હૈદરાબાદ: આજના યુગમાં ડોક્ટરો ડિપ્રેશનને સાયલન્ટ કિલર માને (Silent killer depression) છે. કૌટુંબિક સમસ્યાઓ, વ્યવસાયિક સમસ્યાઓ, માંદગી, યુદ્ધ, રોગચાળો, રોગ અને મનોવિકૃતિ સહિતના ઘણા પરિબળો છે જે વ્યક્તિમાં હતાશા તરફ દોરી શકે છે. પરંતુ આ સમસ્યાને ઓળખવી અને સમયસર તેની સારવાર માટે પ્રયત્નો કરવા એ આજના પ્રગતિશીલ સમયમાં અને અદ્યતન દવામાં પણ સામાન્ય વ્યક્તિ માટે મુશ્કેલ કાર્ય છે. આજના વિશ્વમાં ડિપ્રેશન એક વૈશ્વિક સમસ્યા બની ગઈ છે. જેના કારણે વિશ્વભરમાં મોટી સંખ્યામાં લોકો કાં તો દર વર્ષે પોતાનો જીવ ગુમાવે છે અથવા તો દુ:ખી, પરેશાન જીવન જીવવા માટે મજબૂર બને છે. સામાજિક સંસ્થાઓ દર વર્ષે નવેમ્બર મહિનામાં તારીક 7 થી 11 નવેમ્બર દરમિયાન આંતરરાષ્ટ્રીય તણાવ જાગૃતિ સપ્તાહનું આયોજન (International Stress Awareness Week 2022) કરવામાં આવે છે.
વિશ્વભરમાં ડિપ્રેશન રોગ: આરોગ્ય અને સામાજિક સંસ્થાઓ દ્વારા વિશ્વભરમાં ડિપ્રેશનને રોગ તરીકે પ્રસ્થાપિત કરવા અને તેના નિવારણ અને તેના પીડિતોના ઉત્થાન અને પુનર્વસન માટે પ્રયત્નો કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે અનેક કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે. આ શ્રેણીમાં, દર વર્ષે નવેમ્બર મહિનામાં તારીક 7 થી 11 નવેમ્બર દરમિયાન આંતરરાષ્ટ્રીય તણાવ જાગૃતિ સપ્તાહનું આયોજન કરવામાં આવે છે. આ વર્ષે આ સાપ્તાહિક કાર્યક્રમનું આયોજન સ્થિતિસ્થાપકતા અને તણાવ ઘટાડવા માટે સાથે મળીને કામ કરવાની થીમ પર કરવામાં આવી રહ્યું છે.
ડિપ્રેશન શું છે: સાયકોલોજિસ્ટ અને કાઉન્સેલર ડૉ. રેણુકા જોષી સમજાવે છે કે, ડિપ્રેશન ખરેખર એક માનસિક સમસ્યા છે. સામાન્ય રીતે દરેક વ્યક્તિએ જીવનમાં અમુક સમયે ડિપ્રેશનનો સામનો કરવો પડે છે. કારણ કે તે ઉદાસી, ચિંતા, મુશ્કેલી જેવી કોઈપણ માનસિક સ્થિતિને કારણે હોઈ શકે છે. પરંતુ જ્યારે ડિપ્રેશન તમારા વિચારોને નકારાત્મકતાથી ભરવાનું શરૂ કરે છે, જે તમારા વિચારો અને કાર્ય કરવાની રીત તમારા સામાન્ય જીવનને અસર કરે છે. ત્યારે તે ગંભીર રોગની શ્રેણીમાં આવે છે. તેનું નિવારણ અત્યંત મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે. કારણ કે, તે તમારા માનસિક સ્વાસ્થ્ય તેમજ શારીરિક સ્વાસ્થ્યને અસર કરી શકે છે. કાઉન્સેલર ડૉ. રેણુકા જોશી જણાવે છે કે, ડિપ્રેશનના લક્ષણો દરેક વ્યક્તિમાં અલગ અલગ સ્તરે જોવા મળે છે. કોઈ વ્યક્તિમાં ડિપ્રેસનના લક્ષણો ઓછા જોવા મળે અથવા કોઈ વ્યક્તિમાં વધુ જોવા મળી શકે છે.
ડિપ્રેશનના લક્ષણો: ખૂબ ઉદાસી અથવા નકારાત્મક લાગણી અનુભવવી. ખુશીના વાતાવરણમાં પણ ખુશીનો અનુભવ થતો નથી. મોટે ભાગે ફક્ત તે વસ્તુઓ વિશે વિચારવું જે તમારા જીવનમાં દુઃખનું કારણ છે. દરેક ખોટા કામ માટે તમારી જાતને દોષી ઠેરવી. ભૂખ ન લાગવી અને વજન ઘટાડો થવો. નિંદ્રા અથવા અતિશય ઊંઘ. ઊર્જામાં ઘટાડો. ઝડપથી થાક લાગે છે. નિર્ણય લેવામાં અને ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી. મૃત્યુ અથવા આત્મહત્યા વગેરેના વિચારોનો ડિપ્રેશનના લક્ષણોમાં સમાવેશ થાય છે.
