ભોપાલ: આમળા અથવા ભારતીય ગૂસબેરી સ્વાસ્થ્ય માટે સૌથી ફાયદાકારક ફળોમાંથી એક માનવામાં આવે છે. તાજા આમળાનું (Eating fresh Amla) સેવન લોકો અથાણાં, મુરબ્બો, ચટણી, કેન્ડી, પાવડર, જ્યુસ અને અન્ય ઘણા સ્વરૂપોમાં કરે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે, દરરોજ સવારે તાજા આમળાનું તેના મૂળ સ્વરૂપમાં સેવન કરવું અથવા તેના રસનું સેવન કરવું ફાયદાકારક (Benefits of eating amla) છે. આરોગ્ય તેના સ્વસ્થ અને ફાયદાકારક ગુણધર્મોને લીધે, આમળાને આયુર્વેદમાં 'અમૃત' અને 'સંજીવની' (જીવન બચાવનાર દવા) પણ કહેવામાં આવે છે. આમળાને શિયાળાની ઋતુનું ફળ માનવામાં આવે છે અને શિયાળાની શરૂઆત સાથે, લોકો બજારમાં તાજા આમળા શોધી શકે છે, તે આખા વર્ષ દરમિયાન બજારોમાં સૂકા, પાઉડર, જ્યુસ જેવા વિવિધ સ્વરૂપોમાં ઉપલબ્ધ છે.
ફાયદાકારક ગુણધર્મો: આયુર્વેદ અને પ્રાકૃતિક ચિકિત્સા અનુસાર આમળાને એક અદ્ભુત ખોરાક માનવામાં આવે છે. જેમાં સ્વાસ્થ્ય માટે ઘણા ફાયદાકારક ગુણધર્મો છે. સવારે ખાલી પેટ એક આમળાનું સેવન કરવાથી આપણા શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે છે. ત્વચા અને વાળ સ્વસ્થ અને સુંદર રહે છે અને આપણા શરીરને ઘણી બીમારીઓથી પણ બચાવે છે.
આયુર્વેદમાં આમળાનું મહત્ત્વ: આમળાને આયુર્વેદમાં અમૃતફળ અથવા ધત્રી ફળ કહેવામાં આવે છે. જેનો વૈદિક કાળથી ઔષધી તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. વાસ્તવમાં, આયુર્વેદમાં, આમળાનો ઉપયોગ 'કષ્ટૌષધી' (વૃક્ષો અને છોડમાંથી બનેલી દવાઓ), 'રસૌષધી' (ધાતુઓ અને ખનિજોમાંથી બનેલી દવાઓ) અને ઘણા મિશ્રિત રસાયણોમાં વિવિધ ઉપચારોમાં થાય છે.
ચરક સંહિતામાં આમળાનું મહત્ત્વ: ભોપાલના આયુર્વેદિક ડૉક્ટર ડૉ. રાજેશ શર્મા સમજાવે છે કે, 'ચરક સંહિતા'માં આમળાને બહુ ઉપયોગી દવા ગણવામાં આવી છે. જે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારી શકે છે. ચયાપચયમાં સુધારો કરી શકે છે. આંખોને સ્વસ્થ રાખી શકે છે. ઝાડા અને અન્ય પાચન સમસ્યાઓ દૂર કરી શકે છે. હાડકાંને મજબૂત કરે છે. એનિમિયા અટકાવે છે. લોહી શુદ્ધ કરે છે. કમળો મટાડે છે, ડાયાબિટીસ, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને હૃદયના રોગોને અટકાવે છે.
રોગ મટાડે છે: બીજી બાજુ, 'સુશ્રુત સંહિતા' માં, આમળાને શરીરના ભાગમાં થતા રોગોને દૂર કરવા માટે એક યોગ્ય ઉપાય તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે. તે શરીરની ખામીઓ અને હાનિકારક પદાર્થોને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે, જે મળ દ્વારા શરીરમાં વધે છે. તે સમજાવે છે કે, આમળા શરીરના ત્રણેય 'દોષો' - 'વાત', 'પિત્ત' અને 'કફ'ને સંતુલિત અને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે. શરીર પર તેની અસર ઠંડી હોય છે.
આમળાનું સેવન ક્યારે કરવું: ડૉક્ટર રાજેશ કહે છે કે, સવારે ખાલી પેટે એક કે, બે આમળાનું સેવન કરવું ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. પરંતુ એક દિવસમાં બે કરતા વધુ તાજા આમળાનું સેવન કરવાનું ટાળવું જોઈએ, નહીં તો તે તમારા સ્વાસ્થ્ય પર વિપરીત અસર કરી શકે છે. આ સિવાય જો તાજા આમળાનું સેવન કરવામાં આવે તો દિવસભર પાણી પીતા રહેવું જરૂરી છે.
