નવી દિલ્હી. 26 નવેમ્બરને સમગ્ર દેશમાં બંધારણ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. બંધારણીય મૂલ્યોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, સામાજિક ન્યાય અને અધિકારિતા મંત્રાલયે બંધારણ દિવસની ઉજવણી કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો.(Constitution Day 2022) દેશની બંધારણ સભાએ 26 નવેમ્બર 1949ના રોજ વર્તમાન બંધારણનો સ્વીકાર કર્યો હતો. જો કે, તેને સ્વીકાર્યાના બે મહિના પછી એટલે કે 26 જાન્યુઆરી 1950ના રોજ તેનો અમલ કરવામાં આવ્યો હતો. જેના કારણે 26 નવેમ્બરને બંધારણ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.
શા માટે ઉજવવામાં આવે છે? : બંધારણીય મૂલ્યોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, સામાજિક ન્યાય મંત્રાલયે 19 નવેમ્બર 2015 ના રોજ 26 નવેમ્બરને બંધારણ દિવસ તરીકે ઉજવવાનો નિર્ણય લીધો હતો. દેશનો દરેક નાગરિક બંધારણીય મૂલ્યોથી વાકેફ હોવો જોઈએ, તેથી આ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. આ દિવસે ભારતના બંધારણની પ્રસ્તાવના શાળાઓ અને કોલેજોમાં ભણાવવામાં આવે છે. આ સાથે ભારતના બંધારણની વિશેષતા અને મહત્વ વિશે પણ ચર્ચા કરવામાં આવી છે.
રસપ્રદ બાબતો -
- વર્ષ 2015માં 26 નવેમ્બરને બંધારણ દિવસ તરીકે ઉજવવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું. આ એટલા માટે પણ ખાસ છે કારણ કે આ વર્ષે બંધારણના ઘડવૈયા ડૉ. ભીમરાવ આંબેડકરની 125મી જન્મજયંતિની ઉજવણી કરવામાં આવી રહી હતી.
- ભારતીય બંધારણને વિશ્વનું સૌથી લાંબુ લેખિત બંધારણ માનવામાં આવે છે. આમાં ઘણા દેશોનું બંધારણ અપનાવવામાં આવ્યું છે, તેથી તેને 'બેગ ઓફ બોરોઇંગ્સ' પણ કહેવામાં આવે છે. તેના ઘણા ભાગો યુકે, યુએસએ, જર્મની, આયર્લેન્ડ, ઓસ્ટ્રેલિયા, કેનેડા અને જાપાનના બંધારણમાંથી લેવામાં આવ્યા છે.
- ભારતીય બંધારણમાં મૂળભૂત અધિકારો, નાગરિકોના ફરજો, સરકારની ભૂમિકા, PM, રાષ્ટ્રપતિ, રાજ્યપાલ અને CMની સત્તાઓનો પણ ઉલ્લેખ છે.
- બંધારણની મૂળ નકલો ટાઈપ કે પ્રિન્ટ કરવામાં આવી ન હતી. તે પ્રેમ નારાયણ રાયજાદા દ્વારા હસ્તલિખિત હતું. બંધારણ સુલેખન દ્વારા ઇટાલિક અક્ષરોમાં લખાયેલું છે.
- બંધારણની મૂળ નકલ 16 ઇંચ પહોળી છે. તે 22 ઇંચ લાંબી ચર્મપત્ર શીટ પર લખવામાં આવ્યું છે. તેમાં કુલ 251 પેજ છે. સમગ્ર બંધારણને તૈયાર કરવામાં 2 વર્ષ, 11 મહિના અને 18 દિવસનો સમય લાગ્યો હતો. તે 26 નવેમ્બર 1949 ના રોજ પૂર્ણ થયું હતું અને 26 જાન્યુઆરી 1950 ના રોજ અમલમાં આવ્યું હતું.
- બંધારણની મૂળ નકલ હિન્દી અને અંગ્રેજી બંને ભાષાઓમાં લખવામાં આવી હતી. 24 જાન્યુઆરી, 1950ના રોજ યોજાયેલી બંધારણ સભામાં તેના પર 284 સભ્યોએ હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. જેમાંથી 15 મહિલાઓ હતી.
- ભારતીય બંધારણમાં 395 કલમો, 22 કલમો અને 8 અનુસૂચિઓ છે. જો કે, હાલમાં આપણા બંધારણમાં 470 કલમો, 25 વિભાગો અને 12 અનુસૂચિઓ તેમજ 5 પરિશિષ્ટ છે.
- બંધારણમાં કુલ 1,45,000 શબ્દો છે. તેને અંતિમ સ્વરૂપ આપતા પહેલા તેમાં 2000 થી વધુ સુધારા કરવામાં આવ્યા હતા.
- ભારતીય બંધારણનું મૂળ માળખું ભારત સરકારના અધિનિયમ, 1935 પર આધારિત છે.
- ડૉ.ભીમરાવ આંબેડકરને ભારતીય બંધારણના નિર્માતા કહેવામાં આવે છે. ભારતના પ્રથમ કાયદા મંત્રી ડૉ. આંબેડકર બંધારણ સમિતિના અધ્યક્ષ પણ હતા.
