હૈદરાબાદ: વસ્તી વધારો એ અક વૈશ્વિક સમસ્યા છે. પરંતુ ભારત અને ચીન વધુ વસ્તી ધરાવતા દેશમાં ટોચ પર છે. તારીખ 15 નવેમ્બર 2022ના રોજ વૈશ્વિક વસ્તી 8 અબજ સુધી પહોંચવાનો (8 Billion on15 November) અંદાજ છે. આજે વિશ્વ વસ્તી દિવસ પર જાહેર કરાયેલ વર્લ્ડ પોપ્યુલેશન (World population Day) પ્રોસ્પેક્ટ્સ વર્ષ 2022 મુજબ ભારત 2023માં વિશ્વના સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ તરીકે ચીનને પાછળ છોડી દેશે તેવી ધારણા છે.
વિશ્વ વસ્તી દિવસ: દેખીતી રીતે, વૈશ્વિક વસ્તી 1950 પછી તેના સૌથી ધીમા દરે વધી રહી છે, જે વર્ષ 2020માં 1 ટકાથી નીચે આવી ગઈ છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રના જણાવ્યા અનુસાર, વિશ્વની વસ્તી 2030માં લગભગ 8.5 અબજ અને 2050માં 9.7 અબજ થઈ શકે છે. 2080 દરમિયાન અંદાજે 10.4 અબજ લોકોની ટોચ પર પહોંચવાનો અને 2100 સુધી તે સ્તરે રહેવાનો અંદાજ છે.
સ્થળાંતરના દરમાં વધારો: વર્લ્ડ પોપ્યુલેશન પ્રોસ્પેક્ટ્સ 2022 એ જણાવ્યું કે, તાજેતરના દાયકાઓમાં ઘણા દેશોમાં પ્રજનનક્ષમતા નોંધપાત્ર રીતે ઘટી છે. હાલમાં વૈશ્વિક વસ્તીના માત્ર બે તૃતીયાંશ લોકો એવા દેશમાં રહે છે, જ્યાં આજીવન પ્રજનનક્ષમતા સ્ત્રી દીઠ 2.1 જન્મોથી ઓછી છે. જે ઓછી મૃત્યુદર ધરાવતી વસ્તી માટે લાંબા ગાળે શૂન્ય વૃદ્ધિ માટે જરૂરી સ્તર છે. 2022 અને 2050 ની વચ્ચે 61 દેશ અથવા વિસ્તારોની વસ્તીમાં 1 ટકા કે, તેથી વધુ ઘટાડો થવાનો અંદાજ છે, પ્રજનનક્ષમતાના સતત નીચા સ્તરને કારણે અને કેટલાક કિસ્સાઓમાં સ્થળાંતરના દરમાં વધારો થયો છે.
વૈશ્વિક વસ્તીનો હિસ્સો: 65 અને તેથી વધુ વયની વૈશ્વિક વસ્તીનો હિસ્સો 2022માં 10 ટકાથી વધીને 2050 માં 16 ટકા થવાની આગાહી કરવામાં આવી છે. એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે, વિશ્વભરમાં 65 વર્ષ કે તેથી વધુ વયની વ્યક્તિઓની સંખ્યા કરતાં વધુ હશે.
વૈશ્વિક આયુષ્યની આગાહી: જન્મ સમયે વૈશ્વિક આયુષ્ય 2019 માં 72.8 વર્ષ પર પહોંચ્યું હતું. જે 1990 થી લગભગ 9 વર્ષનો સુધારો છે. મૃત્યુદરમાં વધુ ઘટાડાથી 2050 માં સરેરાશ વૈશ્વિક આયુષ્ય લગભગ 77.2 વર્ષ રહેવાની આગાહી કરવામાં આવી છે. છતાં 2021 માં, સૌથી ઓછા વિકસિત દેશો માટે આયુષ્ય વૈશ્વિક સરેરાશ કરતાં 7 વર્ષ પાછળ હતી.
કોરોના કાળની અસર: COVID-19 રોગચાળાએ વસ્તી પરિવર્તનના ત્રણેય ઘટકોને અસર કરી. જન્મ સમયે વૈશ્વિક આયુષ્ય 2021માં ઘટીને 71.0 વર્ષ થઈ ગયું. કેટલાક દેશમાં, રોગચાળાના ક્રમિક તરંગોએ ગર્ભાવસ્થા અને જન્મની સંખ્યામાં ટૂંકા ગાળા માટે ઘટાડો કર્યો હોઈ શકે છે. રોગચાળાએ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્થળાંતર સહિત માનવ ગતિશીલતાના તમામ સ્વરૂપોને ગંભીરપણે પ્રતિબંધિત કર્યા છે. "સરકાર દ્વારા પ્રજનનક્ષમતાને ઘટાડવાના હેતુથી આગળની ક્રિયાઓ, આજની વૈશ્વિક વસ્તીના યુવા વય માળખાને કારણે, હવે અને મધ્ય સદી વચ્ચે વસ્તી વૃદ્ધિની ગતિ પર ઓછી અસર કરશે.
"આ વર્ષનો વિશ્વ વસ્તી દિવસ એક માઇલસ્ટોન વર્ષ દરમિયાન આવે છે. જ્યારે આપણે પૃથ્વીના 8 અબજમાં રહેવાસીના જન્મની અપેક્ષા રાખીએ છીએ. આ આપણી વિવિધતાને ઉજવવાનો, આપણી સામાન્ય માનવતાને ઓળખવાનો અને આરોગ્યની પ્રગતિથી આશ્ચર્યચકિત કરવાનો પ્રસંગ છે. તે આપણા પ્રદેશની સંભાળ રાખવાની આપણી સહિયારી જવાબદારીનું રીમાઇન્ડર છે. આપણે હજી પણ એકબીજા પ્રત્યેની અમેપણાની પ્રતિબદ્ધતાઓમાં ક્યાં ઓછા છીએ. તેના પર પ્રતિબિંબિત કરવાની એક ક્ષણ છે,"--- યુએન સેક્રેટરી જનરલ એન્ટોનિયો ગુટેરેસ
