જાણો શું છે નકલી માંસ અને તેને ખોરાકમાં લેવું કેટલું છે હિતાવહ

જીલોંગ તાજેતરના વર્ષોમાં છોડ આધારિત પ્રોટીન અથવા નકલી માંસની (Fake Meat) લોકપ્રિયતા વધી છે કારણ કે, ગ્રાહકો ઓછા પ્રાણી ઉત્પાદનો ખાવાનું જુએ છે. વાસ્તવમાં, પ્લાન્ટ આધારિત પ્રોટીન 2030 સુધીમાં ઑસ્ટ્રેલિયા માટે 3 બિલિયન ડોલરની તક હોવાનો અંદાજ છે. ઘણા ગ્રાહકો માને છે કે, આ નકલી માંસ તેમના સ્વાસ્થ્ય માટે તેમજ પર્યાવરણ માટે વધુ સારું છે, પરંતુ શું તે યોગ્ય છે?

આ પણ વાંચો પ્લાસ્ટિકનો ઉપયોગ ઘટાડવા માંગો છો, તો કરો અહિંથી શરુઆત

નકલી માંસ શું છે? તે સ્પષ્ટ લાગે છે, પરંતુ પ્રથમ વાત એ છે કે, નકલી માંસ માંસ નથી. આ ઉત્પાદનોનો ઉલ્લેખ કરીને માંસ ઉદ્યોગ દ્વારા માંસની વ્યાપકપણે ટીકા કરવામાં આવી છે, પરિણામે તાજેતરના સેનેટ સમિતિના અહેવાલમાં (Senate Committee Report) છોડ આધારિત ઉત્પાદનોના લેબલિંગ માટે ફરજિયાત નિયમનની ભલામણ કરવામાં આવી છે. નકલી માંસ બે કેટેગરીમાં આવે છે. પ્લાન્ટ આધારિત પ્રોટીન અને સેલ આધારિત પ્રોટીન. સુપરમાર્કેટ છાજલીઓ પર જોવા મળતા છોડ આધારિત બર્ગર અને સોસેજ છોડના ખોરાકમાંથી પ્રોટીન મેળવીને બનાવવામાં આવે છે, ઘણીવાર વટાણા, સોયા, ઘઉંના પ્રોટીન અને મશરૂમ્સ, પરંતુ આ ઉત્પાદનોને પરંપરાગત માંસ જેવો દેખાવ અને સ્વાદ બનાવવા માટે અસંખ્ય ઉમેરણોની જરૂર છે.

બે સેલ આધારિત માંસ ઉત્પાદકો માંસની નરમ અને રસદાર રચનાની નકલ કરવામાં મદદ કરવા માટે રાસાયણિક રીતે શુદ્ધ નારિયેળનું તેલ અને પામ તેલ ઘણીવાર છોડ આધારિત બર્ગરમાં ઉમેરવામાં આવે છે. કલરિંગ એજન્ટ્સ, જેમ કે બીટરૂટ અર્ક, બિયોન્ડ મીટના કાચા બર્ગરમાં માંસને રાંધવામાં આવે ત્યારે થતા રંગ પરિવર્તનની નકલ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. આનુવંશિક રીતે એન્જિનિયર્ડ યીસ્ટ દ્વારા ઉત્પાદિત એડિટિવ સોયા લેગહેમોગ્લોબિનનો ઉપયોગ ઈમ્પોસિબલ ફૂડ્સ બ્લીડિંગ બર્ગર (Foods Bleeding Burger) બનાવવા માટે કરવામાં આવ્યો છે. ઑસ્ટ્રેલિયામાં સુપરમાર્કેટની છાજલીઓ પર હજી સુધી ઉપલબ્ધ ન હોય તેવું કંઈક સેલ આધારિત અથવા સંસ્કારી માંસ છે. આ નકલી માંસ પ્રાણી કોષમાંથી બનાવવામાં આવે છે, જે પછી માંસનો ટુકડો બનાવવા માટે લેબ સંસ્કૃતિમાં ઉગાડવામાં આવે છે. જ્યારે તે દૂરના ખ્યાલ જેવું લાગે છે, ઓસ્ટ્રેલિયામાં પહેલેથી જ બે સેલ-આધારિત માંસ ઉત્પાદકો છે.

