ਹਿਸਾਰ (ਹਰਿਆਣਾ): ਹਰ ਸਾਲ ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ (stubble burning) ਦੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਹਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੇਸ ਵੀ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਕੋਈ ਉਪਾਅ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ (Indian Agricultural Research Institute) ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਹੱਲ ਲੱਭਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕੀਮਤ ਦੇ ਰੂੜੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕੈਪਸੂਲ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਪੂਸਾ ਡੀ ਕੰਪੋਜ਼ਰ (Pusa D Composer capsule) ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ 20 ਰੁਪਏ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿੱਟ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 4 ਕੈਪਸੂਲ ਉਪਲਬਧ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜੋ: ਲਖੀਮਪੁਰ ਖੀਰੀ ਮਾਮਲਾ: ਆਸ਼ੀਸ਼ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕ੍ਰਾਈਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼
ਪੂਸਾ ਡੀ ਕੰਪੋਜ਼ਰ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕੰਮ
ਡੀ ਕੰਪੋਜ਼ਰ (Pusa D Composer capsule) ਇੱਕ ਬਾਇਓਨਜ਼ਾਈਮ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੈਪਸੂਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੈਪਸੂਲਸ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਘੋਲ ਝੋਨੇ ਦੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾੜ੍ਹ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਸ ਡੀ-ਕੰਪੋਜ਼ਰ ਰਾਹੀਂ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਦੀ ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਣੇ ਘੋਲ ਨੂੰ ਛਿੜਕ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਦੀ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪੂਸਾ ਡੀ ਕੰਪੋਜ਼ਰ ਦਾ ਘੋਲ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕਰੀਏ
ਘੋਲ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ 150 ਗ੍ਰਾਮ ਗੁੜ ਲਓ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ 5 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਬਾਲੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁੜ ਦੀ ਗੰਦਗੀ ਉਤਾਰ ਲਓ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਗੁੜ ਦਾ ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਰਹਿ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ 50 ਗ੍ਰਾਮ ਚਨੇ ਦਾ ਆਟਾ ਮਿਲਾਓ ਅਤੇ ਮਿਲਾਓ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੈਪਸੂਲਸ ਨੂੰ ਤੋੜੋ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਕਿੱਟ ਵਿੱਚ 4 ਕੈਪਸੂਲ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੈਪਸੂਲ ਦਾ ਘੋਲ ਪਾਓ। ਘੋਲ ਨੂੰ ਮਿਲਾਓ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਗਰਮ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਰੱਖੋ।
ਇਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਹੱਲ 4 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਹੁਣ ਇਸ ਘੋਲ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ, ਡੇਢ ਸੌ ਗ੍ਰਾਮ ਗੁੜ ਨੂੰ 5 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਉਬਾਲੋ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਘੋਲ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਓ। ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾ ਕੇ 25 ਲੀਟਰ ਤੱਕ ਦਾ ਘੋਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸਿੱਧਾ 5 ਕਿੱਟਾਂ ਲੈ ਕੇ 25 ਲੀਟਰ ਘੋਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਇਹਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵਰਤਣਾ ਹੈ
ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਖੋਜ (Indian Agricultural Research Institute) ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਲਵਲੀਨ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 10 ਲੀਟਰ ਘੋਲ ਨੂੰ 200 ਲੀਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਓ ਅਤੇ ਪਰਾਲੀ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਰੋਟਾਵੇਟਰ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾਉ। ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਦੱਬਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ 'ਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਪਾਣੀ ਦਿਓ। ਲਗਭਗ 15 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਪਰਾਲੀ ਸੜਨ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੁਸੀਂ ਅਗਲੀ ਫਸਲ ਲਈ ਬਿਜਾਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਤਕਰੀਬਨ 25 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਪਰਾਲੀ ਦਾ 95 ਫੀਸਦ ਹਿੱਸਾ ਸੜ ਜਾਵੇਗਾ।
ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ
ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੇ 25 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਪਰਾਲੀ ਦਾ 95 ਫੀਸਦ ਸੜਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਖਾਦ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ, ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਖਾਦ ਸਮਰੱਥਾ ਵਧਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਖੋਜ (Indian Agricultural Research Institute) ਦੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਲਵਲੀਨ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਾਰਬਨ-ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਫਸਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਚੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਕਿਸਾਨ ਲਈ ਸੋਨੇ ਵਰਗੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਿਨਰਲ ਕਾਰਬਨ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਫਾਸਫੋਰਸ ਪੋਟਾਸ਼ ਆਦਿ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਮਿੱਟੀ ਖਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੰਗੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਮਿਲੇਗੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਪਏਗਾ।
ਇਹ ਕੈਪਸੂਲ ਕਿੱਟ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੀਏ
ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਿੱਟ ਹਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 20 ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਜੇ ਕਿਸਾਨ ਚਾਹੁਣ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ (Indian Agricultural Research Institute) ਤੋਂ ਡਾਕ ਰਾਹੀਂ ਮੰਗਵਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸੂਖਮ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵਟਸਐਪ ਨੰਬਰ 8587806977 ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਸਵੇਰੇ 10:00 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 4:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਮੈਸੇਜਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿੱਟਾਂ ਮੰਗਵਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਲਈ 20 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੱਟ ਦੇ ਨਾਲ, ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਡਾਕ ਦਾ ਖਰਚਾ ਖੁਦ ਦੇਣਾ ਪਏਗਾ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜੋ: ਪੈਟਰੋਲ-ਡੀਜ਼ਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ’ਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ, ਜਾਣੋ ਅੱਜ ਕਿੰਨਾ ਹੋਇਆ ਮਹਿੰਗਾ
ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ
ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ (stubble burning) ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਸਖਤ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਿਸਾਰ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੁਆਰਾ ਰੈਡ ਜ਼ੋਨ ਅਤੇ ਓਰਿੰਜ ਜ਼ੋਨ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ (stubble burning) ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ। ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਇਹੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਟੀਮਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।
