గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్ సెక్టార్ను పూర్తి స్థాయి ప్రావిన్స్గా మార్చుకోవాలని చూస్తోన్న దాయాది దురాలోచన.. సరిహద్దులో వేడి రాజేస్తోంది. పాకిస్థాన్, గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్పై అధికారం కోసం ఎత్తులు వేయటానికి ప్రధాన కారణం.. జమ్ము-కశ్మీర్ ప్రత్యేక ప్రతిపత్తిని రద్దు చేస్తూ రాజ్యాంగానికి కట్టుబడి భారత్ తీసుకున్న నిర్ణయమే.
కశ్మీర్, గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్ వ్యవహారాలు పర్యవేక్షించే పాకిస్థాన్ మంత్రి అలీ అమిన్ గందాపూర్.. ఈ ప్రాంతాన్ని పాక్లో ఐదో ప్రావిన్సుగా చేసుకుని.. కశ్మీర్పై భౌగోళికంగా నియంత్రణ సాధించే స్థాయిలో ఉంటామని తెలిపారు. పాక్ వ్యాఖ్యల ప్రకారం గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్ల నుంచి జాతీయ అసెంబ్లీకి ప్రజాప్రతినిధులు ఉండనున్నారు. పాక్ ఆక్రమిత కశ్మీర్లో ఇలాంటి పరిస్థితులు మరెక్కడా లేవు. ఇప్పటివరకూ ఈ ప్రాంతం ప్రత్యేకమైనదని, జమ్ముకశ్మీర్లో భాగం కాదని, ప్రత్యేక చరిత్ర ఉందంటున్న వాదనలు ఖండించేందుకే దాయాది ఈ తరహా చర్యలకు ఉపక్రమించింది. వాస్తవానికి నాడు గులాబ్ సింగ్- బ్రిటీషర్లతో కుదుర్చుకున్న అమృత్సర్ ఒప్పందంలో గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్ భాగంగా లేదు. తర్వాతే జమ్ము-కశ్మీర్లో కలిసింది.
నాటి గిల్గిత్ ఏజెన్సీ, ఉత్తర ప్రాంతాలను.. ప్రత్యేక ప్రతినిధి ద్వారా బ్రిటిషర్లే పాలించేవారు. పక్కదేశాల్లో ఉన్న కమ్యూనిజం ఈ ప్రాంతంలోకి వ్యాపించకుండా ప్రయత్నించేవారు. అయితే, అప్పటి పాలకులు ఈ ప్రాంతాన్ని కశ్మీర్లో కలిపేయటం వల్ల అన్యాయం జరిగిందని ఆరోపించేవారు. ఈ ప్రాంతం ఎప్పుడూ కూడా పీఓకేలోని ఇతర ప్రాంతాలలాగా లేదు.
పాక్ ఆక్రమిత కశ్మీర్కు ప్రత్యేక ఆధ్యక్షుడు, ప్రధాని, శాసనసభ ఉంటాయి. గిల్గిత్ బాల్టిస్థాన్లో ఇటువంటి పరిస్థితులు లేవు. ప్రత్యక్షంగా పాక్ ప్రభుత్వమే చట్టసభ ద్వారా కార్యకలాపాలు చూసుకుంటుంది. 2018 నుంచి ఇదే పరిస్థితి కొనసాగుతోంది.
పీఓకే సుప్రీం కోర్టు పరిధిలోనూ గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్ లేదు. అయితే, పాకిస్థాన్ సర్వోన్నత న్యాయస్థానం తీర్పులు, పాకిస్థాన్-చైనా ఒప్పందం, జమ్ము-కశ్మీర్ ఒప్పందాలు ఈ ప్రాంతంలో అమలవుతాయి. కానీ, ఇప్పుడు ఈ ప్రాంతాన్ని పాకిస్థాన్లో ప్రావిన్సుగా మార్చితే దీని రాజకీయ స్వరూపం పూర్తిగా మారిపోనుంది.
యూరోపియన్ ఫౌండేషన్ ఆఫ్ సౌత్ ఏషియా స్టడీస్.. ఈఎఫ్ఎస్ఏఎస్, మరికొంత మంది ఐరోపా మేధావులు.. ఈ నిర్ణయం రావల్పిండిలో తీసుకుందని, ఇస్లామాబాద్లో కాదని చెబుతున్నారు. రావల్పిండి దేశ సైన్యానికి రాజధానిగా ఉంది.
