ETV Bharat / bharat

देशातील सर्वात जुन्या पक्षाचा 139वा स्थापना दिवस; काय आहे कॉंग्रेसचा इतिहास, वाचा सविस्तर

Congress Foundation Day : भारताच्या राजकारणातील सर्वात जुना पक्ष अशी ओळख असलेल्या भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस आज 139 वा स्थापना दिवस साजरा करत आहे. यानिमित्त देशभरात पक्षाच्या वतीनं विविध कार्यक्रमांचं आयोजन करण्यात आलंय. काँग्रेसकडून नागपूरमध्ये महासभा घेण्यात येणार आहे. सर्वात जुना पक्ष असलेल्या या पक्षानं आतापर्यंत देशाला 6 पंतप्रधान दिले. मात्र आज या पक्षाचे लोकसभेत 52 खासदार आहेत. तर केवळ तीन राज्यांत हा पक्ष सत्तेवर आहे.

भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस
भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस
author img

By ETV Bharat Marathi Team

Published : Dec 28, 2023, 7:45 AM IST

Updated : Dec 28, 2023, 9:42 AM IST

हैदराबाद Congress Foundation Day : भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC) किंवा काँग्रेस भारतातील सर्वात मोठ्या राजकीय पक्षांपैकी एक आहे. सध्या राष्ट्रीय पातळीवर काँग्रेस हा प्रमुख विरोधी पक्ष आहे. आजच्या दिवशी म्हणजेच 28 डिसेंबर 1885 मध्ये काँग्रेसची स्थापना झाली. या वर्षी देशातील सर्वात जुना पक्ष काँग्रेस आपला 139 वा स्थापना दिवस साजरा करत आहे. भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत आणि आधुनिक भारताच्या विकासात काँग्रेसचा मोठा वाटा राहिला आहे. इंग्रजांचे देशावर राज्य असताना राष्ट्रवाद आणि लोकशाहीच्या आदर्शांनी प्रेरित असलेल्या शिक्षित भारतीयांच्या गटानं काँग्रेसची स्थापना केली होती. काँग्रेसच्या संस्थापकांमध्ये अ‍ॅलन ऑक्टाव्हियन ह्यूम आणि दादाभाई नौरोजी यांचा समावेश होता.

भारतीयांना प्रतिनिधित्व देण्याची मागणी : भारतीयांना अधिकाधिक राजकीय प्रतिनिधित्व आणि अधिकारांची मागणी करण्यासाठी भारतीय राष्ट्रवादीसाठी काँग्रेसची स्थापना करण्यात आली. स्वातंत्र्यलढ्यादरम्यान, पक्षानं अहिंसेचे तत्त्व कायम ठेवलं. सुधारणांच्या मागणीच्या घटनात्मक माध्यमांवर लक्ष केंद्रित केलं. पक्षाचे पहिले अध्यक्ष व्योमेशचंद्र बॅनर्जी होते. 28 डिसेंबर 1885 रोजी बंबई (आताची मुंबई) इथं काँग्रेसचं पहिलं अधिवेशन झालं. यात 72 प्रतिनिधी उपस्थित होते. पक्षानं सुरुवातीला शेतकरी आणि कामगारांचं जीवन सुधारणे, शिक्षण आणि सामाजिक सुधारणांना प्रोत्साहन देणे आणि भारतीयांसाठी अधिक राजकीय प्रतिनिधित्वाची मागणी करणे यासारख्या मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित केले होते.

काँग्रेसनं जागवली स्वदेशीची भावना : कालांतरानं काँग्रेसचा आकार आणि प्रभाव जसजसा वाढत गेला तसतशी काँग्रेसचं भारतीय राजकारणात महत्त्व वाढत गेलं. पक्षानं वार्षिक अधिवेशन घेतले. त्यात देशभरातील हजारो प्रतिनिधी उपस्थित होते. या अधिवेशानांचा उपयोग पक्षाची धोरणे ठरवण्यासाठी आणि त्यावर चर्चा करण्यासाठी तसंच पुढारी निवडण्यासाठी केला जात होता. काँग्रेसनं भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत, ब्रिटीश राजवटीविरुद्ध बहिष्कार आणि मोहिमांमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. काँग्रेसचं नेतृत्व महात्मा गांधी, जवाहरलाल नेहरु आणि सरदार पटेल यांच्यासह अनेक मोठ्या व्यक्तींनी केलंय. या पुढाऱ्यांनी पक्ष आणि स्वातंत्र्य चळवळीला ब्रिटीश राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळवण्याच्या अंतिम ध्येयाकडे मार्गदर्शन करण्यास मदत केली.

