હૈદરાબાદ: એપીલેપ્સી (Epilepsy disease) એ અન્ય રોગની જેમ જ છે. પરંતુ આપણા દેશમાં એપિલેપ્સી રોગ વિશે માત્ર ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં જ નહીં પરંતુ શહેરી વિસ્તારોમાં પણ ઘણી અંધશ્રદ્ધા અને માન્યતાઓ છે. પરિણામે એપીલેપ્સીના દર્દીઓને સામાજીક ભેદભાવ અને સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે. સામાન્ય જીવનમાં પણ યોગ્ય સમયે યોગ્ય સારવાર મળવાથી દૂર રહે છે. દેશમાં તારીખ 17 નવેમ્બરના રોજ રાષ્ટ્રીય એપીલેપ્સી (National Epilepsy Day 2022) દિવસની ઉજવણી આ રોગ વિશેની વ્યાપક અંધશ્રદ્ધા દૂર કરવા માટે જ નહીં, પણ લોકોને આ રોગની સારવાર અને દર્દીઓની સંભાળ વિશે શિક્ષિત કરવા માટે પણ કરવામાં આવે છે.
એપીલેપ્સી સંબંધિત આંકડા: ઇન્ડિયન એપીલેપ્સી એસોસિએશનના વર્ષ 2019 ના ડેટા અનુસાર, વિશ્વભરમાં લગભગ 5 થી 60 મિલિયન લોકો એપિલેપ્સીથી પીડિત હતા. બીજી તરફ જો કેટલાક અન્ય આંકડાઓ પર વિશ્વાસ કરવામાં આવે તો ભારતમાં હાલમાં ફક્ત 1.20 કરોડ લોકો એપિલેપ્સીથી પીડિત છે. એક અંદાજ મુજબ આપણા દેશમાં અત્યારે દર હજારે 5-6 લોકો આ રોગથી પીડિત છે. આ સાથે વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાના ડેટા દર્શાવે છે કે, દર વર્ષે વિશ્વભરમાં લગભગ 2.5 મિલિયન લોકો આ રોગનો શિકાર બને છે. મતલબ કે આ ગંભીર સમસ્યા સાથે જોડાયેલા આંકડા સતત વધી રહ્યા છે.
એપીલેપ્સી શું છે ?: એપીલેપ્સી એ ન્યુરોલોજીકલ ડિસઓર્ડર છે જેમાં વ્યક્તિને વારંવાર હુમલા થાય છે. ન્યુરોન્સ તરીકે ઓળખાતા મગજના કોષો વિદ્યુત આવેગ દ્વારા એકબીજા સાથે વાતચીત કરે છે. આ સ્થિતિમાં, દર્દીના મગજમાં અસામાન્ય મગજ તરંગો ઉત્પન્ન થાય છે. જે મગજની વિકૃતિઓનું કારણ બને છે અને પીડિતના શરીરના સંતુલન અને હલનચલનને અસર કરે છે. એપીલેપ્ટીક લક્ષણો પણ દર્દીની સ્થિતિ પ્રમાણે બદલાય છે. જેમ કે મૂર્છા, હાથમાં ધ્રુજારી અને પડી જવું. કેટલીકવાર આ હુમલાઓ અન્ય રોગને કારણે થઈ શકે છે.
રાષ્ટ્રીય એપીલેપ્સી દિવસ: અત્રે એ ઉલ્લેખ કરવો પણ જરૂરી છે કે, એપીલેપ્સી પીડિતને સમયસર યોગ્ય સારવાર મળે તો દર્દી સંપૂર્ણ સ્વસ્થ થઈને સામાન્ય જીવન જીવી શકે છે. પરંતુ વિડંબના એ છે કે, ભારતમાં એપીલેપ્સીના 70 ટકા દર્દીઓને આંતરરાષ્ટ્રીય ધોરણો મુજબ યોગ્ય સારવાર મળતી નથી. આવી સ્થિતિમાં તારીખ 17 નવેમ્બરના રોજ ઉજવવામાં આવેલ રાષ્ટ્રીય એપીલેપ્સી દિવસ એ ગામડાઓ, નગરો અને શહેરોમાં લોકોને આ રોગ અને તેના ઉપાયો વિશે શિક્ષિત કરવાની તક છે.
