જામનગરઃ પર્યાવરણના જતન માટે અને જીવસૃષ્ટિના સરક્ષણ માટે કેન્દ્ર સરકારે ગત વર્ષે 4 વેટલેન્ડ સાઈટને (World Wetlands Day 2022) રામસર સાઈટ જાહેર કરી હતી. તો આ વર્ષે પણ જામનગરના ખીજડીયા પક્ષી અભયારણ્ય રામસર સાઈટ (Jamnagar khijadiya bird sanctuary declared as Ramsar Site)માં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આના કારણે જામનગરને ગૌરવ મળ્યું (Central Government Ramsar Sites Advertisement) છે. કારણ કે, જામનગરનો ખિજડિયા પક્ષી અભ્યારણ દેશવિદેશના અનેક પક્ષીઓ માટે આશ્રય સ્થાન છે.
અભયારણ્યનો કુલ વિસ્તાર 605 હેકટર છે
ખિજડિયા પક્ષી અભયારણ્ય કચ્છના (Jamnagar khijadiya bird sanctuary declared as Ramsar Site) અખાતના દક્ષિણ તટ પર, જામનગરથી આશરે 10 કિમી ઉત્તરપૂર્વીય અંતરે આવેલું છે, જે મોસમી તાજા પાણીના છીછરા તળાવ, આંતરિક ભરતીના કાદવ, ખાડીઓ, મીઠાના અગર, ખારી જમીન અને મેન્ગ્રોવની ઝાડીઓનું સંયોજન છે. અભયારણ્યનો કુલ વિસ્તાર 605 હેકટર છે. આ સમગ્ર વેટલેન્ડ સંકુલ ત્રણ તાજા પાણીના તળાવોથી ઘેરાયેલું (Jamnagar khijadiya bird sanctuary declared as Ramsar Site) છે.
આ અભયારણ્યમાં પક્ષીઓની 200 પ્રકારની જાતિ છે
અભયારણ્ય દેશના પશ્ચિમી ભાગમાં આવેલું છે અને સ્થળાંતરિત પક્ષીઓના પરંપરાગત માર્ગ પર પડે છે. પરિણામે અભયારણ્ય વિવિધ પ્રકારના સ્વદેશી પક્ષીઓને ટેકો આપે છે, જેમાં વોટરફ્લાય પણ સામેલ છે. વિવિધ પ્રકારના વોટરફ્લાય માટે આ એક અત્યંત મહત્વપૂર્ણ સ્ટેજિગ અને વિન્તારિંગ વિસ્તાર છે. પક્ષીઓની આશરે 200 જાતિઓ અભયારણ્યમાં નોંધાયેલી છે, જેમાં 90 જાતોના પાણીનો સમાવેશ થાય છે.
આ એક વિશિષ્ટ વેટલેન્ડ સંકુલ છે
ગ્રેટ ક્રિસ્ટેડ ગ્રિબેની જાણીતી સંવર્ધન ભૂમિ છે. તે એક વિશિષ્ટ વેટલેન્ડ સંકુલ છે, જે વિવિધ પ્રકારની ભીની ભૂમિનું મોઝેકનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જેમાં તાજા પાણીના છીછરા તળાવો, આંતર ભરતીવાળી કાદવ, ખાડીઓ, મીઠાંની તરસ, ખારા જમીન અને મેન્ગ્રોવ સ્ક્રબનો સમાવેશ થાય છે.
આ પણ વાંચો- Amitabh Bachhan Suport Bear Rescue Campaign : પાટણના પ્રોફેસરના કાર્યમાં સાથ આપતાં મહાનાયક
તળાવના છીછરા પાણીની સપાટી ઉપર ઉભરતી જળચર વનસ્પતિ છે. મુખ્ય ઉભરતી પ્રજાતિઓમાં ટાઇફા અનગુસ્ટાટા (Typha ungustata), સાયપરસ એસપી (Scirpus sp) અને સેચરામ સ્વયંસ્ફૂર્ત ફ્લોટિંગ અને અંડર વોટર (જળમગ્ન) જળચર છોડમાં હાઈડ્રિલ્લા વર્ર્સિએલાટા, વાલિસનિયાયા સ્પ્રિલિસ અને નજાસ નાનો સમાવેશ થાય છે.