स्वातंत्र्यानंतर 17 वेळा लढवल्या सार्वत्रिक निवडणुका : 1947 मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यात काँग्रेसचा महत्त्वाचा वाटा होता. स्वातंत्र्यानंतर काँग्रेसनं 17 सार्वत्रिक निवडणुका लढवल्या आहेत. त्यापैकी 7 वेळा पक्ष पूर्ण बहुमतानं आणि 3 वेळा आघाडीच्या माध्यमातून सत्ता मिळविली. काँग्रेसनं जवळपास 6 दशकं भारतावर राज्य केलं. देशाला पंडित जवाहरलाल नेहरु, लाल बहादूर शास्त्री, इंदिरा गांधी, राजीव गांधी, पी. व्ही. नरसिंहराव, मनमोहन सिंग हे 6 पंतप्रधान देणाऱ्या पक्षाचे आज लोकसभेत केवळ 52 खासदार आहेत. तसंच देशात कर्नाटक, तेलंगणा आणि हिमाचल प्रदेश या तीनच राज्यात पक्षाची सत्ता आहे. महाराष्ट्रात काँग्रेसचा एकही खासदार नाही.

'है तयार हम' म्हणत लोकसभेचं फुंकणार रणशिंग : आगामी लोकसभा निवडणुकीचं रणशिंग फुंकण्यासाठी राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या बालेकिल्ला असलेल्या उपराजधानी नागपुरात गांधी कुटुंबीय प्रथमच एका व्यासपीठावर येणार आहेत. काँग्रेसच्या वतीनं स्थापना दिनानिमित्त 'है तयार हम' सभेचं आयोजन करण्यात आलंय. या सभेसाठी नागपूरातील उमरेड रोडवरील बहादुरा परिसरात 40 एकर क्षेत्रावर विशेष मैदान तयार करण्यात आलंय या सभेला पक्षाच्या माजी अध्यक्षा सोनिया गांधी, खासदार राहुल गांधी, प्रियांका गांधी उपस्थित राहाणार आहेत.

हेही वाचा :

  1. भारत जोडोनंतर आता राहुल गांधींची 'भारत न्याय यात्रा'; कॉंग्रेस फुंकणार लोकसभेचं रणशिंग
  2. राहुल गांधींच्या 'भारत न्याय यात्रे'द्वारे काँग्रेस काय साध्य करणार?

हैदराबाद Congress Foundation Day : भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC) किंवा काँग्रेस भारतातील सर्वात मोठ्या राजकीय पक्षांपैकी एक आहे. सध्या राष्ट्रीय पातळीवर काँग्रेस हा प्रमुख विरोधी पक्ष आहे. आजच्या दिवशी म्हणजेच 28 डिसेंबर 1885 मध्ये काँग्रेसची स्थापना झाली. या वर्षी देशातील सर्वात जुना पक्ष काँग्रेस आपला 139 वा स्थापना दिवस साजरा करत आहे. भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत आणि आधुनिक भारताच्या विकासात काँग्रेसचा मोठा वाटा राहिला आहे. इंग्रजांचे देशावर राज्य असताना राष्ट्रवाद आणि लोकशाहीच्या आदर्शांनी प्रेरित असलेल्या शिक्षित भारतीयांच्या गटानं काँग्रेसची स्थापना केली होती. काँग्रेसच्या संस्थापकांमध्ये अ‍ॅलन ऑक्टाव्हियन ह्यूम आणि दादाभाई नौरोजी यांचा समावेश होता.

