उन्हाळ्यात उन्हाच्या तीव्र उष्णतेमुळे काही वेळा आरोग्यावर परिणाम होऊ शकतो, ज्यामुळे उष्माघात किंवा उष्माघात होऊ शकतो. त्यामुळे घराबाहेर पडण्यापूर्वी योग्य ती खबरदारी घेणे आवश्यक आहे, कारण काही वेळा उष्माघात हा जीवघेणाही ठरू शकतो.
उष्माघात कधी होतो
रोग नियंत्रण आणि प्रतिबंध केंद्रे ( The Centers for Disease Control and Prevention ) (CDC) सांगते, “उष्माघात हा उष्णतेशी संबंधित सर्वात गंभीर आजार आहे. जेव्हा शरीर त्याचे तापमान नियंत्रित करू शकत नाही. शरीराचे तापमान वेगाने वाढते, घाम येणे अपयशी ठरते आणि शरीर थंड होऊ शकत नाही. 10 ते 15 मिनिटांत शरीराचे तापमान 106°F किंवा त्याहून अधिक वाढू शकते. आपत्कालीन उपचार न दिल्यास उष्माघातामुळे मृत्यू किंवा कायमचे अपंगत्व येऊ शकते.”
डॉ. राजेश वुक्काला, एमडी (जनरल मेडिसिन), व्हीआयएनएन हॉस्पिटल, हैदराबादचे सल्लागार फिजिशियन, सांगतात की, जेव्हा एखादी व्यक्ती जास्त वेळ उष्णतेमध्ये बाहेर पडते. तेव्हा 'उष्णतेच्या थकवा'चा सामना करावा लागू शकतो. शरीराच्या शारीरिक गरजा अजूनही पूर्ण केल्या जातात. परंतु जेव्हा शरीर त्याच्या गरजा पूर्ण करू शकत नाही, तेव्हा ते उष्माघातापर्यंत वाढते. ५० वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या आणि आजूबाजूचे तापमान ४० डिग्री सेल्सिअस पेक्षा जास्त असेल तेव्हा वृद्ध प्रौढांमध्ये ही स्थिती अधिक सामान्य आहे”.
हेही वाचा - Antibiotics : प्रतिजैविक लहान मुलांची प्रतिकारशक्ती करतात कमी
उष्माघाताचे परिणाम
इंदूर-स्थित जनरल फिजिशियन, डॉ. सुभाष बत्रा म्हणतात की, उन्हाळ्याच्या हंगामात थेट सूर्यप्रकाशाच्या दीर्घकाळ संपर्कामुळे उष्माघात होतो. डिहायड्रेशनचा त्रास असलेल्या लोकांमध्ये ही समस्या अधिक दिसून येते. उष्माघाताच्या बाबतीत, शरीराचे तापमान 104 अंश फॅरेनहाइट किंवा त्याहूनही जास्त वाढू शकते. यात गोंधळ, चक्कर येणे, बेशुद्ध होणे किंवा कोमा, जलद हृदय गती, जलद श्वास, कोरडी त्वचा, त्वचा लाल होणे, डोकेदुखी यांचा समावेश होतो.
उष्माघात आल्यास काय कराल?
डॉ. सुभाष सांगतात की, उन्हाळ्याच्या काळात आरोग्याबाबत अधिक दक्ष राहणे आणि उष्माघाताच्या लक्षणांबाबत जागरूक असणे आवश्यक आहे. तुम्हाला किंवा तुमच्या शेजारी असलेल्या व्यक्तीला उष्माघाताची लक्षणे आढळल्यास, ताबडतोब डॉक्टरांशी संपर्क साधा. लक्षात ठेवण्यासारख्या इतर काही गोष्टी आहेत:
- वैद्यकीय मदत मिळेपर्यंत रुग्णाला छायांकित, थंड आणि हवेशीर ठिकाणी घरामध्ये वाजवा.
- शरीराचे तापमान कमी करण्याचा प्रयत्न करा. यासाठी, व्यक्तीला टबमध्ये झोपवले जाऊ शकते किंवा शॉवरखाली उभे केले जाऊ शकते.
- पीडितेचे कपाळ, मान, बगल आणि पाय थंड ठेवण्यासाठी ओले टॉवेल, स्पंज, बर्फाचे पॅक किंवा थंड पाण्याचे स्प्रे वापरा.
- जर ती व्यक्ती जागरुक असेल, तर त्याला निर्जलीकरण दूर करण्यासाठी भरपूर द्रव द्या.
उपाययोजना
- सकाळी 11 ते दुपारी 3 दरम्यान उन्हात बाहेर पडणे टाळण्याचा प्रयत्न करा.
- तुम्ही बाहेर पाऊल टाकल्यास, तुम्ही सैल-फिट केलेले, हलक्या रंगाचे, सुती कपडे घातल्याची खात्री करा. हवा तुमच्या शरीराभोवती फिरू शकेल. सूर्यापासून स्वतःचे रक्षण करण्यासाठी टोपी घाला किंवा छत्री देखील बाळगा.
- पाण्याची बाटली नेहमी सोबत ठेवा आणि ती एकाच वेळी घासण्याऐवजी वारंवार पाणी प्या.
- स्वत:ला नेहमी हायड्रेट ठेवण्याचा प्रयत्न करा आणि टरबूज किंवा कस्तुरीसारखी जास्त पाणी असलेली फळे खा.
- जेव्हा तुम्ही बाहेर पडता तेव्हा सावलीत राहण्याचा प्रयत्न करा आणि त्वचेला सूर्यप्रकाशापासून संरक्षित ठेवण्यासाठी किमान 30 SPF असलेले सनस्क्रीन लावा.
- डिहायड्रेशन टाळण्यासाठी अल्कोहोल, कोल्ड ड्रिंक्स आणि कॅफिनयुक्त पेये यांचे सेवन टाळा.
हेही वाचा - Drinking Water : तुम्ही पुरेसे पाणी पित आहात का?
