ન્યુઝ ડેસ્ક: માનવ શરીર પર કૃત્રિમ સ્વીટનર્સની (Artificial sweeteners) અસરો અંગે વિશ્વભરમાં ઘણા સંશોધનો કરવામાં આવ્યા છે. જેમાં એ જાણવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે કે, તે આપણા શરીર માટે ફાયદાકારક છે કે હાનિકારક? જો તે હાનિકારક હોય તો પણ તે આપણા શરીર પર કેવા પ્રકારની આડઅસરો પેદા કરી શકે છે. જેમાંથી લગભગ તમામમાં એ વાતની પુષ્ટિ થઈ છે કે, તેનો વધુ પડતો ઉપયોગ શરીરને અનેક રીતે નુકસાન પહોંચાડે છે.
આ પણ વાંચો: ડાયટિંગ દરમિયાન વધુ પ્રોટીન લેવાથી શું થાય છે ફાયદો...
અનેક પ્રકારની સમસ્યાઓનું જોખમ: કૃત્રિમ સ્વીટનર એ એક ઉત્પાદન છે, જેનો ઉપયોગ ખોરાક અથવા પીણાંને મધુર બનાવવા માટે ખાંડના વિકલ્પ તરીકે થાય છે, પરંતુ તે કૃત્રિમ ઘટકો સાથે બનાવવામાં આવે છે. લોકોમાં એક સામાન્ય માન્યતા છે કે, તેમાં કેલરી ઓછી હોય છે અને તેમાં ખાંડ ઓછી હોય છે, તેથી તે ખાંડ કરતાં વધુ સારી હોય છે. પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે કરવામાં આવેલા ઘણા સંશોધનોમાં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે, આર્ટિફિશિયલ સ્વીટનરના (Artificial sweeteners) વધુ પડતા સેવનથી શારીરિક અને મગજ સંબંધિત અનેક પ્રકારની સમસ્યાઓનું જોખમ વધી શકે છે.
શું કહે છે સંશોધન ?
- કેનેડાની યુનિવર્સિટી ઓફ મેનિટોબાના (University of Manitoba) એક સંશોધનમાં, સંશોધકોએ કૃત્રિમ ગળપણની અસરો શોધવા માટે અગાઉના 37 અભ્યાસોની પદ્ધતિસર સમીક્ષા કરી. આ સિવાય લગભગ 10 વર્ષના સમયગાળામાં આ સંશોધનમાં 4 લાખ લોકોને સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા. કેનેડિયન મેડિકલ એસોસિએશન જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા આ અભ્યાસના પરિણામો દર્શાવે છે કે, કૃત્રિમ અને બિન-પૌષ્ટિક ગળપણ માત્ર પાચન, આંતરડાના બેક્ટેરિયા અને ભૂખને નકારાત્મક અસર કરે છે, પરંતુ શરીરના વજન અને હૃદયના સ્વાસ્થ્યને પણ અસર કરે છે.
- આ અભ્યાસ દરમિયાન, લાંબા ગાળાના સંશોધનમાં કૃત્રિમ સ્વીટનરના (Artificial sweeteners) ઉપયોગ અને વજનમાં વધારો અને સ્થૂળતા, હાઈ BP, ડાયાબિટીસ, હૃદય રોગ અને અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓના સંબંધિત જોખમ વચ્ચે જોડાણ જોવા મળ્યું. તે જ સમયે, એસ્ટન યુનિવર્સિટી (Aston University), બાયોલોજી અને બાયોમેડિકલ સાયન્સ દ્વારા સમાન સંદર્ભમાં એક અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં તે બહાર આવ્યું હતું કે વધુ પડતા કૃત્રિમ સ્વીટનરનું સેવન સ્થૂળતા, પ્રકાર 2 ડાયાબિટીસ અને હૃદય રોગ જેવી ગંભીર પરિસ્થિતિઓનું જોખમ વધારે છે. પીએલઓએસ મેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયેલા આ અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે, જે લોકો ચોક્કસ મીઠાઈઓનું વધુ માત્રામાં સેવન કરે છે તેમને પણ અમુક પ્રકારના કેન્સર થવાનું જોખમ વધી જાય છે.
- આટલું જ નહીં, જર્મનીની ફ્રીબર્ગ યુનિવર્સિટીના (University of Freiburg, Germany) એક રિસર્ચમાં આર્ટિફિશિયલ સ્વીટનર્સથી થતા નુકસાનની વાત સામે આવી હતી. હકીકતમાં, આ સંશોધનમાં, આરોગ્ય અને જીવનની ગુણવત્તા સુધારવા માટે, લોકોએ ખોરાકમાં કુદરતી રીતે ખાંડ, મીઠું અથવા ચરબી ઘટાડીને તેમની જગ્યાએ કૃત્રિમ નોન-સુગર સ્વીટનર્સના વધતા ઉપયોગ અને આરોગ્ય પર તેની અસરનો અભ્યાસ કર્યો. .
શું છે ગેરફાયદા ?
