હૈદરાબાદ: છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં વેગન ડાયટ (veganism lifestyle) ખૂબ જ લોકપ્રિય બની રહ્યું છે. માત્ર દેશની સેલિબ્રિટીઓ જ નહીં, વિદેશમાં પણ સામાન્ય લોકોમાં ખાસ કરીને યુવાનોમાં પણ લોકપ્રિય થઈ રહ્યું છે. વેગન ડાયટ એ એક પ્રકારનું શાકાહાર છે, તેથી તે સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક હોવાની સાથે સાથે અનેક પ્રકારની બીમારીઓનું જોખમ પણ ઘટાડે છે. પરંતુ કેટલીકવાર યોગ્ય અને સંપૂર્ણ માહિતી વિના આ ખાસ પ્રકારનો આહાર અપનાવવાથી સ્વાસ્થ્ય પર પણ અસર પડી શકે છે. વેગન આહારના (what is vegan diet) સ્વાસ્થ્ય લાભો અને તેનાથી સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ બાબતો અને તથ્યો લોકો સુધી ઉપલબ્ધ કરાવવાના હેતુથી નવેમ્બર મહિનો સમગ્ર વિશ્વમાં વેગન મહિના તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. શરીરને તેના ફાયદા અને નુકસાન શું છે ? તે વિશે વધુ જાણવા માટે ETV ભારત સુખીભાવે નવી દિલ્હી સ્થિત ન્યુટ્રિશનિસ્ટ અને ડાયેટિશિયન ડૉ. દિવ્યા શર્મા સાથે વાત કરી હતી.
વેગન ડાયેટ શું છે: ડાયેટિશિયન ડૉ. દિવ્યા સમજાવે છે કે, ભલે વેગનિઝમની શરૂઆત પ્રાણીઓ પ્રત્યેની ક્રૂરતા ઘટાડવા અને પ્રકૃતિમાંથી ઉપલબ્ધ સંસાધનોનો મહત્તમ ઉપયોગ કરવાના વિચારથી કરવામાં આવી હતી. પરંતુ આજના યુગમાં હવે તે સમગ્ર વિશ્વમાં ફૂડ ફેશન ટ્રેન્ડ તરીકે લોકપ્રિય થઈ રહ્યું છે. વેગન ડાયટ અથવા વેગન ડાયેટમાં પ્રાણીઓ અને તેમના દ્વારા મેળવેલી કોઈપણ પ્રકારની પ્રોડક્ટ્સ જેવી કે ઈંડા, દૂધ કે તેમાંથી બનેલો ખોરાક જેમ કે ઘી, ચીઝ, માખણ, દહીં, છાશ, છાશ વગેરેનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો નથી. આહારમાં ફળો, શાકભાજી, સૂકા ફળો, અનાજ અને છોડમાંથી મેળવેલ ખોરાકનો સમાવેશ થાય છે.
વેગન આહાર શું છે: ન્યુટ્રિશનિસ્ટ દિવ્યા શર્મા જણાવે છે કે, ઘઉં, ચોખા, બ્રાઉન રાઈસ, જુવાર, બાજરી અને રાગી, મેડા, મકાઈ, બિયાં સાથેનો દાણો, તમામ પ્રકારના કઠોળ, તમામ પ્રકારના શાકભાજી અને ફળો, તમામ વનસ્પતિ તેલ સહિત તમામ પ્રકારના અનાજ, નારિયેળનું ઘી અને માખણ, સોયા અને સોયામાંથી બનેલું દૂધ, ટોફુ, માખણ, બદામ અને તેનો લોટ, તેમાંથી બનેલી બ્રેડ, તેમાંથી બનેલું દૂધ અને માખણ, મગફળી, કાજુ અને અન્ય ડ્રાયફ્રૂટ્સ, ખાંડ, ગોળ, પીનટ બટર અને ગોળ વગેરે શાકાહારી આહારની શ્રેણીમાં આવે છે. ડાયેટિશિયન ડૉ. દિવ્યા જણાવે છે કે, આજકાલ, ઘણા નાના શહેરો વગેરેની હોટેલો અને રેસ્ટોરન્ટ્સમાં જ નહીં, વિશ્વભરમાં ઘણી વાનગીઓ હેઠળ વેગન બર્ગર, પાસ્તા, નૂડલ્સ અને ગાર્લિક બ્રેડ અને વેગન વિકલ્પો સહિત ઘણા પ્રકારના ફાસ્ટ ફૂડ છે.