ఈ నేపథ్యంలోనే తన ఆర్థిక ప్రయోజనాలు కాపాడుకునేందురు.. చైనానే పాక్ను ఈ మేరకు ఉసిగొల్పుతోందనే వాదనలు బలంగా వినిపిస్తున్నాయి. సీపెక్ను చైనా ప్రధాన వాణిజ్య మార్గంగా భావిస్తోంది. ఇది గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్ గుండానే వెళ్తోంది. ఇది పాత జమ్ము-కశ్మీర్లో భాగం. భారత మొదటి ప్రధాని పండిత్ జవహర్ లాల్ నెహ్రూ సైతం వివాదాస్పద ప్రాంతంలో గిల్గిత్ ఏజెన్సీ భాగమని ఐరాసలో నాడు వెల్లడించారు.
ఒక్కసారి ఈ ప్రాంతం, పాక్లో భాగంగా మారితే ఇక్కడ భూమి, ఇతర వనరులపై పాక్ అనాలోచితంగా వ్యవహరిస్తుంది. ఈ ప్రాంతంలో చైనా సహా.. ఏ దేశమైనా అర్థిక కార్యకలాపాలు సాగించుకునే అవకాశం లభిస్తుంది. ముఖ్యంగా చైనా సీపెక్ ప్రాజెక్టుపై భారీగా నిధులు గుమ్మరించిన నేపథ్యంలో.. ఉద్రక్తతలు డ్రాగన్ ఆశలపై నీల్లుజల్లుతాయి. ఈ నేపథ్యంలో చైనా... ఈ ప్రాంతంపై చట్టబద్ధత పొందాలని పాక్పై ఒత్తిడి తెస్తోంది.
సరహద్దులో.. ముఖ్యంగా లద్దాఖ్లో వాస్తవాధీన రేఖ వెంట చైనా కయ్యానికి కాలు దువ్వటానికి ప్రధాన కారణంగా.. కశ్మీర్ స్వయం ప్రతిపత్తి తొలగింపే కనిపిస్తోంది. ఎందుకంటే ఆగస్టు-5కు ముందున్న పరిస్థితులు డ్రాగన్ కుయుక్తులకు అడ్డురాకపోయేవి. ఈ నేపథ్యంలోనే ప్రతీకారంగా గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్ ప్రాంతంలో పాక్తో కలిసి కుతంత్రాలు చేస్తోంది.
అలాగే, గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్లో మార్పులకు వ్యతిరేకంగా భారత్ గళమెత్తిన తర్వాత సరిహద్దులో చైనా దూకుడు మరింత పెంచింది. మరోవైపు బలూచిస్థాన్ వేర్పాటువాదులకు భారత్ మద్దతు తెలపటంపై.. పాకిస్థాన్ ఆగ్రహంగా ఉంది. ఈ నేపథ్యంలో ఎల్ఏసీ, ఎల్ఓసీల వద్ద పరిస్థితులు రోజురోజుకూ ఉద్రిక్తంగా మారుతున్నాయి.
ఒకవేళ పాక్ గనుక.. ఇదే నిర్ణయంతో ముందుకెళ్తే, కొద్దిమంది హురియత్ నేతల మద్దతు తప్ప పెద్దగా కోల్పోయేది ఏం లేదు. హురియత్ నేతలు కశ్మీర్ అంశం పూర్తిగా పరిష్కారమయ్యేవరకూ ఈ ప్రాంత ప్రస్తుత స్థితి మార్చొద్దంటున్నారు. హురియత్ కాన్ఫరెన్స్ నేత అబ్దుల్లా గిలానీ, పాక్ నిర్ణయం పట్ల ఆ దేశ మాజీ సైనికాధిపతి అష్ఫాఖ్ ఖ్యానీ వద్ద వ్యతిరేక గళం విప్పారు.
మొత్తంగా, ఈ నిర్ణయం వల్ల గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్ ప్రాంతంలో చైనా ప్రాజెక్టులకు అడ్డంకులేం ఉండవని.. అందువల్ల ఒత్తడి తగ్గుతుందని పాక్ భావిస్తోంది. అయితే, గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్ అంతర్జాతీయ సమాజం గుర్తించిన వివాదాస్పద ప్రాంతం. ఇప్పుడది పాక్లో భాగమైనా.. కాకపోయినా.. సమస్యకు శాశ్వత పరిష్కారం లభించేవరకూ ప్రస్తుతం ఉన్నట్లుగానే ఉంటుంది.
- బిలాల్ భట్