મગજના ન્યુરોન્સને કરે છે અસર : દિલ્હીના ડાયટિશિયન અને ન્યુટ્રિશનિસ્ટ ડૉ. દિવ્યા શર્મા (Dietitian and nutritionist Dr. Divya Sharma) જણાવે છે કે, આજકાલ ઘણા લોકો જેઓ તેમના સ્વાસ્થ્ય પ્રત્યે વધુ સભાન છે અથવા ડાયાબિટીસ જેવા રોગોથી પીડિત છે તેઓ ચા વગેરેમાં મીઠાશ માટે કૃત્રિમ સ્વીટનર અથવા સુગર ફ્રી સ્વીટનરનું સેવન કરે છે. આ ઉપરાંત, તેનો ઉપયોગ બજારમાં ઉપલબ્ધ ઘણા પ્રકારના ખાદ્યપદાર્થો અને પીણાઓમાં પણ થાય છે. પરંતુ કૃત્રિમ સ્વીટનરનું વધુ પડતું સેવન સ્વાસ્થ્ય માટે સલામત નથી. કારણ કે, તેના ઉત્પાદનમાં આવા ઘણા તત્વોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે જે વધુ માત્રામાં લેવામાં આવે તો આપણા સ્વાસ્થ્યને ઘણી રીતે નુકસાન પહોંચાડે છે. નોંધપાત્ર રીતે, ઘણા સંશોધનોમાં એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે, લાંબા સમય સુધી અને વધુ માત્રામાં કૃત્રિમ સ્વીટનર્સનો ઉપયોગ મગજના ન્યુરોન્સને અસર કરે છે અને સેરેબેલમને નષ્ટ કરે છે, જેના કારણે મગજ સંબંધિત ઘણી સમસ્યાઓ જેમ કે, યાદશક્તિમાં ઘટાડો થઈ શકે છે. ડિપ્રેશન, માનસિક અસ્થિરતા અને હુમલાનું જોખમ વધે છે.
આ પણ વાંચો: જાણો ડેન્ગ્યુના લક્ષણો અને તેનાથી બચવામાં માટેના ઉપાયો...
સ્વાસ્થ્ય પર અસરો
ડૉ. દિવ્યા સમજાવે છે કે, કૃત્રિમ ગળપણ કૃત્રિમ પદાર્થોનો ઉપયોગ કરીને બનાવવામાં આવે છે, એટલા માટે મોટા ભાગના ડોકટરો અને નિષ્ણાતો તેનું સેવન ન કરવાની અથવા ઓછી માત્રામાં તેનું સેવન કરવાની સલાહ આપે છે. પરંતુ જો તેનું સતત અને વધુ માત્રામાં સેવન કરવામાં આવે તો શરીર પર અનેક પ્રકારની આડઅસર જોવા મળે છે. નિષ્ણાતોના મતે અને ઘણા સંશોધનોમાં, કૃત્રિમ સ્વીટનર્સના (Artificial sweeteners) ગેરફાયદા નીચે મુજબ છે
- આ મેટાબોલિક સ્વાસ્થ્યને અસર કરે છે. ઘણી વખત લોકો તેમની ઓછી કેલેરીને કારણે મોટી માત્રામાં તેનો ઉપયોગ કરવાનું શરૂ કરે છે, આવી સ્થિતિમાં, વજન ઘટાડવાને બદલે, તેઓ તેને વધારવાનું કારણ પણ બની શકે છે.
- તેમના વધુ પડતા સેવનથી ઇન્સ્યુલિન હોર્મોન પ્રભાવિત થાય છે.તેમના વધુ પડતા સેવનથી ન્યુરોલોજીકલ સમસ્યાઓ (Neurological problems) અને ક્રોનિક કિડની ડિસીઝનું જોખમ પણ વધી શકે છે.
- બાળકોને કૃત્રિમ ગળપણ અને ખાદ્યપદાર્થોથી દૂર રહેવું જોઈએ જેમાં તેઓ ઉપયોગમાં લેવાય છે. કારણ કે બાળકોમાં આળસ, વ્યસન, યાદશક્તિમાં ઘટાડો, એકાગ્રતાનો અભાવ વગેરેનું કારણ બને છે.
- સગર્ભા સ્ત્રીઓએ પણ તેનું સેવન બિલકુલ ન કરવું જોઈએ કારણ કે, તેના સેવનથી માતા અને ગર્ભસ્થ બાળક બંનેના સ્વાસ્થ્યને અસર થઈ શકે છે.કેટલીકવાર તે દાંતના સ્વાસ્થ્યને પણ અસર કરી શકે છે.
રહો સાવધાન..
સૌ પ્રથમ ડૉક્ટરની સલાહ લો: ડૉ. દિવ્યા સમજાવે છે કે, કૃત્રિમ ગળપણના તમામ જોખમો અને તેની અસરો તેનો વપરાશ કરવામાં આવતા જથ્થા અને ગુણવત્તા પર વધુ આધાર રાખે છે. આપણા માનવ શરીરની રચના એવી છે કે, તે અકુદરતી અથવા કૃત્રિમ વસ્તુઓને સરળતાથી સ્વીકારતું નથી. આવી સ્થિતિમાં, શક્ય હોય ત્યાં સુધી ખાસ કરીને ખોરાકમાં, ફક્ત એવી વસ્તુઓનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ જે પ્રકૃતિ દ્વારા આપવામાં આવી હોય અથવા કુદરતી વસ્તુઓમાંથી બનેલી હોય. આ સિવાય જો કોઈ કારણસર મીઠાઈ ઓછી કરવાની કે છોડી દેવાની જરૂર હોય તો સૌ પ્રથમ ડૉક્ટરની સલાહ લો કે શું તેઓ મીઠાઈની જગ્યાએ કોઈ કુદરતી કે કૃત્રિમ વિકલ્પનો ઉપયોગ કરી શકે છે? જો ડૉક્ટર કૃત્રિમ સ્વીટનરના (Artificial sweeteners) ઉપયોગની મંજૂરી આપે છે, તો તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કે તેનો ઉપયોગ તેની માત્રા અને તેનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરી શકાય તેની સંપૂર્ણ માહિતી લીધા પછી જ ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