એપીલેપ્સીના કારણો: આ રોગની ગંભીરતાનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે, જો આ સમસ્યા (નેશનલ એપીલેપ્સી ડે 2022)નો યોગ્ય સમયે ઈલાજ કરવામાં ન આવે તો તે તમારા મગજને ગંભીર નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. વાઈના કારણો વિશે વાત કરીએ તો, 15 થી 50 વર્ષની વયના લોકોમાં એપીલેપ્સીનું સૌથી સામાન્ય કારણ ન્યુરોસિસ્ટીસરોસિસ છે. આ ઉપરાંત, તેના કારણોમાં આનુવંશિકતાનો સમાવેશ થાય છે. સામાન્ય રીતે 5 થી 20 વર્ષની વય વચ્ચે લક્ષણો દેખાવા લાગે છે. પરંતુ કેટલીકવાર તબીબી અથવા આકસ્મિક કારણોને લીધે એપીલેપ્સીનાના લક્ષણો પાછળથી દેખાઈ શકે છે. જેમ કે પડી જવાથી માથામાં ઊંડી ઈજા, સ્ટ્રોક, મગજની ગાંઠ, ડિમેન્શિયા અને અલ્ઝાઈમર જેવા રોગો, મેનિન્જાઇટિસ, જન્મજાત માનસિક સમસ્યાઓ, ભાવનાત્મક તણાવ અને ઊંઘનો અભાવ. આ ઉપરાંત મગજના રક્ત કોશિકાઓમાં અસાધારણતા વગેરે.
એપીલેપ્સીના લક્ષણો: સામાન્ય રીતે મગજના કયા ભાગને અસર થાય છે અને મગજના અન્ય ભાગોમાં કેવી રીતે વિક્ષેપ ફેલાય છે તેના પર આધાર રાખે છે. એટલા માટે અલગ અલગ લોકો આ રોગના અલગ અલગ લક્ષણો જોઈ શકે છે. આંચકી ઉપરાંત, એપીલેપ્સીના સૌથી અગ્રણી લક્ષણોમાં શરીરની હિલચાલ, ભાવનાત્મક ફેરફારો, ચાલવામાં વિક્ષેપ, દ્રષ્ટિમાં ખલેલ, સાંભળવામાં અને સ્વાદની ઓળખ અને મૂર્છાનો સમાવેશ થાય છે.
સાવચેતીઓ: એપીલેપ્સીના દર્દીઓ માટે હંમેશા સાવચેતી રાખવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. એવી પ્રવૃત્તિઓ ટાળવી જે તેમને હુમલા થવાની શક્યતાઓ વધારી શકે. દર્દીઓ માટે ડોકટરો દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી કેટલીક સાવચેતીઓ છે. સાયકલ અથવા કોઈપણ ટુ-વ્હીલર ચલાવતી વખતે હેલ્મેટ પહેરો. પૂરતી ઊંઘ લો. આલ્કોહોલ અથવા ડ્રગ્સનું વધુ પડતું સેવન ટાળો. જસ્વી પ્રકાશ ટાળો. તણાવથી દૂર રહો. ટીવી અને કોમ્પ્યુટર સામે લાંબો સમય બેસી ન રહો.
હુમલાના કિસ્સામાં શું કરવું: ગભરાશો નહીં. હુમલાના કિસ્સામાં પીડિત પાસેથી તીક્ષ્ણ વસ્તુઓ દૂર કરો. પીડિતાના ગળાની આસપાસના કપડાં ઢીલા કરો. દર્દીને એક બાજુએ સુવડાવો જેથી કરીને મોંમાંથી લાળ અથવા કોઈપણ પ્રવાહી બહાર આવે તે માટે તે આરામદાયક હોય. આધાર માટે તેના માથા નીચે નરમ અને જાડા ઓશીકું અથવા કપડું મૂકો.
નોંધનીય બાબતો: એપીલેપ્સીના દર્દીઓએ તેમની દવા નિયમિતપણે લેવી જોઈએ. કોઈપણ અન્ય દવા લેતા પહેલા ડૉક્ટરની સલાહ લો. ડૉક્ટરની સલાહ વિના એપીલેપ્સીની દવા બંધ ન કરો. જે લોકોને આંચકા આવે છે તેમણે દારૂનું સેવન ન કરવું જોઈએ.
