ન્યુઝ ડેસ્ક: ચોમાસું છે એટલે મચ્છરજન્ય રોગોની (mosquito-borne diseseas) મોસમ છે. આ સિઝનમાં સૌથી સામાન્ય રોગોમાંનો એક ડેન્ગ્યુ છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (World Health Organization) અનુસાર, વિશ્વભરમાં લગભગ 500,000 લોકો દર વર્ષે ડેન્ગ્યુને કારણે હોસ્પિટલમાં દાખલ થાય છે. ભારતમાં જ, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં સંખ્યામાં ભારે વધારો થયો છે. નેશનલ વેક્ટર બોર્ન ડિસીઝ કંટ્રોલ પ્રોગ્રામ (National Vector Borne Disease Control Program) દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલા ડેટા અનુસાર, વર્ષ 2019 માં, એકલા ભારતમાં 67,000 થી વધુ ડેન્ગ્યુના કેસ નોંધાયા હતા.
આ પણ વાંચો: ફુદીનાના ફાયદા: તણાવ અને હતાશામાં લાભદાયક છે
ગાઝિયાબાદના વરિષ્ઠ જનરલ ફિઝિશિયન ડૉ. રાકેશ સિંઘ સમજાવે છે કે, ડેન્ગ્યુ એક વાયરલ ચેપ છે, જે સંક્રમિત માદા એડીસ મચ્છરના કરડવાથી ફેલાય છે. ચાર વાયરસ, જેને સેરોટાઇપ કહેવાય છે, DENV-1, DENV-2, DENV-3 અને DENV-4 મુખ્યત્વે ડેન્ગ્યુ માટે જવાબદાર છે અને આ વાયરસ વ્યક્તિના લોહીના પ્રવાહ દ્વારા સમગ્ર શરીરમાં ફેલાય છે. લક્ષણો હળવાથી ગંભીર સુધી બદલાઈ શકે છે અને ગંભીર કિસ્સાઓમાં, ચેપ જીવલેણ પણ હોઈ શકે છે. લક્ષણો સામાન્ય રીતે ડંખ પછી 4-10 દિવસની વચ્ચે વિકસી શકે છે.
લક્ષણો શું છે?
ડૉ.રાકેશ જણાવે છે કે, ઉંચા તાવની સાથે ડેન્ગ્યુને કારણે સાંધા, સ્નાયુઓ અને હાડકાંમાં ભારે દુખાવો થાય છે. ડેન્ગ્યુ તાવના ત્રણ પ્રકાર છે, તે જણાવે છે- હળવો ડેન્ગ્યુ તાવ, ડેન્ગ્યુ હેમરેજિક ફીવર (dengue hemorrhagic fever) અને ડેન્ગ્યુ શોક સિન્ડ્રોમ (dengue shock syndrome). હળવા ડેન્ગ્યુમાં એવા લક્ષણો (dengue symptoms) હોઈ શકે છે, જે અન્ય રોગો સાથે સરળતાથી મૂંઝવણમાં આવી શકે છે. WHO દ્વારા તેનો આ રીતે ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે.
- તાવ
- માથાનો દુખાવો
- આંખો પાછળ દુખાવો
- સ્નાયુ અને સાંધાનો દુખાવો
- ઉબકા/ઉલ્ટી
- ચકામા
- થાક
આ પણ વાંચો: જાણો કેવી રીતે મળશે ખીલની પરેશાનીથી છુટકારો...
બીજી બાજુ, રોગની ગંભીરતા વિશે વાત કરતા, સેન્ટર્સ ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન (Centers for Disease Control) અનુસાર, ગંભીર ડેન્ગ્યુના ચેતવણી ચિહ્નો સામાન્ય રીતે તમારો તાવ ઉતરી ગયાના 24-48 કલાક પછી શરૂ થાય છે. જો તમને અથવા પરિવારના કોઈ સભ્યને નીચેનામાંથી કોઈપણ લક્ષણો હોય તો તરત જ સ્થાનિક ક્લિનિક અથવા ઈમરજન્સીમાં જાઓ.