બિનજળચર જાતો જેમ કે, કેપેરીસ ડિકિડુઆ, બબૂલ નિલોટિકા અને ફોનિક્સ એસપી. કુદરતી રીતે આ વિસ્તારમાં જોવા મળે છે. એલોરોપસ એસપ. અને સુઆએડા એસ.પી. નજીકના દરિયાઇ અભ્યારણમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે. જ્યારે ગાંડો બાવળ (પ્રોસોપીસ ચિલિન્સિસ), દેશી બાવળ (બબૂલ નિઆલોટીકા) અને ‘પિલ્લુ’ / ‘જાર’ (સલવાડોરા એસપી.) આ વિસ્તારમાં મુખ્ય વૃક્ષની જાતો છે. એવિસેનિયા મેરિના, મેંગ્રોવની પ્રજાતિઓ નજીકના દરિયાઈ અભ્યારણ માં જોવા મળે છે.
પ્રાણી સૃષ્ટિ:
અભયારણ્ય અને તેના નજીકનો વિસ્તાર બર્ડ લાઈફથી સમૃદ્ધ છે. ખાસ કરીને વોટરફ્લાય માટે. રાજ્યની દુર્લભ અને અસામાન્ય સ્થળાંતરિત પ્રજાતિનું સંવર્ધન એટલે કે, ગ્રેટ ક્રિસ્ટેડ ગ્રિબેની વેટલેન્ડ (World Wetlands Day 2022) પર નોંધ કરવામાં આવી છે. આ જાતિના ઓછામાં ઓછા 4 જોડીઓ વર્ષ 1984માં સંવર્ધન પામ્યા હતા. આ ઉપરાંત, લિટલ ગ્રિબે, પર્પલ મોરહેન, કુટ, બ્લેક-વિંગ્ડ સ્ટિલ્ટ અને ફીશન્ટ-ટેયલ્ડ જાકાના પણ અહીં પ્રજનન કરે છે.
પેઈન્ટેડ સ્ટોર્ક, કોર્મોરન્ટ, હર્ન્સ, ઈરેરેટ્સ અથવા આઈબસેસ જેવા અન્ય નિવાસી મોટી વાડર્સની વિવિધતા તેમના ખોરાક, આરામ, રોસ્ટિંગ અથવા માળોની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરે છે. વેટલેન્ડ અસંખ્ય અન્ય વોટરફ્લાય (સ્થળાંતર અને નિવાસી)ને આધાર આપે છે. જેમ કે, બતક, હંસ, કૂટ્સ, ગ્રેબ્સ, ટર્ન, ગુલ્સ, કિંગફિશર, જાકેનસ અને ટ્રેન. હેરિયર્સ, ગરુડ, હાક્સ અને બાજકો સહિત રાપ્ટર પણ અહીં આવે છે.
બ્લેક નેક સ્ટોર્ક નિયમિતપણે આ વિસ્તારની મુલાકાત લે છે. સ્થળાંતરિત સ્વેલો અને માર્ટિન્સ, વેગટલ્સ અને અન્ય કેટલાક પક્ષીઓ માટે આ વિસ્તાર ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. અભયારણ્ય પક્ષીઓની કેટલીક દુર્લભ પ્રજાતિઓનું સમર્થન કરે છે. જંગલી બિલાડી, શિયાળ, વાદળી આખલો અને મંગૂઝમાં જંગલી સસ્તન પ્રાણીઓ નૈસર્ગિક પર્યાવરણમાં ઝાડવામાં આશ્રય લે છે. તાજા પાણીમાં કાચબાઓ પણ આવી શકે છે.
રામસર સાઇટ તરીકે ખીજડીયા પક્ષી અભયારણ્ય (Jamnagar khijadiya bird sanctuary declared as Ramsar Site) જાહેર કરવામાં આવતા વન વિભાગના અધિકારીઓ જણાવી રહ્યા છે કે છેલ્લા ઘણા સમયથી જામનગરના પક્ષી અભયારણ્ય રામસર સાઈટ તરીકે (Jamnagar khijadiya bird sanctuary declared as Ramsar Site) જાહેર કરવાની માંગ કરવામાં આવી હતી.જોકે આ માંગ સંતોષાય છે અને પક્ષી પ્રેમીઓ માટે આ એક આનંદની તક છે.
