ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: 2023 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਆਪਣਾ 74ਵਾਂ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਨੇੜੇ ਡਿਊਟੀ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸਾਲਾਨਾ ਪਰੇਡ ਖਿੱਚ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਹੋਵੇਗੀ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ 26 ਜਨਵਰੀ 1950 ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਸਮਾਰੋਹ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਹੋਏ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਇਹ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਫੌਜੀ ਸਨਮਾਨ, ਪੁਲਿਸ ਬਲਾਂ ਲਈ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਬਾਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਦਾ ਸਥਾਨ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਦਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਸਥਾਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲਾ, ਸਾਹਿਤ, ਵਿਗਿਆਨ, ਲੋਕ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2 ਜਨਵਰੀ 1954 ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਸਨਮਾਨ ਨੂੰ ਨਾਮ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਰਲੇਖ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਈ ਵਿਵਸਥਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਹ ਵਿਵਸਥਾ 1966 ਵਿੱਚ ਜੋੜ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹਰ ਸਾਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ।
ਪਦਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ। ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂਆਂ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਦੀ ਪੂਰਵਲੀ ਸ਼ਾਮ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਰਚ ਜਾਂ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਦਮ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸਾਰੀਆਂ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਹਰ ਸਾਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਗਠਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਲਈ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੈਬਨਿਟ ਸਕੱਤਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਦਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਹਿ ਸਕੱਤਰ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਚਾਰ ਤੋਂ ਛੇ ਉੱਘੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਮੇਟੀ ਦੀਆਂ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਅੰਤਿਮ ਫੈਸਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹਰ ਸਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪੁਲਿਸ ਮੈਡਲ: ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪੁਲਿਸ ਮੈਡਲ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਫਾਇਰ ਸਰਵਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੰਮ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਫਾਇਰ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਅਤੇ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ, ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਲਾਭ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪੁਲਿਸ ਮੈਡਲ ਪੁਰਸਕਾਰ 1 ਮਾਰਚ 1951 ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰੈਂਕ ਜਾਂ ਸੇਵਾ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਮੈਡਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੇਵਾ, ਵਿਲੱਖਣ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਤਿੰਨ ਪੁਲਿਸ ਮੈਡਲਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੈਡਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਵਜੀਫਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਦੇ ਜੀਵਿਤ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਆਰਯੂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਿਰਮਲ ਨੂੰ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਨੇ ਮਾਰਿਆ ਥੱਪੜ, ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਸਾਹਮਣੇ ਜਮ ਕੇ ਚੱਲੇ ਲੱਤਾਂ-ਮੁੱਕੇ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਲ ਪੁਰਸਕਾਰ: ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਸਾਧਾਰਨ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਉੱਤਮਤਾ, ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ, ਕਲਾ, ਮਨੁੱਖਤਾ, ਬਹਾਦਰੀ ਜਾਂ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਸਧਾਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ 11 ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਲ ਪੁਰਸਕਾਰ 2023 ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 6 ਲੜਕੇ ਅਤੇ 5 ਲੜਕੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਕਲਾ-ਸਭਿਆਚਾਰ, ਬਹਾਦਰੀ, ਨਵੀਨਤਾ, ਵਿੱਦਿਅਕ, ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੰਮ ਲਈ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ।
ਜੀਵਨ ਰਕਸ਼ਾ ਪਦਕ: ਜੀਵਨ ਰਕਸ਼ਾ ਪਦਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1961 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੁਰਸਕਾਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਵੋਤਮ ਜੀਵਨ ਰਕਸ਼ਾ ਪਦਕ, ਉੱਤਮ ਜੀਵਨ ਰਕਸ਼ਾ ਪਦਕ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਰਕਸ਼ਾ ਪਦਕ। ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਅੱਗ, ਡੁੱਬਣ ਜਾਂ ਹੋਰ ਦੁਖਾਂਤ ਤੋਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸੁਧਾਰਾਤਮਕ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਲਈ ਜੇਲ ਸਟਾਫ਼ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰਕ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੇਵਾ, ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਮੈਡਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