ડિપ્રેશન કેમ ખતરનાક છે: એ નોંધનીય છે કે, અંગત કારણો સિવાય, છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં રોગચાળા, યુદ્ધ, ભવિષ્ય વિશેનો ડર, આર્થિક સ્થિતિ સંબંધિત ભય, મૃત્યુનો ડર અને માંદગીની અસરો સહિતના અનેક કારણોને લીધે ડિપ્રેશનના કેસોમાં વધારો જોવા મળ્યો છે. ડૉ રેણુકા જોશી મનોવૈજ્ઞાનિક સમજાવે છે કે, ડિપ્રેશન એક એવી સ્થિતિ છે જેનું નિવારણ ખૂબ જ જરૂરી છે અન્યથા તે વ્યક્તિના જીવનધોરણ, કુટુંબ, વ્યાવસાયિક અને સામાજિક જીવનને અસર કરે છે. દર વર્ષે પણ મોટી સંખ્યામાં લોકો આ સમસ્યાને કારણે આત્મહત્યા જેવા પગલાં ભરે છે. માત્ર ભારત વિશે વાત કરીએ તો, NCRB મુજબ વર્ષ 2021 માં માનસિક બીમારીના કારણે 13,792 લોકોએ આત્મહત્યા કરી હતી. ડિપ્રેશનને દેશમાં આત્મહત્યાનું ત્રીજું સૌથી મોટું જાણીતું કારણ માનવામાં આવે છે. ચિંતાની વાત એ છે કે, આ કેસમાં 6134 કેસ 18 થી 45 વર્ષના યુવાનોના હતા.
ભારતમાં આંકડા: WHOનો અંદાજ છે કે, ભારતમાં દર 1 લાખ નાગરિકોમાંથી 21.1 ટકા ગરીબ માનસિક સ્વાસ્થ્યને કારણે આત્મહત્યા કરી રહ્યા છે. નેશનલ મેન્ટલ હેલ્થ સર્વેના અહેવાલમાં ધ્યાનમાં લેવામાં આવ્યું છે કે, લગભગ 14 ટકા ભારતીયોને આ પ્રકારની સમસ્યાને કારણે તબીબી હસ્તક્ષેપ અથવા મદદની જરૂર છે.
ટ્રેસ અવેરનેસ ડે: આંતરરાષ્ટ્રીય તણાવ જાગૃતિ સપ્તાહ વર્ષ 2021 ગ્લોબલ ગેલપ સર્વેક્ષણમાં વિશ્વભરમાં દર 10માંથી ચાર પુખ્ત વયના લોકોએ સ્વીકાર્યું કે, તેઓ નિયમિતપણે ઘણી ચિંતા અથવા તણાવ અનુભવે છે. ડિપ્રેશન જેવી માનસિક સમસ્યાઓથી પીડિત લોકોને મદદ કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે વર્ષ 2018માં ઇન્ટરનેશનલ સ્ટ્રેસ અવેરનેસ વીકની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી. આ પહેલ ઈન્ટરનેશનલ સ્ટ્રેસ મેનેજમેન્ટ એસોસિએશન દ્વારા તણાવ નિવારણ અંગે જાગૃતિ લાવવાના હેતુથી કરવામાં આવી હતી. આ સપ્તાહ દરમિયાન બુધવારે પણ સ્ટ્રેસ અવેરનેસ ડેનું આયોજન કરવામાં આવે છે. આ પ્રસંગે ઓનલાઈન ગ્લોબલ સ્ટ્રેસ એન્ડ વેલબીઈંગ સમિટનું પણ આયોજન કરવામાં આવશે.
સ્ટ્રેસ અવેરનેસ વીકના ઉદેશ્યો: ઇન્ટરનેશનલ સ્ટ્રેસ અવેરનેસ વીકના ઉદ્દેશ્યો અને તેની થીમ ઇન્ટરનેશનલ સ્ટ્રેસ અવેરનેસ વીકનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય વૈશ્વિક સ્તરે તણાવ સંબંધિત સકારાત્મક પરિવર્તનને પ્રોત્સાહિત કરવાનો છે. આ ઈવેન્ટનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ખાસ કરીને કાર્યસ્થળે તણાવના કિસ્સાઓને ઘટાડવા માટે નીતિઓ બનાવવા માટે પ્રેરિત કરવાનો પણ છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન અનુસાર તણાવ, હતાશા અને ચિંતાને કારણે દર વર્ષે લગભગ 12 અબજ વ્યક્તિના કામકાજના દિવસો ખોવાઈ જાય છે. એટલે કે પીડિત વ્યક્તિ કાં તો રજા પર હોય છે અથવા આ સમય દરમિયાન કોઈ કામ કરી શકતી નથી. જેના કારણે વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થાનો અંદાજ છે કે, દર વર્ષે લગભગ 1 ટ્રિલિયન ડૉલરનું મૂલ્યનું નુકશાન થાય છે. ઈન્ટરનેશનલ સ્ટ્રેસ અવેરનેસ વીક માટે સ્થિતિસ્થાપકતા બનાવવા અને થીમના ઉદ્દેશોને ઘટાડવા માટે સાથે મળીને કામ કરવું.
