नवी दिल्ली : भारतीय अंतराळ शास्त्रज्ञांनी ( Indian space scientists ) तरुण ताऱ्यांच्या अत्यंत दुर्मिळ गटातील एक नवीन सदस्य तारा शोधला आहे. म्हणजे हे तारे गुरुत्वाकर्षणाच्या प्रभावाखाली एकत्र येण्यामुळे आणि एकसंधतेमुळे मोठे तारे बनतात. अलिकडच्या काळात अशा दुर्मिळ तार्‍यांमध्ये तारा-निर्मिती समुदायामध्ये रस वाढला आहे. आणि भारतीय अंतराळ शास्त्रज्ञांनी केलेल्या या अभ्यासामुळे ताऱ्यांच्या या गटाची आणि त्यांच्या निर्मितीची यंत्रणा अधिक तपशीलवार मदत मिळू शकते.
तरुण तारे म्हणजे काय
एपिसोडिकली वाढणारे तरुण तारे म्हणजे कमी वस्तुमान असलेले ते तरुण तारे ज्यांनी त्यांच्या गाभ्यामध्ये हायड्रोजन संलयन ( hydrogen fusion ) सुरू केले नाही आणि ते गुरुत्वाकर्षण आकुंचन आणि ड्युटेरियम फ्यूजनद्वारे (deuterium fusion ) उत्तेजित झाले आहेत जे ताऱ्याचा पूर्व-मुख्य-क्रम चरण आहे. हे पूर्व-मुख्य-क्रम तारे एका डिस्कने वेढलेले आहेत. ही चकती वस्तुमान मिळविण्यासाठी तार्‍याभोवती असलेल्या वायू आणि धुळीच्या चकती-आकाराच्या प्रदेशातून पदार्थावर सतत फीड करते. या प्रक्रियेला ताऱ्याच्या सर्कमस्टेलर डिस्कमधून वस्तुमान वाढ म्हणतात.
तार्‍यांच्या निर्मितीच्या या वैश्विक घटनेत असे घडते की या तार्‍यांच्या आहाराचे प्रमाण वाढते. याला परिवर्ती चकतीमधून वस्तुमान वाढीचा कालावधी म्हणून ओळखले जाते. अशा भागांमध्ये, ताऱ्याची चमक ऑप्टिकल बँडमध्ये 4-6 पटीने वाढते. अंतराळ शास्त्रज्ञांच्या समुदायाने आतापर्यंत असे 25 दुर्मिळ ताऱ्यांचे गट शोधून काढले आहेत.
हेही वाचा - Solar Flare : सूर्याच्या प्रकाशापेक्षाही प्रकाशमान होऊ शकते सॅटेलाईट सिस्टीम
तीन भारतीय संस्थांचे योगदान
टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च (TIFR) आणि इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ अॅस्ट्रोफिजिक्स (IIA) मधील इतर शास्त्रज्ञांसह आर्यभट्ट रिसर्च इन्स्टिट्यूट ऑफ ऑब्झर्वेशनल सायन्सेस (ARIES) मधील भारतीय खगोलशास्त्रज्ञांनी तरुण तार्‍यांचा नवीनतम सदस्य ( Gaia 20eae) शोधला आहे.
आर्यभट्ट संशोधन संस्था ही भारत सरकारच्या विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभागांतर्गत एक स्वायत्त संस्था आहे. ऑगस्ट 2020 मध्ये, Gaia फोटोमेट्रिक अॅलर्ट सिस्टम- एक आकाश सर्वेक्षण वस्तूंचा शोध घेते. तसेच ट्रान्झिएंट्सच्या संख्येवर दैनिक अहवाल प्रकाशित करते. ( Gaia 20eae 4.5 ) पटीने उजळले आहे असा अहवाल प्रकाशित केला.
या विद्यार्थांचा आहे समावेश
अर्पण घोष यांच्या नेतृत्वाखाली भारतीय शास्त्रज्ञांच्या पथकाने पीएच.डी. ARIES मधील डॉ. सौरभ शर्मा आणि डॉ. जोसह विद्यार्थी तसेच पेनसिल्व्हेनिया स्टेट युनिव्हर्सिटी, यूएसए मधील पी. निनान, टीआयएफआर, मुंबई येथील डॉ. डीके ओझा, आयआयए, बेंगळुरू येथील डॉ. बी.सी. भट्ट याचबरोबर सुप्रसिद्ध आंतरराष्ट्रीय विद्यापीठातील इतर अवकाश शास्त्रज्ञांनी अलर्ट आढळल्यानंतर लगेचच ( Gaia 20eae ) चे निरीक्षण करण्यास सुरुवात केली.
या गटात प्रिन्स्टन विद्यापीठ, ओक्लाहोमा विद्यापीठ, जॉन हॉपकिन्स विद्यापीठ, कॅलिफोर्निया विद्यापीठ आणि स्पेस टेलिस्कोप सायन्स इन्स्टिट्यूट, यूएसए, थायलंडची राष्ट्रीय खगोलशास्त्रीय संशोधन संस्था आणि ऑस्ट्रेलियातील मॅक्वेरी विद्यापीठातील शास्त्रज्ञ आणि संशोधकांचाही समावेश आहे.
भारताचे योगदान
खगोलशास्त्रज्ञांच्या टीमने 1.3m देवस्थळ फास्ट ऑप्टिकल टेलिस्कोप, 3.6m देवस्थळ ऑप्टिकल टेलिस्कोप, 2m हिमालयन चंद्र टेलिस्कोप आणि 10m HET टेलिस्कोप आणि 0.5m ARC टेलीस्कोप यासारख्या आंतरराष्ट्रीय सुविधांचा वापर करून एकाच वेळी फोटोमेट्रिक आणि स्पेक्ट्रोस्कोपिक निरीक्षणे केली. या शास्त्रज्ञांनी आणि संशोधकांनी असे निरीक्षण केले की ( Gaia 20eae ) च्या प्रकाश वक्र एक संक्रमण अवस्था दर्शविते. 34 दिवसांच्या कालावधीत (3 मॅग/महिना) वेगवान वाढीसह ब्राइटनेस प्रदर्शित करते.
हेही वाचा - BYD electric vehicles : सेल्फ ड्राइव्ह नेपाळ BYD इलेक्ट्रिक वाहनांसाठी बनले भागीदार