આમળામાં પોષક તત્ત્વ: આમળામાં વિટામિન સી અથવા એસ્કોર્બિક એસિડ ભરપૂર માત્રામાં જોવા મળે છે. આ સિવાય તેમાં પોટેશિયમ, કેલ્શિયમ, મેગ્નેશિયમ, આયર્ન, કાર્બોહાઇડ્રેટ, ફાઇબર, કેરોટીન, વિટામિન A-B કોમ્પ્લેક્સ, મૂત્રવર્ધક એસિડ અને એન્ટીઑકિસડન્ટો સહિત અન્ય ઘણા પોષક તત્વો અને ફાયદાકારક તત્વો મળી આવે છે. તેઓ કહે છે કે, આમળામાં ઘણા ફાયદાકારક ગુણો છે. પરંતુ આમળાના ફાયદા મેળવવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ તેને કાચા ખાવાનું છે. તાજા આમળા અથવા તાજા આમળાનો રસ પીવાના કેટલાક વિશેષ ફાયદા નીચે મુજબ છે.
આમળા ખાવાના ફાયદા: કાચા આમળાને નિયમિત રીતે ખાવાથી અથવા તેનો રસ પીવાથી મોંનું સ્વાસ્થ્ય જળવાઈ રહે છે. કારણ કે તમારા પેઢાં સ્વસ્થ રહે છે અને શ્વાસની દુર્ગંધની સમસ્યા પણ ઓછી થાય છે. આમળા એક રેસાયુક્ત ફળ છે, તેથી તે પાચનતંત્રને સ્વસ્થ રાખવામાં પણ મદદ કરે છે. તંદુરસ્ત પાચનતંત્ર મજબૂત ચયાપચય બનાવે છે. તે તમારા શરીરને અનેક રોગોથી બચવામાં મદદ કરે છે અને તમારું વજન નિયંત્રણમાં રાખે છે. આમળાના રસનું સેવન કરવાથી અન્ય ખાદ્યપદાર્થોમાંથી પોષક તત્ત્વોનું વધુ સારી રીતે શોષણ કરવામાં મદદ મળે છે. તેના નિયમિત સેવનથી કોલેસ્ટ્રોલ અને હૃદયની બીમારીઓથી રાહત મળે છે. આમળા શરીરમાં રહેલા હાનિકારક પદાર્થોને બહાર કાઢવામાં પણ મદદ કરે છે. આમળામાં કેલ્શિયમ ભરપૂર માત્રામાં જોવા મળે છે. તેના સેવનથી હાડકા મજબૂત બને છે અને ઓસ્ટીયોપોરોસીસ, આર્થરાઈટીસ અને સાંધાના દુખાવાની સ્થિતિમાં રાહત મળે છે. આમળામાં વિટામિન C ભરપૂર માત્રામાં હોય છે. જે તમારી ત્વચા અને વાળને સ્વસ્થ રાખે છે અને ત્વચાના નુકસાન પામેલા કોષોને રિપેર કરે છે. આમળા બ્લડ પ્યુરિફાયર તરીકે પણ કામ કરે છે અને ખીલ મટાડે છે.
ડૉક્ટરની સલાહ: ડૉ. રાજેશ જણાવે છે કે, આમળાનું સેવન હંમેશા નિયંત્રિત માત્રામાં કરવું જોઈએ. આમળાના વધુ પડતા સેવનથી કબજિયાત, હાઈ બ્લડ પ્રેશર, લીવરની સમસ્યાઓ, લો બ્લડ શુગર અને પેશાબ કરતી વખતે બળતરા જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. આ સિવાય જે લોકોને કોઈ પણ પ્રકારની બ્લડ ડિસઓર્ડર હોય, હાઈપરએસીડીટીનો શિકાર હોય, સગર્ભા કે સ્તનપાન કરાવતી સ્ત્રીઓ અથવા કોઈ પણ પ્રકારની સર્જરી થઈ હોય તેવા લોકોએ આમળાનું સેવન ટાળવું જોઈએ અથવા ડૉક્ટરની સલાહ લીધા પછી જ તેનું સેવન કરવું જોઈએ. ઉપરાંત, ડાયાબિટીસની સારવાર કરાવતા લોકોએ આમળાનું સેવન ટાળવું જોઈએ, કારણ કે તે તેમના સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક સાબિત થઈ શકે છે.
