महाशिवरात्री हा हिंदूंचा सर्वात मोठा सण आहे. दक्षिण भारतीय दिनदर्शिकेनुसार (अमावस्यंत पंचांग) हा सण माघ महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या चतुर्दशीला साजरा केला जातो. दुसरीकडे, उत्तर भारतीय पंचांग (पौर्णिमांत पंचांग) नुसार, फाल्गुन महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या चतुर्दशीला महाशिवरात्रीचे आयोजन केले जाते. महाशिवरात्री ही पौर्णिमा आणि अमावास्या या दोन्ही कॅलेंडरनुसार एकाच दिवशी येते, त्यामुळे सणाची तारीख इंग्रजी कॅलेंडरनुसार एकच राहते. या दिवशी शिवभक्त शिवलिंगावर बेल-पान वगैरे अर्पण करून पूजा, उपवास करतात आणि भगवान शंकराची मनोभावे पूजा करतात.
महाशिवरात्री पूजा मुहूर्त : निशिता कालची वेळ – 18 फेब्रुवारी, रात्री 11.52 ते 12.42 पर्यंत असेल. पहिल्या तासाच्या पूजेची वेळ – 18 फेब्रुवारी, संध्याकाळी 06.40 ते 09.46 पर्यंत असेल. दुसऱ्या तासाच्या पूजेची वेळ – रात्री 09.46 ते 12.52 पर्यंत असेल. तिसऱ्या तासाच्या उपासनेची वेळ – 19 फेब्रुवारी, दुपारी 12:52 ते 03:59 पर्यंत असेल. चौथ्या तासाच्या उपासनेची वेळ – 19 फेब्रुवारी, सकाळी 03:59 ते 07:05 पर्यंत असेल. उपवासाची वेळ – 19 फेब्रुवारी 2023, सकाळी 06.10 ते दुपारी 02.40 पर्यंत असेल.
महाशिवरात्रीचा शुभ मुहूर्त : हिंदू दिनदर्शिकेनुसार, फाल्गुन महिन्यातील कृष्ण पक्षातील चतुर्दशी तिथीला महाशिवरात्री हा सण साजरा केला जातो. महाशिवरात्रीची चतुर्दशी तारीख 18 फेब्रुवारी 2023 रोजी रात्री 08:02 वाजता सुरू होईल आणि 19 फेब्रुवारी 2023 रोजी दुपारी 04:18 वाजता समाप्त होईल. निशिता काळात महाशिवरात्रीची पूजा केली जाते.
यंदा आहे विशेष योग : यावेळी, महाशिवरात्री, 18 फेब्रुवारी 2023 रोजी शनिवारीच शनि प्रदोष व्रत आणि मासिक शिवरात्रीही साजरी केली जात आहे. प्रदोष व्रताच्या दिवशीही भगवान शिव आणि माता पार्वतीची पूजा केली जाते. प्रदोष व्रत महिन्यातून दोनदा पाळले जाते.
व्रताची पूजा करण्याची पद्धत : सकाळी लवकर उठून आंघोळ करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करून देवासमोर हात जोडून महाशिवरात्री व्रताची प्रतिज्ञा घ्यावी. यानंतर शिवमंदिरात जाऊन शिवलिंगाला अभिषेक करा, पूजा करा. जर तुम्ही घरी पूजा करत असाल तर नियमानुसार शुभ मुहूर्तावर पूजा करा. घरी देखील देवघर स्वच्छ करावे. ते स्थान गंगाजलाने पावन करावे. मातीच्या भांड्यात पाणी किंवा दूध भरून त्यावर बेलपत्र, आक-धतुरा, तांदूळ इत्यादी टाकून ते शिवलिंगाला अर्पण करावे. जवळपास शिवमंदिर नसेल तर घरात मातीचे शिवलिंग बनवून पूजा करावी.
महामृत्युंजय मंत्राचा पाठ : फळे आणि मिठाईचा नैवेद्य घ्यावा. या दिवशी शिवपुराण आणि महामृत्युंजय मंत्राचा पाठ किंवा शिव ओम नमः शिवाय या पाच अक्षरी मंत्राचा जप करावा. यासोबतच महाशिवरात्रीच्या दिवशी रात्रपाळीचाही नियम आहे. पूजेनंतर प्रसादाचे वाटप करावे. महाशिवरात्रीच्या दिवशी पूर्ण भक्तीभावाने केलेली प्रार्थना नक्कीच मान्य होते. म्हणूनच या दिवशी भगवान भोलेनाथ यांची पूजा नियमानुसार केली पाहिजे. शास्त्रीय नियम व नियमांनुसार शिवरात्रीची पूजा 'निशीथ काल'मध्ये करणे उत्तम. मात्र, भाविक त्यांच्या सोयीनुसार रात्रीच्या चारपैकी कोणत्याही वेळी ही पूजा करू शकतात.
महाशिवरात्री व्रताचा नियम : जर चतुर्दशी पहिल्या दिवशीच आली तर त्याच दिवशी महाशिवरात्री साजरी केली जाते. रात्रीच्या आठव्या वेळेला निशीथ काल म्हणतात. सोप्या शब्दात सांगायचे तर, जेव्हा चतुर्दशी तिथी सुरू होते आणि रात्रीचा आठवा मुहूर्त चतुर्दशी तिथीला येतो तेव्हा त्याच दिवशी शिवरात्री साजरी करावी. चतुर्दशी दुसऱ्या दिवशी निशिथकालच्या पहिल्या भागाला स्पर्श करते आणि पहिल्या दिवशी संपूर्ण निशीथ व्यापते, त्यानंतर पहिल्या दिवशीच महाशिवरात्रीचे आयोजन केले जाते. वर नमूद केलेल्या दोन परिस्थिती वगळता, इतर सर्व परिस्थितींमध्ये उपवास दुसऱ्या दिवशीच केला जातो.
