हैदराबाद : व्हेगन डाएट किंवा व्हेगॅनिझम लाइफस्टाइल आज जगभरात ट्रेंडीग आहे. अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय सेलिब्रिटींनी अभिमानानं स्वत:ला व्हेगन घोषित केलं आहे. केवळ तज्ञच नाही तर शाकाहारी जीवनशैली आणि व्हेगन आहाराचं पालन करणारे लोक देखील मानतात की केवळ शारीरिकच नव्हे तर मानसिक आरोग्यासाठी देखील बरेच फायदे आहेत. जागतिक व्हेगन दिवस दरवर्षी 1 नोव्हेंबर रोजी जगभरात पाळला जातो. व्हेगन डाएट किंवा शाकाहारी जीवनशैलीबद्दल सामान्य लोकांमध्ये जागरूकता पसरवणं, अन्नासाठी प्राण्यांच्या क्रूरतेवर नियंत्रण यासारख्या समस्यांकडे लोकांचे लक्ष वेधणे यासाठी आजचा दिवस आणि संपूर्ण नोव्हेंबर महिना व्हेगन महिना म्हणून साजरा केला जातो.
उद्देश आणि इतिहास : जगातील सर्व भागांमध्ये मांसाहार हा मुख्यतः वापरला जाणारा आहार आहे. जर आपण शाकाहाराबद्दल बोललो तर वनस्पती आणि शेतीपासून मिळणारे अन्न, गायी, म्हशी किंवा इतर काही प्राण्यांपासून मिळणारे दूध, दही, तूप किंवा दुधापासून बनवलेले चीज (दुग्धजन्य पदार्थ) यांसारख्या खाद्यपदार्थांना शाकाहार मानले जाते. सामान्यतः लोकांचा असा विश्वास आहे की केवळ मांसाहारच नाही तर दुग्धजन्य पदार्थ देखील शरीराला उत्तम दर्जाचे आणि प्रमाणात पोषण देतात. परंतु शाकाहारी जीवनशैलीचे पालन करणाऱ्या लोकांचा असा विश्वास आहे की जर फक्त झाडे, वनस्पती किंवा शेतीपासून मिळणारे अन्न आणि उत्पादने वापरली गेली किंवा आवश्यक प्रमाणात वापरली गेली तर कोणत्याही सजीव प्राण्याला इजा न होता शरीरातील पौष्टिकतेची कमतरता पूर्ण होऊ शकते. त्याच बरोबर आरोग्य, समाज, पर्यावरण आणि पर्यावरणालाही त्याचा चांगला फायदा होतो. ही विचारसरणी सर्वसामान्य लोकांपर्यंत पोचवण्याचा प्रयत्न करणे, शाकाहारी आहाराबाबतचे गैरसमज दूर करणे, अन्नासाठी प्राण्यांवर होणारी क्रूरता कमी करणे आणि त्यासंबंधीच्या इतर विशेष गोष्टींबद्दल लोकांना जागरूक करणे या उद्देशाने दरवर्षी जागतिक व्हेगन दिन साजरा केला जातो.
यूके व्हेगन सोसायटीच्या 50 व्या वर्धापन दिनानिमित्त 1 नोव्हेंबर 1994 रोजी जागतिक व्हेगन दिवस पहिल्यांदा साजरा करण्यात आला. यानिमित्ताने दरवर्षी १ नोव्हेंबर हा दिवस जागतिक शाकाहारी दिन म्हणून साजरा करण्याचा निर्णयही संस्थेच्या अध्यक्षांनी घेतला. त्यानंतर दरवर्षी १ नोव्हेंबर हा जागतिक व्हेगन दिवस म्हणून मानला जातो आणि नोव्हेंबर महिना शाकाहारी महिना म्हणून गणला जातो. यानिमित्तानं संपूर्ण महिना शाकाहारी चळवळीला अधोरेखित करण्यासाठी, व्हेगन डाएट आणि शाकाहारी जीवनशैली, प्राणी आणि त्यांचे समाज, पर्यावरण यांच्यावरील क्रूरतेबद्दल लोकांना योग्य तथ्य, नियम आणि इतर महत्त्वाच्या गोष्टींबद्दल जागरूक करण्यासाठी खर्च केला जाईल. विविध प्रकारचे शाकाहाराच्या प्रभावाविषयी चर्चा करण्यासाठी चर्चा, परिसंवाद, शाकाहारी उत्पादनांचा प्रचार यासारखे कार्यक्रम आयोजित केले जातात. व्हेगन सोसायटी आणि फार्म अ‍ॅनिमल राइट्स मूव्हमेंटशी संबंधित लोक या महिन्याला प्राण्यांबद्दल करुणा आणि समजूतदारपणाचा महिना म्हणून संबोधतात.
