ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਨਾਲ 13ਵੇਂ ਦੌਰ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਪੱਖ ਨੇ ਦੂਜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਹਾਂ -ਪੱਖੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤੇ, ਪਰ ਚੀਨੀ ਪੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਿਆ।
13ਵੇਂ ਦੌਰ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਦੇ ਚੂਸ਼ੁਲ-ਮੋਲਡੋ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਪੱਖ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿਚਾਲੇ ਕਮਾਂਡਰ ਪੱਧਰ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੀਬ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਚੱਲੀ। ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਬਾਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਸਿੱਟਾ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਸਕਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ 16 ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਚੱਲ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਦੋ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦਿੱਗਜਾਂ ਦੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਵਿਵਾਦ ਜਾਰੀ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਗੱਲਬਾਤ ਪੂਰਬੀ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਐਲਏਸੀ ਦੇ ਨਾਲ ਬਾਕੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੀ। ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਪੱਖ ਨੇ ਬਾਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਉਸਾਰੂ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤੇ ਪਰ ਚੀਨੀ ਪੱਖ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਕੋਈ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਮੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਉਮੀਦ ਜਤਾਈ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨੀ ਪੱਖ ਦੁਵੱਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇਗਾ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ’ਤੇ ਜਲਦ ਹੱਲ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ। ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 7 ਵਜੇ ਤੱਕ ਅੱਠ ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਧਿਕਾਰਤ ਬਿਆਨ ਅੱਜ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਆਇਆ ਹੈ।
ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਪੀਐਲਏ ਪੱਛਮੀ ਥੀਏਟਰ ਕਮਾਂਡ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਸੀਨੀਅਰ ਕਰਨਲ ਲੌਂਗ ਸ਼ਾਹੁਆ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਪੱਖ 'ਤੇ ਗੈਰ ਵਾਜਬ ਅਤੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਮੰਗਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਕਾਰਨ ਗੱਲਬਾਤ ਹੋਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਗਲਤ ਨਾ ਸਮਝਣ। ਕਰਨਲ ਲੌਂਗ ਨੇ ਚੀਨ-ਭਾਰਤ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਤ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਅਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ।
ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਪੀਐਲਏ ਪੱਛਮੀ ਥੀਏਟਰ ਕਮਾਂਡ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਸੀਨੀਅਰ ਕਰਨਲ ਲੌਂਗ ਸ਼ਾਹੁਆ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਪੱਖ 'ਤੇ ਗੈਰ ਵਾਜਬ ਅਤੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਮੰਗਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਕਾਰਨ ਗੱਲਬਾਤ ਹੋਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਗਲਤ ਨਾ ਸਮਝਣ। ਕਰਨਲ ਲੌਂਗ ਨੇ ਚੀਨ-ਭਾਰਤ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਤ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਅਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ।
ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਐਮਐਮ ਨਰਵਨੇ ਨੇ ਚੀਨੀ ਪਾਸੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ’ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਥਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਆਪਣੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵੀ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੇਗੀ ਜੋ 'ਪੀਐਲਏ ਦੇ ਸਮਾਨ' ਹੀ ਹੈ।
ਤਾਜ਼ਾ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੇ ਚੀਨ ਦੇ ਮੱਧ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਦੋ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 30 ਅਗਸਤ 2021 ਨੂੰ ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਚਮੋਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਾਰਾਹੋਟੀ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 55 ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ 100 ਪੀਪਲਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ (ਪੀਐਲਏ) ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਅੰਦਰ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅੰਦਰ ਆ ਗਏ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਆਮ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪੱਖ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਦੂਜੀ ਘਟਨਾ 28 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਤਵਾਂਗ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਮੈਕਮੋਹਨ ਲਾਈਨ 'ਤੇ ਯਾਂਗਸੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵਾਪਰੀ, ਜਦੋਂ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਗਸ਼ਤੀ ਦਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਆਹਮੋ ਸਾਹਮਣੇ ਟਾਕਰਾ ਹੋਇਆ। ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਦੋ ਗਸ਼ਤੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਝੜਪ ਹੋਈ ਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸਿਪਾਹੀ ਦੇ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੀਨ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਦੁਵੱਲੇ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਚੀਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਸਰਹੱਦ ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਤੱਕ ਲਗਭਗ 3,488 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਿਮਾਲਿਆ ਪਰਬਤ ’ਤੇ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਸਰਹੱਦ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਅਤੇ ਅਤਿ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਸਰਹੱਦ ਲੱਦਾਖ, ਉੱਤਰਾਖੰਡ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਸਿੱਕਮ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੱਦਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਰਹੱਦ ’ਤੇ ਮਤਭੇਦ ਹਨ।
