বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২১ মাৰ্চ : শেহতীয়াভাৱে বিগত ৩ মাৰ্চত বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ মন্ত্ৰীসভাৰ ত্ৰয়োদশ বৈঠক সম্পন্ন হয় । যোৱা ৩ মাৰ্চত আবুধাবিত এই বৈঠক সম্পন্ন হয় । কিন্তু এই বিঠকৰ পৰা বিশেষ কোনো গুৰুত্বপূৰ্ণ ফলাফল লাভ নকৰাকৈয়ে বৈঠকখনৰ সামৰণি পৰে । এই অচলাৱস্থাৰ কাৰণ সংস্থাটোৰ নক্সাতে আছে । প্ৰতিগৰাকী সদস্যই ব্যৱস্থাটোক অতিক্ৰম কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে । যদিও বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাটো সৰ্বসন্মতি আৰু আলোচনাৰ দ্বাৰা বাণিজ্য সম্পৰ্কীয় বিবাদ সমাধানৰ বাবে সৃষ্টি কৰা হৈছে, আমেৰিকাৰ দৰে কেইখনমান শক্তিশালী সদস্য দেশে তেওঁলোকৰ নিৰ্বাচিত সদস্য দেশবোৰৰ সৈতে মুক্ত বাণিজ্য চুক্তি (এফটিএ) গঠন কৰিছে । এনেদৰে বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ অতি মৌলিক নীতিবোৰ হ্ৰাস পাই গৈছে ।
1993 চনত আমেৰিকাৰ দ্বাৰা উত্তৰ আমেৰিকাৰ মুক্ত বাণিজ্য চুক্তি (নাফটা) শিৰোনামৰ অধীনত প্ৰথম এফটিএ আৰম্ভ কৰা হৈছিল । ইয়াৰ অধীনত আমেৰিকাই ইয়াৰ উচ্চ ৰাজসাহায্যযুক্ত কৃষিজাত সামগ্ৰী মেক্সিকো আৰু একে ধৰণৰ দেশলৈ ৰপ্তানি কৰিব পাৰে । এইটো হৈছে অঞ্চলটোত আমেৰিকান কৃষিজাত সামগ্ৰীবোৰ অত্যধিক ৰাজসাহায্যযুক্ত মূল্যত উপলব্ধ কোৰৱাৰ বাহিৰে আন একো নহয় ।
আমেৰিকাৰ স্মাৰ্ট পদক্ষেপবোৰ লক্ষ্য কৰাৰ পিচত অন্যান্য দেশবোৰে একে ধৰণৰ এফটিএ নিৰ্মাণ কৰিছে আৰু বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ আৰম্ভণিৰ সময়ৰ পৰা এফটিএৰ সংখ্যা যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে । এফটিএয়ে দেশসমূহক অংশগ্ৰহণকাৰী দেশসমূহক নিৰপেক্ষ প্ৰতিযোগিতাৰ নিয়ম ভংগ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰিবলৈ অনুমতি প্ৰদান কৰে । এফটিএবোৰে ডাঙৰ মাছবোৰক সৰু মাছ খাবলৈ সক্ষম কৰে. তাকো বৈধ উপায়েৰে ।
সেয়েহে ডব্লিউটিঅ' ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ দৰে হৈ পৰিছে । ডব্লিউটিঅ'ৰ প্ৰতিষ্ঠা হোৱাৰ 28 বছৰ পিচত দ্বিতীয় প্ৰাক-বিশ্বযুদ্ধৰ দিনলৈ উভতি গৈছে । এমচি13 (ফেব্ৰুৱাৰী 26-ৰ পৰা 2 মাৰ্চ, 2024) সময়ত, ভাৰতৰ লগতে ইউৰোপ দুয়োৰে সৰ্বোচ্চ অগ্ৰাধিকাৰ আছিল কৃষি, য'ত কৃষকসকলে ৰাজসাহায্য আৰু বজাৰৰ প্ৰৱেশাধিকাৰৰ দৰে বিষয়বোৰ আছে ।
