नवी दिल्ली : भारतातील हिवाळा संपूर्ण देशात सारखा नसतो. उत्तरेकडील भागात थंड वातावरण असते, तर दक्षिणेकडील भाग सामान्यतः अधिक उष्णकटिबंधीय असतो आणि तापमानात कमालीची तफावत दिसत नाही. आजकाल ही परिस्थिती बदलत आहे. याचे परिणाम आपल्या आरोग्यावरही होत आहे. लहान मुले आणि शाळेत जाणाऱ्या मुलांमध्ये हे प्रमाण अधिक असते कारण त्यांची प्रतिकारशक्ती कमकुवत असते. नाक बंद होणे, वाहणारे नाक, थुंकी बाहेर पडणे किंवा बाहेर न पडणारा खोकला, घसा खवखवणे, कर्कश आवाज, छातीत जळजळ आणि कधीकधी सायनस डोकेदुखी यांचा समावेश असू शकतो. आरोग्याचा मंत्र म्हणजे शरीर उबदार ठेवणे आणि औषधे घेणे. सर्दी आणि संबंधित श्वसन समस्यांची किरकोळ प्रकरणे घरी प्रभावीपणे व्यवस्थापित केली जाऊ शकतात, परंतु लक्षणे गंभीर असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घेणे नेहमीच योग्य आहे.
घरगुती उपाय : घसा दुखत असेल तर गरम पाण्यात मीठ, हळद किंवा त्रिफळा चूर्ण टाकून वारंवार प्यायल्याने खूप फायदा होतो. सहा महिन्यांपेक्षा कमी वयाच्या बाळांना, औषधोपचाराचा खरोखर सल्ला दिला जात नाही, परंतु आईच्या दुधाद्वारे औषधे दिली जाऊ शकते, ज्यांना बहुतेक प्रकरणांमध्ये समान लक्षणांचा त्रास होऊ शकतो. एक खरोखर प्रभावी औषधी वनस्पती जी लहान मुलांमध्ये प्रतिकारशक्ती, पचन आणि बुद्धिमत्ता सुधारण्यास मदत करू शकते. नवजात बालकांनाही दिली जाऊ शकते ती म्हणजे वाचा (वाच)/ स्वीट फ्लॅग (अकोरस कॅलॅमस). या वाळलेल्या औषधी वनस्पतीची पेस्ट थोड्या प्रमाणात तुपासह दिली जाऊ शकते. सर्दी आणि रक्तसंचय यामध्ये कोरडे आले ही एक अतिशय प्रभावी औषधी वनस्पती आहे. हे मसाला चहामध्ये घटक म्हणून वापरले जाऊ शकते. पिण्याच्या पाण्यात उकडून किंवा लहान मुले आणि प्रौढ दोघेही चघळू शकतात.
रोगप्रतिकारशक्ती सुधारते : लहान मुले आणि प्रौढ दोघांमध्ये छातीत जळजळ कमी होण्यासाठी आणखी एक महत्त्वाची वनस्पती म्हणजे पर्णयवानी (संस्कृत)/ पाणिकूरका (मल्याळम)/ कर्पूरवल्ली (तमिळ)/ दोड्डापात्रे (कन्नड)/ पाथर चूर (हिंदी)/ भारतीय बोरेज/ मेक्सिकन पुदीना. या वनस्पतीची पाने किंचित गरम करून त्यांचा रस बनवा. हा रस मधासोबत दिला जाऊ शकतो. पानांचा वापर पिण्याच्या पाण्यातही करता येतो. या लक्षणांसाठी तुळशी ही एक अतिशय उपयुक्त उपाय आहे. तुळशीचे उकळलेले पाणी ताप, सर्दी आणि रक्तसंचय कमी करते आणि रोगप्रतिकारशक्ती सुधारते. तुळशीची पाने धुतल्यानंतर थेट खाऊ शकतात. त्रिकाटू हे तीन कोरड्या मसाल्यांचे मिश्रण आहे, जे सहसा हिवाळ्यात उद्भवणाऱ्या रोगांमध्ये दिले जाते. त्यात कोरडे आले, कोरडी काळी मिरी आणि कोरडी लांब मिरची यांची एकत्र पावडर केली जाते. हे पॉलीहर्बल आयुर्वेदातील अनेक फॉर्म्युलेशनमध्ये वापरले जाते. तसेच दशमूलकतुत्रय काशयाचा मुख्य घटक आहे जो विशेषत: खोकला, सर्दी आणि छातीच्या रक्तसंचयच्या परिस्थितीत दिला जातो.
खबरदारी : हिवाळ्यात श्वासोच्छवासाच्या समस्यांवर अनेक प्रभावी उपचार उपलब्ध आहेत. काही लक्षणे टाळणे केव्हाही चांगले. येथे काही सावधगिरीचे उपाय आहेत, जे तुम्हाला थंडीच्या काळात निरोगी ठेवू शकतात: हिवाळ्यात उबदार कपडे घाला. विशेषत: प्रवासात आणि रात्री कान झाकून ठेवा. थंड पाणी पिऊ नका किंवा रेफ्रिजरेटेड काहीही खाऊ नका. शक्यतो गरम पाणी प्या. जास्त प्रदूषण आणि धुके असलेल्या ठिकाणी संरक्षणासाठी मास्क घालणे आवश्यक आहे. थंड पाण्याने शॉवर घेऊ नका आणि ओल्या केसांनी झोपू नका. मुलांना वैयक्तिक स्वच्छता नैतिकता शिकवली पाहिजे जेणेकरून शाळेत आजारी मुलांच्या संपर्कात आल्याने त्यांना संसर्ग होऊ नये.
हेही वाचा : आत्ताच काळजी घ्या, हिवाळ्यात वाढू शकते डिहायड्रेशनची समस्या