भारतीयांना प्रतिनिधित्व देण्याची मागणी : भारतीयांना अधिकाधिक राजकीय प्रतिनिधित्व आणि अधिकारांची मागणी करण्यासाठी भारतीय राष्ट्रवादीसाठी काँग्रेसची स्थापना करण्यात आली. स्वातंत्र्यलढ्यादरम्यान, पक्षानं अहिंसेचे तत्त्व कायम ठेवलं. सुधारणांच्या मागणीच्या घटनात्मक माध्यमांवर लक्ष केंद्रित केलं. पक्षाचे पहिले अध्यक्ष व्योमेशचंद्र बॅनर्जी होते. 28 डिसेंबर 1885 रोजी बंबई (आताची मुंबई) इथं काँग्रेसचं पहिलं अधिवेशन झालं. यात 72 प्रतिनिधी उपस्थित होते. पक्षानं सुरुवातीला शेतकरी आणि कामगारांचं जीवन सुधारणे, शिक्षण आणि सामाजिक सुधारणांना प्रोत्साहन देणे आणि भारतीयांसाठी अधिक राजकीय प्रतिनिधित्वाची मागणी करणे यासारख्या मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित केले होते.

काँग्रेसनं जागवली स्वदेशीची भावना : कालांतरानं काँग्रेसचा आकार आणि प्रभाव जसजसा वाढत गेला तसतशी काँग्रेसचं भारतीय राजकारणात महत्त्व वाढत गेलं. पक्षानं वार्षिक अधिवेशन घेतले. त्यात देशभरातील हजारो प्रतिनिधी उपस्थित होते. या अधिवेशानांचा उपयोग पक्षाची धोरणे ठरवण्यासाठी आणि त्यावर चर्चा करण्यासाठी तसंच पुढारी निवडण्यासाठी केला जात होता. काँग्रेसनं भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत, ब्रिटीश राजवटीविरुद्ध बहिष्कार आणि मोहिमांमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. काँग्रेसचं नेतृत्व महात्मा गांधी, जवाहरलाल नेहरु आणि सरदार पटेल यांच्यासह अनेक मोठ्या व्यक्तींनी केलंय. या पुढाऱ्यांनी पक्ष आणि स्वातंत्र्य चळवळीला ब्रिटीश राजवटीपासून स्वातंत्र्य मिळवण्याच्या अंतिम ध्येयाकडे मार्गदर्शन करण्यास मदत केली.

स्वातंत्र्यानंतर 17 वेळा लढवल्या सार्वत्रिक निवडणुका : 1947 मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यात काँग्रेसचा महत्त्वाचा वाटा होता. स्वातंत्र्यानंतर काँग्रेसनं 17 सार्वत्रिक निवडणुका लढवल्या आहेत. त्यापैकी 7 वेळा पक्ष पूर्ण बहुमतानं आणि 3 वेळा आघाडीच्या माध्यमातून सत्ता मिळविली. काँग्रेसनं जवळपास 6 दशकं भारतावर राज्य केलं. देशाला पंडित जवाहरलाल नेहरु, लाल बहादूर शास्त्री, इंदिरा गांधी, राजीव गांधी, पी. व्ही. नरसिंहराव, मनमोहन सिंग हे 6 पंतप्रधान देणाऱ्या पक्षाचे आज लोकसभेत केवळ 52 खासदार आहेत. तसंच देशात कर्नाटक, तेलंगणा आणि हिमाचल प्रदेश या तीनच राज्यात पक्षाची सत्ता आहे. महाराष्ट्रात काँग्रेसचा एकही खासदार नाही.

'है तयार हम' म्हणत लोकसभेचं फुंकणार रणशिंग : आगामी लोकसभा निवडणुकीचं रणशिंग फुंकण्यासाठी राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या बालेकिल्ला असलेल्या उपराजधानी नागपुरात गांधी कुटुंबीय प्रथमच एका व्यासपीठावर येणार आहेत. काँग्रेसच्या वतीनं स्थापना दिनानिमित्त 'है तयार हम' सभेचं आयोजन करण्यात आलंय. या सभेसाठी नागपूरातील उमरेड रोडवरील बहादुरा परिसरात 40 एकर क्षेत्रावर विशेष मैदान तयार करण्यात आलंय या सभेला पक्षाच्या माजी अध्यक्षा सोनिया गांधी, खासदार राहुल गांधी, प्रियांका गांधी उपस्थित राहाणार आहेत.

हेही वाचा :

  1. भारत जोडोनंतर आता राहुल गांधींची 'भारत न्याय यात्रा'; कॉंग्रेस फुंकणार लोकसभेचं रणशिंग
  2. राहुल गांधींच्या 'भारत न्याय यात्रे'द्वारे काँग्रेस काय साध्य करणार?
Last Updated : Dec 28, 2023, 9:42 AM IST
ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.