- પેટમાં દુખાવો, કોમળતા
- ઉલટી (24 કલાકમાં ઓછામાં ઓછી 3 વખત)
- નાક અથવા પેઢામાંથી રક્તસ્ત્રાવ
- લોહીની ઉલટી, અથવા સ્ટૂલમાં લોહી
- થાક, બેચેની અથવા ચીડિયાપણું અનુભવવું
ડો.રાકેશ કહે છે કે, ડેન્ગ્યુના કોઈપણ લક્ષણોને હળવાશથી ન લેવા જોઈએ. સારવારમાં સહેજ વિલંબ પણ સ્થિતિને વધુ ખરાબ કરી શકે છે અને કેટલીકવાર જીવન માટે જોખમી બની શકે છે. ડેન્ગ્યુ માટે કોઈ યોગ્ય ઈલાજ ઉપલબ્ધ ન હોવા છતાં, રોગની સારવાર દવાઓ, ઓક્સિજન થેરાપી, રક્ત અથવા પ્લેટલેટ ટ્રાન્સફ્યુઝન, નસમાં પ્રવાહી વગેરેની મદદથી કરવામાં આવે છે, જે લક્ષણો દેખાય છે તેના આધારે સારવાર થાય છે.
ડેન્ગ્યુ નિવારણ
- ડેન્ગ્યુથી બચવા માટે મચ્છરના કરડવાથી પોતાને બચાવવા જરૂરી છે. આ માટે, સ્પ્રે, કોઇલ, ક્રીમ, મશીનો અથવા નેટ જેવા મચ્છર ભગાડનારાઓનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.
- કેટલીક અન્ય ટીપ્સ કે જે અનુસરી શકાય છે:
- ડેન્ગ્યુના મચ્છર સવાર અને સાંજના સમયે વધુ સક્રિય હોવાથી આવા સમયે બહાર નીકળવાનું ટાળો. જો કે, અનિવાર્ય સંજોગોમાં તમારા શરીરને સંપૂર્ણપણે ઢાંકી દે તેવા કપડાં પહેરો. તમે બજારમાં સરળતાથી ઉપલબ્ધ મચ્છર ભગાડતી ક્રીમ અને રોલ-ઓનનો પણ ઉપયોગ કરી શકો છો.
- ઘરમાં અને તેની આસપાસ ફોગિંગ અથવા જંતુનાશકોનો છંટકાવ મદદરૂપ થઈ શકે છે.
- જો ઘરની અંદર/આજુબાજુ ઘણાં વૃક્ષો અથવા લીલાછમ લાંબા ઘાસ હોય, તો તેના પર જંતુનાશકોનો છંટકાવ કરો. તેમજ જો શક્ય હોય તો, ઘાસને કાપો.
- તમારા ઘરની અંદર અને તેની આસપાસ પાણી એકઠું થવા ન દો. ઘરની આસપાસની ગટરોને સાફ કરીને ઢાંકી દો. તમામ વાસણો તેમજ વાસણો જેમાં પાણીનો સંગ્રહ થાય છે તેને યોગ્ય રીતે ઢાંકી દેવા જોઈએ. આ સિવાય જો તમારી પાસે કુલર હોય તો તેનું પાણી નિયમિત બદલતા રહો.
આ બધા ઉપરાંત, ડૉ. રાકેશ ઉલ્લેખ કરે છે કે, લોકો માટે તંદુરસ્ત અને પૌષ્ટિક આહાર લેવો મહત્વપૂર્ણ છે, ખાસ કરીને ઘરે બનાવેલું ભોજન. તમારા શરીરને હાઇડ્રેટેડ રાખો અને રોગપ્રતિકારક શક્તિને (mmune system) મજબૂત કરવા પર કામ કરો.