ভাৰত আৰু ইয়াৰ অংশীদাৰ দেশবোৰৰ (প্ৰায় ৮০ খন দেশ) বাবে কৃষিৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ আছিল খাদ্য সুৰক্ষাৰ বাবে ৰাজহুৱা ষ্টকহোল্ডিং (পিএছএইচ) সম্পৰ্কীয় আলোচনা । পিএছএইচ দুটা কাৰণৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ- ইয়াত কৃষকসকলৰ পৰা খাদ্যশস্য ক্ৰয় কৰাটো অন্তৰ্ভুক্ত থাকে, যিয়ে তেওঁলোকক বজাৰৰ মূল্য হ্ৰাস হ'লে তেওঁলোকৰ উৎপাদিত সামগ্ৰীৰ বাবে এমএছপি নিশ্চিত কৰে; আৰু দ্বিতীয়তে প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰীব কল্যাণ অন্ন যোজনাৰ (পিএমজিকেএ) অধীনত 810 নিযুতৰো অধিক দৰিদ্ৰ লোকক বিনামূলীয়া শুকান ৰেচন প্ৰদান কৰাৰ বাবে শস্য ক্ৰয় কৰা হয় । লগতে ৰাষ্ট্ৰীয় খাদ্য সুৰক্ষা আইনৰ (এনএফএছএ) অধীনত উচ্চ ৰাজসাহায্যযুক্ত খাদ্য সামগ্ৰী বিতৰণ কৰাৰ বাধ্যবাধকতা পূৰণ কৰা হয় ।
ডব্লিউটিঅ'ৰ নিয়মে এনে কৃষিজাত সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰাৰ বাবে প্ৰদান কৰিব পৰা ৰাজসাহায্য সীমিত কৰে । ভাৰত আৰু আফ্ৰিকান গোটকে ধৰি উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ এক মিত্ৰজোঁট জি-33, মুঠ 80 খনতকৈও অধিক দেশে যোৱা বছৰ ডিচেম্বৰ মাহত বালিত অনুষ্ঠিত নৱম মন্ত্ৰী সন্মিলনত (এমচি9) গ্ৰহণ কৰা মন্ত্ৰালয়ৰ সিদ্ধান্ত উন্নত কৰাৰ লগতে খাদ্য সুৰক্ষাৰ উদ্দেশ্যে পিএছএইচৰ অস্থায়ী সমাধানৰ দাবী জনাইছে । ইয়াত সদস্যসকলে এমচি11 আৰু অন্তৱৰ্তীকালত এই বিষয়ত স্থায়ী সমাধানৰ বাবে আলোচনা কৰিবলৈ সন্মত হয় । তেওঁলোকে 2013 চনৰ 7 ডিচেম্বৰৰ পূৰ্বে স্থাপিত পিএছএইচৰ বিবাদৰ ক্ষেত্ৰত আনকি দেশবোৰে তেওঁলোকৰ অনুমোদিত সীমা অতিক্ৰম কৰিলেও যথাযথ সংযম অৱলম্বন কৰিবলৈ সন্মত হৈছিল (যাক শান্তি ধাৰা বুলিও কোৱা হয়) ।
কৃষিৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতে ইয়াৰ পাব্লিক ষ্টকহোল্ডিং (পিএছএইচ) কাৰ্যসূচীৰ এক স্থায়ী সমাধান বিচাৰিছে যিয়ে ইয়াক ন্যূনতম সমৰ্থন মূল্যত খাদ্যশস্য ক্ৰয় অব্যাহত ৰাখিবলৈ আৰু ইয়াৰ ৰাজহুৱা বিতৰণ কাৰ্যসূচীৰ বাবে সংৰক্ষণ কৰিবলৈ অনুমতি দিব ।
ব্ৰাজিল আৰু কৃষি ৰপ্তানিকৰ্তাসকলৰ কেয়াৰ্নছ গ্ৰুপৰ আন সদস্যসকলে বিচাৰিছিল যে বৈঠকখনে কৃষিৰ চৌদিশৰ সকলো বিষয়ক এটা পেকেজ হিচাপে গ্ৰহণ কৰিব । কৃষি ৰপ্তানিকৰ্তা আৰু আমেৰিকাই বিচাৰিছিল যে 80 খন দেশৰ সমৰ্থন থকা পিএছএইচক নিয়ন্ত্ৰণ কৰা হ'ব, যাতে তেওঁলোকে এই দেশবোৰত বজাৰত প্ৰৱেশ কৰিব পাৰে ।
যিহেতু পিএছএইচৰ ওপৰত এক স্থায়ী শান্তি ধাৰা আছে, যাৰ অৰ্থ হৈছে ইয়াক প্ৰত্যাহ্বান জনাব নোৱাৰি । ভাৰত এক আৰামদায়ক স্থিতিত আছে আৰু স্থানীয় কৃষি নীতিত কোনো সালসলনি কৰিব নালাগে ।
