आरोग्यदायी जीवन जगण्यासाठी काही वैद्यकीय प्राथमिक माहिती जरुरी आहे. नियंत्रीत आहाराबद्दल जाणून गेत असताना नेहमी वाचनात येणारा शब्द म्हणजे ग्लायसेमिक इंडेक्स. सर्व प्रथम याबद्दल जाणून घेऊयात.
ग्लायसेमिक इंडेक्स म्हणजे काय? - खाल्लेल्या अन्नातून ग्लुकोज साखर सुट्टी होऊन रक्तप्रवाहात किती वेगाने येते (हळूहळू येते की पटकन येते) यावर त्या अन्नपदार्थचा ग्लायसेमिक इंडेक्स ठरवला जातो ५५ पेक्षा कमी ग्लायसेमिक इंडेक्स असेल तर तो मधुमेही व्यक्तींसाठी योग्य समजला जातो. ग्लायसेमिक इंडेक्स जास्त असलेले पदार्थ म्हणजे, साखर, गूळ, मध, पांढरा ब्रेड, बिस्किटे, उसाचा रस, पांढरा भात, उकडलेले बटाटे, रताळे, पिकलेले आंबे, केळी यांसारखी फळे, मैद्यापासून बनवलेले पदार्थ, साबुदाणा, रवा वगैरे. ग्लायसेमिक इंडेक्स कमी असलेले पदार्थ म्हणजे सर्व धान्ये, कडधान्ये, मोड आलेली कडधान्ये, गव्हाच्या चपात्या, ज्वारी, बाजरी व मक्याच्या भाकऱ्या, हिरवे वाटाणे (मटार), इडली, डोसा वगैरे.
ग्लायसेमिक इंडेक्स ( GI) कार्बोहायड्रेट-युक्त पदार्थ रक्तातील साखरेच्या पातळीवर किती लवकर परिणाम करतात त्यानुसार क्रमवारी लावतो. उच्च ग्लायसेमिक इंडेक्स पदार्थांमुळे रक्तातील साखरेमध्ये झपाट्याने वाढ होते आणि त्यात व्हाईट ब्रेड, पांढरा भात, बटाटे आणि मिठाई यांचा समावेश होतो. कमी जीआय ( GI ) पदार्थ अधिक हळूहळू पचतात आणि हळूहळू रक्तातील साखर वाढवतात; त्यामध्ये काही फळे आणि भाज्या जसे की सफरचंद, संत्री, ब्रोकोली आणि पालेभाज्या, चणे, मसूर आणि राजमा यांसारख्या कडधान्ये आणि ब्राऊन राईस आणि ओट्स सारख्या संपूर्ण धान्यांचा समावेश आहे. मांस, कुक्कुटपालन आणि मासे यांना जीआय मानांकन नसते कारण त्यात कार्बोहायड्रेट्स नसतात.
निरीक्षणात्मक अभ्यासाने पूर्वी सूचित केले आहे की उच्च जीआय आहार हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग 2 आणि टाइप 2 मधुमेहाच्या वाढीव जोखमींशी संबंधित आहे. या नियंत्रित अभ्यासाने बॉडी मास इंडेक्स (BMI), कंबर घेर, हिप घेर, कमी जीआय आहाराच्या संभाव्य फायदे आणि कोरोनरी धमनी रोग असलेल्या रूग्णांमध्ये कंबर ते नितंब प्रमाण यांचे मूल्यांकन केले. 2016 आणि 2019 दरम्यान, अभ्यासामध्ये रँडमली 38 ते 76 वर्षे वयोगटातील 160 रुग्णांना कमी GI आहार किंवा नियमित आहार वाटप करण्यात आला. दोन्ही गटांना कोरोनरी धमनी रोगासाठी मानक थेरपी मिळत राहिली. कमी GI गटातील रूग्णांना प्रथिने आणि चरबीचा नेहमीचा वापर चालू ठेवताना कमी GI पदार्थ खाण्याचा आणि उच्च GI पदार्थ वगळण्याचा सल्ला देण्यात आला.
नियमित आहार गटाला कोरोनरी धमनी रोगासाठी शिफारस केलेला आहार घेण्याचा सल्ला देण्यात आला जो चरबी आणि काही प्रथिने जसे की संपूर्ण दूध, चीज, मांस, अंड्यातील पिवळ बलक आणि तळलेले पदार्थ मर्यादित करतो. आहाराच्या पालनाचे मूल्यमापन अन्न वारंवारता प्रश्नावलीसह केले गेले. मानववंशीय निर्देशांक बेसलाइन आणि तीन महिन्यांत मोजले गेले. सहभागींचे सरासरी वय 58 वर्षे होते आणि 52 टक्के महिला होत्या. मानववंशीय निर्देशांक बेसलाइनवरील गटांमध्ये समान होते. तीन महिन्यांत, बेसलाइनच्या तुलनेत दोन्ही गटांमध्ये शरीराची सर्व मोजमाप कमी झाली होती परंतु बदल केवळ कमी GI गटात लक्षणीय होते.
जेव्हा संशोधकांनी बेसलाइन ते गटांमधील अभ्यास पूर्ण होण्याच्या बदलांची तुलना केली, तेव्हा कमी GI आहारामुळे बॉडी मास इंडेक्स (BMI) आणि कंबरेच्या घेरात लक्षणीय घट झाली. नियमित आहार गटातील 1.4 kg/m2 च्या तुलनेत कमी GI गटात BMI 4.2 kg/m2 ने घटला. नियमित आहार गटातील 3.3 सेमीच्या तुलनेत कमी GI गटात कंबरेचा घेर 9 सेमीने कमी झाला. हिप घेर आणि कंबर-टू-हिप गुणोत्तरासाठी गटांमध्ये लक्षणीय फरक नव्हता.
संशोधकांनी हे देखील तपासले की हस्तक्षेपाचा महिला आणि पुरुषांवर वेगळ्या प्रकारे परिणाम झाला का. त्यांना आढळले की कमी GI आहारामुळे स्त्रियांच्या तुलनेत पुरुषांमध्ये कंबरेचा घेर, नितंबाचा घेर आणि कंबर-टू-हिप गुणोत्तर प्रभावित होण्याची अधिक शक्यता असते. बॉडी मास इंडेक्स ( BMI ) वर कमी GI आहाराचा फायदेशीर परिणाम पुरुष आणि स्त्रियांसाठी समान होता.
रिपब्लिकन स्पेशलाइज्ड सायंटिफिक-प्रॅक्टिकल मेडिकल सेंटर ऑफ थेरपी अँड मेडिकल रिहॅबिलिटेशन, ताश्कंद, उझबेकिस्तानचे अभ्यास लेखक डॉ. जामोल उझोकोव्ह म्हणाले: "या निष्कर्षांची पुष्टी करण्यासाठी मोठ्या अभ्यासाची आवश्यकता असताना, आमचे संशोधन असे सूचित करते की संतुलित आहाराचा भाग म्हणून कमी GI खाद्यपदार्थांवर जोर देणे. आहारामुळे हृदयविकार असलेल्या रुग्णांना त्यांचे शरीराचे वजन आणि कंबरेवर नियंत्रण ठेवता येते."
हेही वाचा - Increase appetite in summers : उन्हाळ्यात घरगुती उपायांनी अशी वाढवा भूक
