ਰਾਮਨਗਰ : ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਦੋਸਤੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਸੁਣੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਪਰ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਦੋਸਤ ਹੈ। ਰਾਮਨਗਰ ਦੀ ਸੇਵ ਦ ਸਨੇਕ ਸੋਸਾਇਟੀ (Save the Snake Society) ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ (Chandrasen Kashyap) ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਮਿੱਤਰ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਪਿਛਲੇ 45 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਹ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਰਾਮਨਗਰ ਦੇ ਮੁਹੱਲਾ ਬੰਬਾਘਰ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਦੇ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਹੁਣ ਸੱਪਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪੈ ਗਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਵਿਰਸੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਸੱਪਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ, ਉਹ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਤੁਰ ਪਿਆ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਵਾਂਗ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਬਚਾਅ 'ਚ ਚੰਦਰਸੇਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਸੱਪਾਂ ਨੇ ਡੰਗ ਵੀ ਲਿਆ, ਪਰ ਸੱਪ ਦੇ ਡੰਗ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਸੱਪਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲ-ਦਿਮਾਗ 'ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ 'ਚ ਜੁੱਟ ਗਏ। ਜਿੱਥੇ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਸੱਪ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਹੀ ਉਸ ਸੱਪ ਨੂੰ ਫੜਦਾ ਹੈ।
ਕਸ਼ਯਪ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਰਖਵਾਲਾ: ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ ਹੈ। ਕਸ਼ਯਪ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬੇਟੇ ਦਾ ਨਾਂ ਕਿਸ਼ਨ ਕਸ਼ਯਪ (25) ਹੈ ਜੋ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਬੇਟੇ ਦਾ ਨਾਂ ਅਰਜੁਨ ਕਸ਼ਯਪ (22) ਹੈ, ਜੋ ਬੀਏ ਫਾਈਨਲ ਸਾਲ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ। ਅਰਜੁਨ ਕਸ਼ਯਪ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਹੁਨਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਅੱਗੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਵਾਂਗ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਫੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਪੁੱਤਰ ਅਨੁਜ ਕਸ਼ਯਪ (12) ਜੋ ਇਸ ਸਮੇਂ 7ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਅਨੁਜ ਕਸ਼ਯਪ ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਮਾਹਿਰ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬੇਟੀ ਜੋਤੀ ਕਸ਼ਯਪ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਸੱਪ ਫੜਨ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦੀ ਸੀ।
ਸੱਪਾਂ ਦੀ ਕਰਦੇ ਪੂਜਾ: ਚੰਦਰਸੇਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸੱਪਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੱਪ ਅਟੁੱਟ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹਨ। ਕਸ਼ਯਪ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪਿਛਲੇ 45 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤੇ ਮੰਨ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਸੱਪ ਨੂੰ ਨਾ ਮਾਰਨ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਡੰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਵੀ ਬਚਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚੰਦਰਸੇਨ ਨੇ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸੱਪ ਫੜਿਆ ਸੀ।
ਸੱਪ ਫੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਸ਼ਯਪ : ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸੱਪ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਵੜਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸੱਪ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਡੱਬੇ 'ਚ ਰੱਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਗੱਡੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸੱਪ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਰਾਮਨਗਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਦੇਸੀ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸੇਵ ਦ ਸਨੇਕ ਐਂਡ ਵਾਈਲਡ ਲਾਈਫ ਵੈਲਫੇਅਰ ਸੁਸਾਇਟੀ: ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਨੇ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸੇਵ ਦ ਸਨੇਕ ਐਂਡ ਵਾਈਲਡ ਲਾਈਫ ਵੈਲਫੇਅਰ ਸੁਸਾਇਟੀ (Save the Snake and Wild Life Welfare Society) ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਗਠਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਸੱਪਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਨਾਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਜੰਗਲ 'ਚ ਛੱਡਣਾ ਬਿਹਤਰ ਹੈ, ਇਸੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ।
ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਮਦਦ: ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਦੇ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਰਾਮਨਗਰ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ, ਕਾਰਬੇਟ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਤਰਾਈ ਪੱਛਮੀ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਟੀਮ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਵੀ ਕਸ਼ਯਪ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਪਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਸੱਪ ਨੇ ਡੰਗ ਲਿਆ ਹੈ। ਚੰਦਰਸੇਨ ਖੁਦ ਵੀ ਸੱਪ ਦੇ ਡੰਗਣ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਈ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਸੰਜੇ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਦੀ ਮਿਲੀ ਧਮਕੀ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਕੀਤਾ ਰੈਸਕਿਉ: ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਲਾਲ ਕੋਰਲ ਕੁਕਰੀ (red coral kukri snake), ਬਲੈਕ ਹੈੱਡਡ, ਓਲੀਵ ਕੀਲਬੈਕ, ਬੈਂਡਡ ਕੁਕਰੀ (Banded kukri), ਬੱਫ ਸਟ੍ਰਿਪਡ (Buff striped), ਕਾਮਨ ਕ੍ਰੇਟ, ਯੈਲੋ ਬੈਂਡਡ ਕ੍ਰੇਟ (yellow banded krait ), ਰੈਟ ਸੱਪ (ਧਾਮਿਨ) , ਸਪੈਕਟਕਲਸ ਕੋਬਰਾ (Spectacles Cobra), ਕਿੰਗ ਕੋਬਰਾ (King Cobra), ਰਸੇਲ ਵਾਈਪਰ (Russell Viper), ਸਲੇਂਡਰ ਬਲਾਇੰਡ (Slender Blind), ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਬਲਾਇੰਡ (Brahminy blind), ਬੰਬੂ ਪਿਟ ਵਾਈਪਰ (Bamboo pit viper), ਟਵਿਨ ਸਪਾਟੇਡ ਵੂਲਫ (Twin Spotted Wolf) ਆਦਿ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬਚਾਇਆ ਹੈ।
ਸੱਪਾਂ ਨਾਲ ਨਾ ਕਰੋ ਖਿਲਵਾੜ: ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਨੇ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਸੱਪਾਂ ਨਾਲ ਨਾ ਖਿਲਵਾੜ ਨਾ ਕਰੋ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸੱਪਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਨਰ ਹੈ ਪਰ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਸੱਪ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ ਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਦੇਰੀ ਕੀਤੇ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਜਾਂ ਸੁਸਾਇਟੀ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰੋ। ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਵੀ ਕਰੋ।
ਕਸ਼ਯਪ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਬੀਮਾ: ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸ਼ਵੇਤਾ ਮਾਸੀਵਾਲ (Social worker Shweta Masiwal) ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਮਨਗਰ ਕਾਰਬੇਟ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇੱਥੇ ਕਈ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਸੱਪ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਰਾਮਨਗਰ ਲਈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਵਰਗੇ ਸੱਪ ਮਾਹਿਰ ਇੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਅੱਜ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਫੋਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਆਪਣੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾਅ 'ਤੇ ਲਗਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਚੰਦਰਸੇਨ ਕਸ਼ਯਪ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਤੋਂ ਬੀਮਾ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੱਪਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਖਤਰੇ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਮੈਕਸਿਕੋ ’ਚ ਬੱਸ ਹਾਦਸਾ, 19 ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਮੌਤ
