ન્યૂઝ ડેસ્ક: આપણા શરીરની સૌથી મોટી જરૂરિયાત શું છે ખોરાક અથવા આહાર પરંતુ શું તમે જાણો છો કે, દુનિયાભરમાં મોટી સંખ્યામાં એવા લોકો છે જેમને દરરોજ પૂરતું ભોજન નથી મળતું. જો કે કુપોષણ સામેની લડત અને દરેક વ્યક્તિની સ્વસ્થ આહારની જરૂરિયાતને પહોંચી વળવાના (Food is special right) પ્રયાસો વિશ્વના લગભગ તમામ દેશોમાં સરકારી અને ખાનગી સ્તરે કરવામાં આવે છે, પરંતુ તેમ છતાં વિવિધ કારણોસર મોટી સંખ્યામાં લોકોને તેની જરૂર છે. જથ્થામાં ખોરાકનો પુરવઠો નથી. હંગર ઇન્ડેક્સ (Global hunger index ranking) એ વૈશ્વિક, પ્રાદેશિક અને રાષ્ટ્રીય સ્તરે ભૂખને વ્યાપકપણે માપવા અને ટ્રેક કરવા માટેનું એક સ્કેલ છે. હંગર ઇન્ડેક્સ સ્કોર ચાર ઘટક સૂચકાંકોના મૂલ્યો પર આધારિત છે, કુપોષણ, બાળકોમાં વધારો, બાળકો પાતળું થવું અને બાળ મૃત્યુદર. GHI સ્કોર 100 પોઇન્ટ સ્કેલ પર ગણવામાં આવે છે, જે ભૂખની ગંભીરતા દર્શાવે છે, જ્યાં શૂન્ય શ્રેષ્ઠ સ્કોર છે (ભૂખ નહીં) અને 100 સૌથી ખરાબ છે. વૈશ્વિક ભૂખ સૂચકાંકમાં ભારતનો 29.1 સ્કોર તેને ગંભીર શ્રેણીમાં મૂકે છે. દર વર્ષે 16 ઓક્ટોબરના (world food day 16 october) રોજ વિશ્વ ખાદ્ય દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
હંગર ઇન્ડેક્સ: ભારત શ્રીલંકા (64), નેપાળ (81), બાંગ્લાદેશ (84) અને પાકિસ્તાન (99)થી પણ નીચે છે. અફઘાનિસ્તાન (109) દક્ષિણ એશિયામાં એકમાત્ર એવો દેશ છે, જે ઈન્ડેક્સમાં ભારત કરતાં ખરાબ રેન્ક ધરાવે છે. ચીન પાંચ કરતા ઓછા સ્કોર સાથે સામૂહિક રીતે 1 અને 17 ની વચ્ચેના દેશોમાં છે. ભારતમાં ઓછા વજનવાળા બાળકોનો દર, 19.3 ટકા છે, જે 2014 (15.1 ટકા) અને 2000 (17.15 ટકા) માં નોંધાયેલા સ્તર કરતાં પણ ખરાબ છે. આ વિશ્વના કોઈપણ દેશ માટે સૌથી વધુ છે. આનું એક કારણ ભારતની વિશાળ વસ્તીને કારણે સરેરાશ પણ હોઈ શકે છે.
વૈશ્વિક જાગૃતિ: દરેક ભૂખ્યા અને જરૂરિયાતમંદ વ્યક્તિને સ્વસ્થ આહાર મળવો જોઈએ, ખાદ્યપદાર્થોનો બગાડ ઘટાડવો જોઈએ અને ખાદ્ય ઉત્પાદન અને કૃષિને મોટા અને નાના પાયા પર પ્રોત્સાહન આપવું જોઈએ અને આ દિશામાં પ્રયત્નો વધારવું જોઈએ, આ હેતુથી વૈશ્વિક જાગૃતિ અને ક્રિયાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે દર વર્ષે 16ના રોજ વિશ્વ ખાદ્ય દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. આ વર્ષે આ દિવસ લીવ નો વન બિહાઇન્ડ થીમ પર ઉજવવામાં આવી રહ્યો છે.
ઈતિહાસ: પ્રથમ વખત, યુનાઈટેડ નેશન્સ ફૂડ એન્ડ એગ્રીકલ્ચર ઓર્ગેનાઈઝેશને 1979માં 16 ઓક્ટોબરે વિશ્વ ખાદ્ય દિવસની ઉજવણી કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. જેનો ઉદ્દેશ્ય વૈશ્વિક ભૂખને પહોંચી વળવા અને સમગ્ર વિશ્વમાં ભૂખને નાબૂદ કરવાના પ્રયાસો સાથે છે. નોંધનીય છે કે, અગાઉ ખોરાકને સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા સામાન્ય અધિકાર તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી. પરંતુ દરેક વ્યક્તિ માટે સ્વસ્થ આહારની જરૂરિયાતને માન્યતા આપતા, વર્ષ 1945માં સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘે ખોરાકને બધા માટે વિશેષ અધિકાર તરીકે માન્યતા આપી છે.