व्हेगन डाएट म्हणजे काय ? व्हेगन हा एक शाकाहारी आहार आहे ज्यामध्ये प्राणी किंवा त्यांच्यापासून मिळणारे कोणतेही अन्न जसे की दूध, अंडी, मांस, चीज किंवा लोणी इत्यादींचा आहारात समावेश नाही. या आहारामध्ये संपूर्ण अन्न आणि मातीत उगवलेल्या वनस्पती आणि पिकांपासून मिळणारे कच्चे अन्न आणि पिष्टमय पदार्थ जसे संपूर्ण धान्य, कडधान्ये, सुकी फळे आणि बियाणे, फळे आणि भाज्या इत्यादींचा समावेश होतो.
तज्ञ काय म्हणतात : नवी दिल्लीचे पोषणतज्ञ डॉ. दिव्या शर्मा म्हणतात की, मांसाहारी आणि शाकाहारी यासह सर्व प्रकारच्या आहार पद्धतीचं पालन करणारे लोक त्यांच्या संबंधित शैली अधिक चांगल्या मानतात. विशेषतः बहुतेक मांसाहारी लोकांना असे वाटते की शाकाहारामुळे शरीराला कमी प्रमाणात पोषण मिळते. मांसाहारात प्रथिने किंवा इतर काही प्रकारचे पोषक घटक जरा जास्त प्रमाणात असतात हे खरे आहे, पण शाकाहारातून शरीराला कमी प्रमाणात पोषण मिळते हा गैरसमज आहे. संतुलित थालीपीठ योग्य प्रमाणात खाल्ल्याने किंवा आहारात सर्व प्रकारच्या अन्नाचा योग्य प्रमाणात समावेश केल्यास शरीराला सर्व प्रकारची पोषक तत्वे जसे फायबर, प्रथिने, सर्व प्रकारची जीवनसत्त्वे, लोह, फायटोकेमिकल्स, कॅल्शियम आणि इतर खनिजे आणि अँटिऑक्सिडंट्स मिळतात. याशिवाय शाकाहारी आहारात किंवा वनस्पतींवर आधारित आहारात सॅच्युरेटेड फॅट खूप कमी असते, त्यामुळे कोलेस्ट्रॉल किंवा इतर अनेक प्रकारचे आजार वाढण्याची शक्यताही कमी असते आणि अनेक कॉमोरबिडीटीजचा धोकाही कमी असतो. काही वेळा, काही लोकांमध्ये काही प्रकारचे मांसाहार, सीफूड किंवा दुग्धजन्य पदार्थांमुळे अन्नाची ऍलर्जी देखील दिसून येते. याशिवाय काही प्रकारचे इन्फेक्शन्स आहेत जे मांसाहारी पदार्थ खाल्ल्याने पसरतात. या परिस्थिती टाळण्यासाठी शाकाहारी आहार खूप फायदेशीर ठरू शकतो. याशिवाय शाकाहारी आहाराचे वजन कमी होणे, शरीरात अतिरिक्त चरबी तुलनेने कमी किंवा साठून राहणे, पचनाचे आजार कमी होणे, उच्च रक्तदाबाची समस्या कमी होणे, नैराश्य आणि तणावासारख्या समस्यांपासून मुक्ती,दिवसभर शरीरात ऊर्जा राखणे इ.यासारखे इतरही अनेक फायदे आहेत.
महत्त्व : जागतिक व्हेगन दिवस एक संधी आणि व्यासपीठ प्रदान करतो जेव्हा लोक आरोग्य, समाज आणि पर्यावरणाच्या सुधारणेसाठी या जीवनशैली आणि आहार शैलीच्या फायद्यांबद्दल चर्चा करू शकतात आणि जनजागृती मोहीम राबवू शकतात. याशिवाय, हा कार्यक्रम अन्नासाठी प्राण्यांच्या शोषणाविषयी जागरूकता निर्माण करण्याची आणि प्राण्यांची क्रूरता आणि प्राण्यांची कत्तल कमी करण्यासाठी लोकांना प्रेरित करण्याची संधी देखील प्रदान करतो.
हेही वाचा :
