ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਵਿਸ਼ਵ ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਕਾ ਰੋਕਥਾਮ ਦਿਵਸ ਹਰ ਸਾਲ 17 ਜੂਨ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਅਜਿਹੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮੁੜ ਵਸੇਬੇ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵੀ ਵਧਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਕਾਰਬਨ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਕੋਵਿਡ -19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਕੀ ਹੈ?: ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਸੁੱਕੇ, ਅਰਧ-ਸੁੱਕੇ ਅਤੇ ਸੁੱਕੇ ਉਪ-ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਪਤਨ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਮੌਜੂਦਾ ਮਾਰੂਥਲਾਂ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਖੁਸ਼ਕ ਭੂਮੀ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਭੂਮੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਅਣਉਚਿਤ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹਨ। ਗਰੀਬੀ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ, ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਰਾਉਣ ਅਤੇ ਸਿੰਚਾਈ ਦੇ ਮਾੜੇ ਤਰੀਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਕਾ ਦਿਵਸ ਕੀ ਹੈ?: ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਕੇ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ 'ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਕੇ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਦਿਵਸ' ਵਜੋਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਮੀਨ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਦੌਰਾਨ ਮਾਰੂਥਲ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਬੇਕਾਬੂ ਕਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਵੱਲ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਕਾਰਨ ਰਹਿਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਭੋਜਨ ਦੀ ਮੰਗ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਮੰਗਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਚੰਗੀ ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਉਹ ਧਰਤੀ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਕਾ ਦਿਵਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼: ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਮਕਸਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਈਚਾਰਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਅਤੇ ਹਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਸੋਕੇ ਜਾਂ ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ।
ਅਸੀਂ ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਕਾ ਦਿਵਸ ਕਿਉਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ?: ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਕੇ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਦਿਵਸ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ 30 ਜਨਵਰੀ 1995 ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਦੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਟੂ ਕਾਮਬੈਟ ਡੈਜ਼ਰਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮਹਾਸਭਾ ਦੇ ਮਤੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਹਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਮੇਲਨ ਦੇ ਅਮਲ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ 23 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਜ਼ਮੀਨ ਹੁਣ ਉਪਜਾਊ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, 75 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਦਰ ਨਾਲ ਵਾਪਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ 50 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਰਾਜ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਇੰਨਾ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰੂਸਥਲੀਕਰਨ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਅਤੇ ਸੋਕੇ (DLDD) ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕਰਮ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਸੋਕਾ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਅਤੇ ਉਜਾੜਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ 2025 ਤੱਕ 1.8 ਬਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ 2/3 ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ।
ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਭੂਮੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਿੱਧਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਗਲੋਬਲ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਾਲ ਨੁਕਸਾਨ ਭੂਮੀ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਨੇ ਗਲੋਬਲ ਭੂਮੀ ਸਤਹ ਦੇ 23 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਲਾਨਾ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ US $ 577 ਬਿਲੀਅਨ ਤੱਕ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ।
ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਜਲਵਾਯੂ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਪੁਨਰਵਾਸ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨਿਕਾਸ ਦੇ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਟੀਚੇ 'ਤੇ ਬਣੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਘਟੀਆ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਲਾਨਾ ਤਿੰਨ ਬਿਲੀਅਨ ਟਨ ਕਾਰਬਨ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।
