ਸਾਗਰ: ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਅਪਰਾਧ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵੰਦਨਾ ਵਿਨਾਇਕ ਨੇ ਡਾਇਟੋਮ ਨੈਨੋ-ਫਿੰਗਰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਪਾਊਡਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਟੈਸਟਿੰਗ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪਾਊਡਰ ਫਿੰਗਰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਟੈਸਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਾਊਡਰ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਸਸਤਾ, ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਯੋਗ ਹੈ। ਡਾ. ਵੰਦਨਾ ਵਿਨਾਇਕ ਦੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਵਿਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੇਟੈਂਟ ਵੀ ਮਿਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਡਾ. ਹਰੀਸਿੰਘ ਗੌੜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਡਾ: ਵੰਦਨਾ ਵਿਨਾਇਕ 10 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਐਲਗੀ ਡਾਇਟੋਮਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੌਤਿਕ ਸਬੂਤ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਜੋ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਪਾਊਡਰ ਵਰਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਰਸਾਇਣਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਵੀ ਖਤਰਨਾਕ ਹਨ। ਡਾ. ਵੰਦਨਾ ਵਿਨਾਇਕ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਡਾਇਟੋਮ ਨੈਨੋ-ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਪਾਊਡਰ ਗੈਰ-ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ, ਬਹੁਤ ਸਸਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਤਹਾਂ 'ਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਹਰਿਆਣਾ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ ਲੈਬ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਤੋਂ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਪਾਊਡਰ ਆਉਂਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗੇ ਸਨ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਸਤਾ, ਗੈਰ-ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਅਤੇ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਯੋਗ ਹੈ।
ਡਾ. ਵੰਦਨਾ ਵਿਨਾਇਕ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਡਾਇਟਮ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੌਲੀ ਲਿੰਕਰ ਨਾਲ ਫਲੋਰੋਸੈਂਟ ਡਾਈ ਅਤੇ ਡਾਇਟੋਮ ਫਰਸਟੁਲਸ (ਡਾਇਟੋਮਾਈਟ) ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਪਾਊਡਰ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਸੀਨੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨਾਲ ਰਸਾਇਣਕ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਚਿਪਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਫਲੋਰੋਸੈਂਟ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟਸ ਦੀਆਂ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਡਾ. ਵੰਦਨਾ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ, 'ਅਸੀਂ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਜੋ ਪਾਊਡਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਡਾਇਟੋਮ ਆਧਾਰਿਤ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਪਾਊਡਰ ਹੈ। ਡਾਇਟੋਮ ਐਲਗੀ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਣਤਰ ਸਿਲਿਕਾ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਾਫ਼ੀ ਸਖ਼ਤ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਊਡਰ ਜਿੱਥੇ ਸਾਡੇ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਟ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਡਾ. ਵੰਦਨਾ ਵਿਨਾਇਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸੈਲੋ ਟੇਪ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਂਗਲਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਅਤੇ ਪਾਊਡਰ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਫ਼ਾਇਤੀ ਅਤੇ ਮੁੜ ਵਰਤੋਂ ਯੋਗ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪਾਊਡਰ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਲੈਬਾਂ ਵਿੱਚ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਜਾਂਚ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ।
ਡਾ: ਵੰਦਨਾ ਵਿਨਾਇਕ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਜੋ ਪਾਊਡਰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਇੱਕ ਔਂਸ ਪਾਊਡਰ ਦੀ ਕੀਮਤ 4 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਡਾਇਟੋ ਨੈਨੋ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਪਾਊਡਰ ਦੀ ਕੀਮਤ 150 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਵਰਤੇ ਹੋਏ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ ਨਾਈਟ੍ਰਿਕ ਐਸਿਡ ਨਾਲ ਧੋ ਕੇ ਸੁਕਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਦੁਬਾਰਾ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਖੋਜ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅੰਕੇਸ਼ ਅਹੀਰਵਰ, ਵੰਦਨਾ ਸਿਰੋਥੀਆ, ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰਿਅੰਕਾ ਖੰਡੇਲਵਾਲ ਅਤੇ ਉਰਵਸ਼ੀ ਸੋਨੀ ਨੇ ਪਾਊਡਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।
