ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਚੀਨ ਨੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਰਥਿਕ ਖੇਤਰ (ਈਈਜ਼ੈੱਡ) ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ 'ਤੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰੀ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖੋਜ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਪਾਬੰਦੀ ਇਸ ਸਾਲ 3 ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੇ ਕੋਲੰਬੋ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਪ੍ਰਗਟਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਿਆ ਹੈ। ਚੀਨ ਵੱਲੋਂ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਈਈਜ਼ੈੱਡ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਜਹਾਜ਼ ਜਿਆਂਗ ਯਾਂਗ ਹੋਂਗ 3 ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮੰਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਕੋਲੰਬੋ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਇਤਰਾਜ਼ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਸੀ।
ਚੀਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼: ਹੁਣ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਨੇ ਪਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਡੇਲੀ ਮਿਰਰ ਨਿਊਜ਼ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਚੀਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਅਜਿਹਾ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ 'ਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜਤਾਈ ਹੈ। ਜਿਆਂਗ ਯਾਂਗ ਹੋਂਗ 3 ਜਹਾਜ਼ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਤੀਜੇ ਸੰਸਥਾਨ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ: ਇੱਥੇ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੱਖਣੀ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਖੋਜ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਚੀਨੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦੌਰੇ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਚੀਨੀ ਜਹਾਜ਼ ਸ਼ੀ ਯਾਨ 6 ਨੂੰ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪੱਛਮੀ ਤੱਟ 'ਤੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਸੰਭਾਵੀ ਜਾਸੂਸੀ ਦੇ ਡਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕੋਲੰਬੋ ਵਿੱਚ 'ਦੁਬਾਰਾ ਭਰਨ' ਲਈ ਡੌਕ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਖੋਜ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਅਧਿਕਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਵਧਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸੀ।
ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਸ਼ੀ ਯਾਨ 6 ਦੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਸੀ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਸਤੰਬਰ 'ਚ ਨਿਊਯਾਰਕ 'ਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮਹਾਸਭਾ ਦੇ ਸੈਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਅਲੀ ਸਾਬਰੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਸਿਆਸੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਅਮਰੀਕੀ ਅੰਡਰ ਸੈਕਟਰੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਨੁਲੈਂਡ ਨੇ ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਉਠਾਇਆ ਸੀ।
ਚੀਨੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇਹ ਦੇਸ਼: ਖਬਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵੀ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਦਬਾਅ 'ਚ ਹੈ। ਭਾਰਤ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸ ਕਵਾਡ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਜੋ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਤੱਟ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਤੱਟ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਖੁੱਲੇ ਇੰਡੋ-ਪੈਸੀਫਿਕ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਗਸਤ 2023 ਵਿੱਚ ਸ਼ੀ ਯਾਨ 6 ਦੀ ਫੇਰੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇੱਕ ਖੋਜ ਜਹਾਜ਼ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਚੀਨੀ ਜਹਾਜ਼ ਜ਼ਾਹਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਲੰਬੋ ਬੰਦਰਗਾਹ 'ਤੇ ਮੁੜ ਭਰਨ ਲਈ ਡੌਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਓ ਯਾਂਗ 24 ਹਾਓ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੀਨੀ ਜੰਗੀ ਬੇੜਾ ਨਿਕਲਿਆ। 129 ਮੀਟਰ ਲੰਬੇ ਇਸ ਜਹਾਜ਼ 'ਚ 138 ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਚਾਲਕ ਦਲ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਕਮਾਂਡਰ ਜਿਨ ਸ਼ਿਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਸਰਵੇਖਣ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਹੰਬਨਟੋਟਾ ਬੰਦਰਗਾਹ 'ਤੇ ਰੁਕਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ: 2022 ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਦੋਂ ਯੂਆਨ ਵੈਂਗ 5 ਨਾਮ ਦੇ ਚੀਨੀ ਸਰਵੇਖਣ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਹੰਬਨਟੋਟਾ ਬੰਦਰਗਾਹ 'ਤੇ ਰੁਕਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਸਰਵੇਖਣ ਜਹਾਜ਼ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਪੇਸ ਅਤੇ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਟਰੈਕਿੰਗ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਨਾਲ ਵੀ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਰਾਕੇਟ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਲਾਂਚ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਗੋਟਾਬਾਯਾ ਰਾਜਪਕਸ਼ੇ ਨੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਡੌਕ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭਾਰਤ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਨਿਲ ਵਿਕਰਮਸਿੰਘੇ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਾਰੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਖਦਸ਼ੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਿਕਰਮਸਿੰਘੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸਟੈਂਡਰਡ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ (ਐਸਓਪੀ) ਅਪਣਾਈ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਫੌਜੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ SOP ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਚ ਜਹਾਜ਼ ਤਾਇਨਾਤ: ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਸਾਬਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਐਸਓਪੀ ਤਹਿਤ ਤੈਅ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿਛਲੇ 10 ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਜਹਾਜ਼ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਵਜੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖੋਜ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਸਕੀਏ।
ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਵੱਡੇ ਰਣਨੀਤਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਨ। ਕੋਲੰਬੋ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਲਈ ਸਗੋਂ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਹੁਣ, ਐਸਓਪੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਕੇ, ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰੀ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਮੌਜੂਦਗੀ 'ਤੇ ਲਗਾਮ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਲੱਭ ਲਿਆ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਨੇ ਜਿਆਂਗ ਯਾਂਗ ਹੋਂਗ 3 ਦੇ ਦਾਖਲੇ 'ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਮਾਲਦੀਵ ਨੇ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਮੁਹੰਮਦ ਮੁਈਜ਼ੂ ਹਨ। ਜਿਸ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਚੀਨ ਪੱਖੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਜਿਆਂਗ ਯਾਂਗ ਹੋਂਗ 3 ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮਾਲਦੀਵ ਨੂੰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਉਦੋਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਕੋਈ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਪਰ ਇਹ ਬੰਦਰਗਾਹ 'ਤੇ ਮੁੜ ਭਰਨ ਅਤੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਰੁਕੇਗਾ। ਮਾਲਦੀਵ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਹਾਜ਼ ਨੇ ਹੁਣ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