શું નકલી માંસ આરોગ્યપ્રદ છે? સારા સમાચારમાં, ઑસ્ટ્રેલિયન સુપરમાર્કેટ્સમાં ઉપલબ્ધ 130 થી વધુ ઉત્પાદનોના ઑડિટમાં જાણવા મળ્યું છે કે, છોડ આધારિત ઉત્પાદનો, સરેરાશ, ઓછી કેલેરી અને સંતૃપ્ત ચરબીમાં અને માંસ ઉત્પાદનો કરતાં કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને ફાઇબરમાં વધુ છે. પરંતુ, તમામ છોડ આધારિત ઉત્પાદનો સમાન બનાવવામાં આવતા નથી. હકીકતમાં, ઉત્પાદનો વચ્ચે પોષણ સામગ્રીમાં નોંધપાત્ર તફાવત છે. ઉદાહરણ તરીકે, આ ઓડિટમાં પ્લાન્ટ આધારિત બર્ગરની સંતૃપ્ત ચરબીની સામગ્રી 0.2 થી 8.5 ગ્રામ પ્રતિ 100 ગ્રામ સુધીની હતી એટલે કે કેટલાક છોડ આધારિત ઉત્પાદનોમાં ખરેખર બીફ પૅટી કરતાં વધુ સંતૃપ્ત ચરબી હોય છે. છોડ આધારિત ઉત્પાદનોમાં મીઠાનું પ્રમાણ ઊંચુ હોય છે, પરંતુ ઉત્પાદનો વચ્ચે બદલાય છે. છોડ આધારિત મીન્સમાં માંસની સમકક્ષ ઉત્પાદનો કરતાં છ ગણું વધુ સોડિયમ હોઈ શકે છે, જ્યારે છોડ આધારિત સોસેજમાં સરેરાશ બે તૃતીયાંશ ઓછું સોડિયમ હોય છે.

આ પણ વાંચો ખીલ ઉપરાંત પણ વિનેગર ઘણી સમસ્યાઓ માટે છે ફાયદાકારક

શું પ્રાણી આધારિત ખોરાકને છોડ આધારિત ખોરાક માટે અદલાબદલી કરવાથી આરોગ્ય સુધરે છે? 36 યુએસ પુખ્ત વયના લોકો પર આઠ સપ્તાહની અજમાયશમાં આની તપાસ કરવામાં આવી હતી અને સંશોધકોએ શોધી કાઢ્યું હતું કે વધુ છોડ આધારિત ઉત્પાદનો ખાવાથી કોલેસ્ટ્રોલ સ્તરો અને શરીરના વજન સહિત હૃદય રોગ માટેના જોખમી પરિબળોમાં સુધારો થયો છે. જો કે, આ ક્ષેત્રમાં સંશોધન હજુ પ્રારંભિક તબક્કામાં છે, અને લાંબા ગાળાના અજમાયશની જરૂર છે.નીચેની લીટી એ છે કે મોટાભાગના નકલી માંસને અલ્ટ્રા પ્રોસેસ્ડ ખોરાક (what is Ultra-processed foods) તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. તેઓ વ્યાપક ઔદ્યોગિક પ્રક્રિયામાંથી પસાર થયા છે અને તેમાં બિન અથવા દુર્લભ રાંધણ ઉપયોગના પદાર્થોનો સમાવેશ થાય છે, જેનો અર્થ છે કે તમે તમારા સરેરાશ રસોડાના કબાટમાં તે શોધી શકશો નહીં. સરકાર અને ખાદ્ય ઉદ્યોગ માટે આ અત્યંત પ્રોસેસ્ડ પ્લાન્ટ આધારિત ઉત્પાદનોને ઓછી સંતૃપ્ત ચરબી અને સોડિયમ સમાવવા માટે અને રાસાયણિક રીતે મેળવેલા ઉમેરણોનો ઉપયોગ ઘટાડવા માટે ફરીથી ઘડવામાં આવે તેની ખાતરી કરવાની તક છે.