এইখিনিতে উল্লেখ কৰিব পাৰি যে ভাৰতৰ কিছু কৃষক সংগঠনে দাবী কৰিছে যে ভাৰতীয় জনসংখ্যাৰ বৃহৎ অংশৰ বাবে কৃষকৰ স্বাৰ্থ আৰু খাদ্য সুৰক্ষা সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে ই বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ পৰা ওলাই আহিব লাগে । কিন্তু এই কৃষক সংগঠনবোৰ সঁচাকৈয়ে অৱগত নহয় যে ডব্লিউটিঅ' ব্যৱস্থাই কেনেদৰে কাম কৰে আৰু ডব্লিউটিঅ'ৰ পৰা নিজক প্ৰত্যাহাৰ কৰিলে ইয়াৰ প্ৰভাৱ কি হ'ব । যদি ভাৰতে বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ ব্যৱস্থাৰ পৰা নিজকে প্ৰত্যাহাৰ কৰে, তেন্তে ভাৰতে নিজৰ নিৰ্মিত সামগ্ৰীবোৰ প্ৰতিযোগিতামূলক মূল্যত ৰপ্তানি কৰিব নোৱাৰে আৰু লগতে ইয়াৰ মানৱ সম্পদ আন দেশলৈ ৰপ্তানি কৰিব নোৱাৰে । ইয়াৰ ফলত বিশাল পৰিমাণৰ অৰ্থনৈতিক দুৰ্যোগ হ'ব । এইটো কৰাটো নিশ্চিতভাৱে মূৰ্খতা হ'ব ।
এক স্থায়ী সমাধানৰ অংশ হিচাপে ভাৰতে খাদ্যৰ ৰাজসাহায্যৰ সীমা গণনা কৰিবলৈ আৰু ৰাজহুৱা ষ্টকহোল্ডিঙত বজাৰ মূল্য সমৰ্থন গণনা কৰিবলৈ ব্যৱহৃত বাহ্যিক প্ৰসংগ মূল্য উন্নীত কৰাৰ বাবে সূত্ৰটোত সংশোধনৰ দৰে ব্যৱস্থা বিচাৰিছে, যিবোৰ বৰ্তমান 1986-88 মূল্যৰ ওপৰত আধাৰিত । তাৰিখৰ প্ৰসংগ বৰ্ষটোৱে ৰাজসাহায্য বিধেয়কক প্ৰকৃততে হোৱাতকৈ বহুত বেছি কৰি তোলে ।
জেনেভাত উন্নয়ন চুক্তিৰ বাবে বিনিয়োগ সুবিধা অনাৰ পুনৰ প্ৰয়াস কৰা হ'ব, যিয়ে আনুষ্ঠানিকভাৱে বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাত আবুধাবিত 120 খনতকৈও অধিক দেশৰ সমৰ্থন লাভ কৰিছে । ভাৰত আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকাই এমচি-১৩ৰ এই প্ৰচেষ্টা সফলতাৰে বিফল কৰে এই কাৰণত যে ইয়াৰ বাণিজ্যৰ সৈতে কোনো সম্পৰ্ক নাই । এতিয়াৰ পৰা এমচি-14ৰ (কেমেৰুন 2026) মাজত ভাৰতে বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ কাৰ্যসূচীত লিংগ, এমএছএমইৰ দৰে অন্যান্য অনা-বাণিজ্যিক বিষয় আনিব লাগিব আৰু প্ৰতিযোগিতামূলক আৰু অৰ্থনৈতিক শক্তিৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থাৰ শক্তিৰ ওপৰত আলোচনা কৰিব লাগিব । মন্ত্ৰী সন্মিলনৰ পৰৱৰ্তী পৰ্যায়ত ভাৰতে ইয়াৰ স্বাৰ্থ সুৰক্ষিত কৰিবলৈ যথেষ্ট সক্ষম ।
ঘোষণা : লেখকে প্ৰকাশ কৰা যিকোনো ব্যক্তিগত বক্তব্য বা মতামতে ইনাডুৰ বক্তব্য বা মতামত প্ৰতিফলিত নকৰে ।
লগতে পঢ়ক :উন্নত অৰ্থনীতিৰ দেশত মন্দাৱস্থা, ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱ
