે, જેમ જેમ સમસ્યા વધતી જાય છે તેમ તેમ અસરગ્રસ્ત વિસ્તારનું હાડકું પીગળી જાય છે. અથવા એટલું નબળું પડી જાય છે કે તે તૂટી જાય છે. પહેલાના જમાનામાં તેને અસાધ્ય રોગ પણ માનવામાં આવતો હતો. પરંતુ હાલમાં મેડિકલ ક્ષેત્રે થયેલી પ્રગતિને કારણે આવી ઘણી બધી ટેકનિક, સારવાર અને વિકલ્પો છે જે આ સમયે ખૂબ મદદરૂપ થઈ શકે છે.
આ પણ વાંચો: કાવલધરન હોય કે ગંડુશા, તે દરેક રીતે મોઢાના સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક
રોગ ફરીથી થઈ શકે છે: હેમ જોશી સમજાવે છે કે, ઑસ્ટિઓમેલિટિસની સ્થિતિમાં પરુ મોટે ભાગે ચેપગ્રસ્ત વિસ્તારમાં પડવા લાગે છે. આ સિવાય એ ચિંતાનો વિષય છે કે, જો આ ઈન્ફેક્શન દરમિયાન હાડકું તૂટી જાય અથવા તો હાડકાને લગતી જ નહીં પરંતુ કોઈ અન્ય બીમારી પણ થાય તો તે સમસ્યાને દૂર કરવામાં ઘણી મુશ્કેલી પડી શકે છે. બીજી તરફ જો ચેપની સારવારમાં વિલંબ થાય અથવા સારવાર યોગ્ય ન હોય, તો આ રોગ લાંબા સમય સુધી ચાલી શકે છે. એકવાર સાજા થયા પછી તે ફરીથી થઈ શકે છે. ડૉ. જોષી જણાવે છે કે, આ એક એવો ચેપ છે જેમાં જો તેની સંપૂર્ણ સારવાર ન કરવામાં આવે અથવા દર્દી તેની દવાનો કોર્સ પૂરો ન કરે તો તે ફરીથી થઈ શકે છે. હેમ જોશી સમજાવે છે કે, ટીબી એટલે કે હાડકામાં થતો ક્ષય રોગ પણ હાડકાના ચેપનો એક પ્રકાર છે.
તીવ્ર અને ક્રોનિક ઑસ્ટિઓમેલિટિસ: હેમ જોશી સમજાવે છે કે કારણ ગમે તે હોય, ઑસ્ટિઓમેલિટિસ એ ખૂબ જ ગંભીર રોગ છે, જો કે કારણ અને અસરના આધારે તેની તીવ્રતા અને તીવ્રતા વધુ કે ઓછી હોઈ શકે છે. તેથી જ તે તીવ્ર અને ક્રોનિક બંને પ્રકારના હોઈ શકે છે.
એક્યુટ ઓસ્ટીયોમેલીટીસ: હેમ જોશી સમજાવે છે કે, તીવ્ર ઓસ્ટીયોમેલીટીસમાં ચેપગ્રસ્ત વિસ્તારમાં સડો શરૂ થાય છે. આ સ્થિતિમાં ચેપ ખૂબ જ તીવ્ર સ્વરૂપમાં અને ઝડપથી તેની અસર દર્શાવે છે અને તેના લક્ષણો પણ તરત જ દેખાય છે. જેમ કે, અચાનક અસરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં અસહ્ય દુખાવો થાય છે અને ખૂબ તાવ આવે છે. આ સમસ્યા મોટે ભાગે બાળકોમાં જોવા મળે છે.
આ પણ વાંચો: દેશમાં કોરોનાવાયરસ ચેપ માટે સારવાર હેઠળ દર્દીઓની સંખ્યામાં થયો થોડો વધારો
બાળકોમાં ઓસ્ટીયોમેલીટીસ: એક્યુટ ઓસ્ટીયોમેલીટીસ મોટે ભાગે હાડકામાં એવા સ્થળોએ થાય છે, જે સાંધા સાથે અથવા સાંધાની નજીક જોડાયેલા હોય છે અને જે બાળકોની વધતી ઊંચાઈ સાથે જોવા મળે છે. ઉદાહરણ તરીકે ધારની નજીક જ્યાં જાંઘ ઘૂંટણને મળે છે, પગની શિન અને હીલના સાંધા વચ્ચેનું હાડકું અને કોણીની નજીકનું હાડકું વગેરે. તીવ્ર ઓસ્ટીયોમેલીટીસના મોટાભાગના કેસ સાંધા કરતાં હાડકામાં વધુ જોવા મળે છે. તે સમજાવે છે કે, આપણું હાડકું એક સખત પેશી છે, તેથી સમસ્યામાં ખૂબ સોજો અને દુખાવો થાય છે. એટલા માટે આવા દર્દીઓ ખાસ કરીને બાળકો, જેમને હાડકામાં કોઈપણ જગ્યાએ ઉંચો તાવ અને અસહ્ય દુખાવો જેવા લક્ષણો હોય છે. તેમને તાત્કાલિક હાડકામાં ચેપ છે કે કેમ તે તપાસવાની સૂચના આપવામાં આવે છે. હેમ જોશી સમજાવે છે કે, ચેપની સ્થિતિમાં તીવ્ર પીડા અને તાવની સાથે અસરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં સોજો અને લાલાશ પણ જોવા મળે છે. આ ખૂબ જ ગંભીર સમસ્યા છે અને તેની તાત્કાલિક સારવાર ખૂબ જ જરૂરી છે.
ક્રોનિક ઑસ્ટિઓમેલિટિસ: આમાં સમસ્યા ધીમે ધીમે વધે છે અને લક્ષણો પણ ધીમે ધીમે પરંતુ લાંબા સમય સુધી દેખાય છે. જેમ કે, ક્યારેક સંક્રમિત જગ્યાએ દુખાવો થશે અને ક્યારેક નહીં. ક્યારેક તાવ આવશે અને પછી તે પણ ઠીક થઈ જશે. સામાન્ય રીતે લોકો આ સમસ્યા વિશે જાણતા નથી, જ્યાં સુધી તેના લક્ષણો વધુ તીવ્રતા સાથે દેખાવાનું શરૂ ન થાય. ટીબીની જેમ ક્રોનિક ચેપ માનવામાં આવે છે. કારણ કે, તે ધીમે ધીમે વધે છે અને તેના લક્ષણો પણ ધીમે ધીમે દેખાય છે. પરંતુ ટીબીના મોટાભાગના કેસ યુગલોમાં જોવા મળે છે. માર્ગ દ્વારા ક્રોનિક ઑસ્ટિઓમેલિટિસના કિસ્સાઓ હાડકા અને સાંધા બંનેમાં જોઇ શકાય છે.