જાગૃતિ વધારવા: આ દિવસની ઉજવણીનો હેતુ માત્ર દરેક વ્યક્તિ માટે ખોરાકની ઉપલબ્ધતા માટે પ્રયત્નો કરવાનો નથી, પરંતુ લોકોમાં સલામત ખોરાકના ઉત્પાદન અને ઉપયોગ વિશે જાગૃતિ વધારવાનો પણ છે. આ ઉપરાંત આ દિવસે ખાદ્યપદાર્થોના ઉત્પાદન, માર્કેટિંગ અને તેની આયાત નિકાસને લગતી શક્યતાઓ અંગે ચર્ચા વિચારણા કરવાનો પ્રયાસ પણ કરવામાં આવે છે, જેનાથી વિશ્વના અનેક દેશોની અર્થવ્યવસ્થાને પણ ફાયદો થશે.
રિપોર્ટના પરિણામો: આંકડા શું કહે છેઃ ખાદ્ય ઉત્પાદનમાં આપણો દેશ વિશ્વમાં બીજા ક્રમે આવે છે, જ્યારે કઠોળ, ચોખા, ઘઉં, માછલી, દૂધ અને શાકભાજીના ઉત્પાદનમાં ભારત પ્રથમ ક્રમે આવે છે. પરંતુ હજુ પણ આપણા દેશમાં મોટી વસ્તી કુપોષણથી પીડિત છે. ડેટા અનુસાર, વર્ષ 2021માં વિશ્વના 76. 8 કરોડ લોકો કુપોષણનો ભોગ બન્યા હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. જેમાંથી 22.4 કરોડ એટલે કે, લગભગ 29 ટકા ભારતીય હતા. સંયુક્ત રાષ્ટ્રના ધ સ્ટેટ ઑફ ફૂડ સિક્યુરિટી એન્ડ ન્યુટ્રિશન ઈન ધ વર્લ્ડ 2022 રિપોર્ટમાં પ્રકાશિત આ આંકડાઓ અનુસાર, ભારતમાં 97 કરોડથી વધુ લોકો અથવા દેશની લગભગ 71 ટકા વસ્તી પોષક આહાર લેવા માટે અસમર્થ છે. અત્રે એ પણ ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી છે કે, આ રિપોર્ટના પરિણામોને લઈને લોકોમાં કેટલાક મતભેદો જોવા મળ્યા છે. પરંતુ એ વાતને નકારી શકાય નહીં કે, વિશ્વના ઘણા દેશોમાં મોટી સંખ્યામાં લોકોને પૌષ્ટિક ખોરાક ઉપલબ્ધ નથી.
હેલ્ધી ડાયટ: સંયુક્ત રાષ્ટ્રના આ રિપોર્ટમાં એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે માત્ર 70.5 ટકા ભારતીય જ નહીં પરંતુ 84 ટકા નેપાળી અને 83.5 ટકા પાકિસ્તાની લોકો હેલ્ધી ડાયટ લઈ શકતા નથી. આ રિપોર્ટમાં કેટલાક અન્ય દેશોના ડેટા પણ આપવામાં આવ્યા હતા, જે મુજબ ચીનમાં લગભગ 12 ટકા, બ્રાઝિલના 19 ટકા અને શ્રીલંકાના 49 ટકા લોકો હેલ્ધી ડાયટ ખાઈ શકતા નથી.
કુપોષણનો શિકાર: આ જ વિષય પરના અન્ય એક રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, વિશ્વના કુપોષિત લોકોમાંથી 99 ટકા લોકો વિકાસશીલ દેશોમાં રહે છે. દર વર્ષે લગભગ 20 મિલિયન બાળકો ઓછા વજન સાથે જન્મે છે, જેમાંથી લગભગ 96.5 ટકા વિકાસશીલ દેશોના છે. સ્ત્રીઓ અને બાળકોમાં કુપોષણના કિસ્સાઓ વધુ જોવા મળે છે. જન્મ સમયે અને નાની ઉંમરે (5 વર્ષથી ઓછી) બાળકોના કુલ મૃત્યુના 50 ટકા માટે કુપોષણ જવાબદાર હોવાનું માનવામાં આવે છે. વિશ્વભરમાં લગભગ 60 ટકા મહિલાઓ કુપોષણનો શિકાર છે.
જવાબદાર પરિબળો: નિષ્ણાતો માને છે કે, સામાન્ય માણસને આરોગ્યપ્રદ ખોરાકનો પુરવઠો એક વૈશ્વિક સમસ્યા છે. જેનો વિશ્વના ઘણા દેશો સામનો કરી રહ્યા છે. ખાદ્ય ઉત્પાદનમાં ઘટાડો આ સમસ્યાનું મુખ્ય કારણ નથી, પરંતુ મોંઘવારી, ગરીબી, સામાજિક અસમાનતા, પર્યાવરણમાં બદલાવ, રોગચાળો અને યુદ્ધ જેવી સ્થિતિ સહિતના અનેક પરિબળો જવાબદાર છે.
જાગૃતિ કાર્યક્રમ: વિશ્વ ખાદ્ય દિવસની ઉજવણી કેવી રીતે કરવી દર વર્ષે વિશ્વ ખાદ્ય દિવસ નિમિત્તે, અસુરક્ષિત ખોરાક સાથે સંકળાયેલા આરોગ્યના જોખમો વિશે જાગૃતિ ફેલાવવા, આર્થિક સમૃદ્ધિ અને કૃષિમાં વૃદ્ધિ સુનિશ્ચિત કરવા વિવિધ જાગૃતિ કાર્યક્રમો અને ઝુંબેશનું આયોજન કરવામાં આવે છે.