વેગન ડાયટ વિશે મૂંઝવણઃ ન્યુટ્રિશનિસ્ટ ડૉક્ટર દિવ્યા જણાવે છે કે, આપણા દેશમાં એવું માનવામાં આવે છે કે, જો આપણા આહારમાં દૂધ, દહીં અને ચીઝ જેવા ખોરાકનો સમાવેશ ન થાય તો આપણા શરીરમાં નબળાઈ અથવા ઘણી સમસ્યાઓ ઊભી થઈ શકે છે. એ વાત સાચી છે કે, ડેરી ઉત્પાદનોમાં કેલ્શિયમ, પ્રોટીન અને વિટામિન્સ સહિત ઘણા પ્રકારના પોષક તત્વો જોવા મળે છે. પરંતુ તેનો અર્થ એ નથી કે, છોડના પ્રોટીન, વિટામિન્સ, મિનરલ્સ અને ઓક્સિડેન્ટ્સ સહિતના અન્ય પોષક તત્વો શરીરની પોષણની જરૂરિયાત પૂરી કરી શકતા નથી. ભલે આપણે માંસાહારી ખોરાક ખાઈએ અથવા શાકાહારી, અથવા શાકાહારી જેવી કોઈ વિશેષ આહાર શૈલીને અનુસરીએ. દરેક આહાર શૈલીમાં કેટલાક ફાયદા અને કેટલીક ખામીઓ હોય છે. આવી સ્થિતિમાં એ જરૂરી છે કે, આપણે જે પ્રકારનો આહાર અપનાવીએ છીએ તે એ રીતે નક્કી કરવામાં આવે કે, તેમાં જરૂરી તમામ પોષક તત્વો સંતુલિત માત્રામાં સામેલ હોય.
આહારમાં સંતુલન જરુરીઃ ડો. દિવ્યા જણાવે છે કે, મોટી માત્રામાં માંસાહારી ખોરાકથી શરીરને અમુક નુકસાન થઈ શકે છે, આ વિશે બધા જાણે છે. પરંતુ મોટાભાગના લોકોને ખબર નથી કે, અમુક પ્રકારના શાકભાજી કે ફળોનું સેવન મોટી માત્રામાં પણ શરીર પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે. જેમ વધુ પડતા ફાઈબરયુક્ત આહાર લેવાથી પેટ ફૂલવું અથવા પાચન સંબંધી અન્ય સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. તેવી જ રીતે વધુ પડતું પ્રોટીન પણ સ્વાસ્થ્યને કોઈને કોઈ રીતે નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. દરેક પ્રકારના ખોરાકમાં અલગ અલગ પ્રકારના પોષક તત્વો ઓછી કે ભરપૂર માત્રામાં જોવા મળે છે. આવી સ્થિતિમાં આહારના પ્રકારમાં સંતુલન જાળવવું ખૂબ જ જરૂરી છે. આ ઉપરાંત તેમાં રહેલા પોષણની માત્રા પ્રમાણે તેનું સેવન કરવું જોઈએ. આ માટે ડાયટ ચાર્ટ બનાવો અને તેને ફોલો કરો.
ફાયદા અને ગેરફાયદાઃ ડોક્ટર દિવ્યા કહે છે કે, સામાન્ય રીતે એવું માનવામાં આવે છે કે, જે લોકો વેગન ડાયટ ફોલો કરે છે તેઓને હાડકાને લગતી બીમારીઓ અથવા શરીરમાં નબળાઈનું જોખમ વધારે હોય છે. જો આહાર અને તેની માત્રા યોગ્ય રીતે પસંદ કરવામાં આવે તો આવી સમસ્યાઓથી ઘણી હદ સુધી બચી શકાય છે. વેગન ફૂડના ફાયદા વિશે વાત કરીએ તો, વૃક્ષના છોડમાંથી મેળવેલ પ્રાકૃતિક આહાર સલામત અને સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક છે. આવા આહારના સેવનથી હૃદયરોગ, કોલેસ્ટ્રોલ, ટાઈપ ટુ ડાયાબિટીસ, શરીરમાં બળતરા, આર્થરાઈટિસની સમસ્યા અને હાઈ બ્લડ પ્રેશર સહિત અનેક પ્રકારની સમસ્યાઓથી બચી શકાય છે, સાથે સાથે તે વજનને પણ નિયંત્રણમાં રાખે છે. બીજી તરફ આનાથી થતા નુકસાનની વાત કરીએ તો જો આ પ્રકારનો આહાર યોગ્ય માત્રામાં ન અપનાવવામાં આવે તો શરીરમાં કેટલાક પોષક તત્વોની ઉણપ થઈ શકે છે.