શું નકલી માંસ પર્યાવરણ માટે સારું છે? હા, તે હોઈ શકે છે. યુએસ બિયોન્ડ મીટ બર્ગર પરંપરાગત બીફ પૅટી કરતાં 99 ટકા ઓછું પાણી, 93 ટકા ઓછી જમીન અને 90 ટકા ઓછા ગ્રીનહાઉસ ગેસ ઉત્સર્જનનો ઉપયોગ કરવાનો દાવો કરે છે. તેમ છતાં, છોડ આધારિત ઉત્પાદનોની પર્યાવરણીય પદચિહ્ન એક વિવાદાસ્પદ વિષય છે, ખાસ કરીને કારણ કે અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ખોરાકની પર્યાવરણીય રીતે બિનટકાઉ હોવા તરીકે વ્યાપકપણે ટીકા કરવામાં આવી છે.આ મહિને ધ લેન્સેટ પ્લેનેટરી હેલ્થમાં (The Lancet Planetary Health) પ્રકાશિત થયેલા અભ્યાસમાં વધુ છોડ આધારિત ઉત્પાદનો ખાવાના નૈતિક અને આર્થિક અસરો પર ધ્યાન આપવામાં આવ્યું હતું. સંશોધકોએ તારણ કાઢ્યું કે બીફમાંથી છોડ આધારિત ઉત્પાદનો પર સ્વિચ કરવાથી યુએસ ખાદ્ય ઉત્પાદનમાં 2.513.5 ટકા જેટલો કાર્બન ફૂટપ્રિન્ટ ઘટશે, જેમાં બીફ ઉત્પાદન માટે જરૂરી પ્રાણીઓની સંખ્યામાં 212 મિલિયનનો ઘટાડો થશે. જો કે, સંશોધકોએ નોંધ્યું હતું કે કૃષિ કાર્યબળ અને કુદરતી સંસાધનો માટે કોઈ લાભ ઓછા સ્પષ્ટ હતા.

તો શું આપણે નકલી માંસ ખાવું જોઈએ? નકલી માંસને તંદુરસ્ત આહારના ભાગ રૂપે ક્યારેક ખોરાક તરીકે માણી શકાય છે. છોડ આધારિત ઉત્પાદનો પસંદ કરતી વખતે, ઓછું મીઠું અને ઉચ્ચ ફાઇબર વિકલ્પો પસંદ કરવા માટે લેબલ તપાસો. જો તમે માંસનો વિકલ્પ શોધી રહ્યા છો જે તમારા અને પર્યાવરણ બંને માટે આરોગ્યપ્રદ છે, તો છોડ આધારિત અથવા લવચીક આહાર માટે સંપૂર્ણ વનસ્પતિ ખોરાક શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ છે. તાજા અથવા તૈયાર કઠોળ, કઠોળ અને ચણાનો ઉપયોગ તમારા પોતાના માંસ મુક્ત બર્ગર બનાવવા માટે થઈ શકે છે, અને જડીબુટ્ટીઓ અને મસાલા ટોફુમાં સ્વાદ ઉમેરી શકે છે. આ આખા છોડના ખોરાકને ખાવાથી પણ ઓસ્ટ્રેલિયન ગાઈડ ટુ હેલ્ધી ઈટિંગ (Australian Guide to Healthy Eating) સાથે સંરેખિત થાય છે, જે દુર્બળ માંસ અને મરઘાં, માછલી, ઈંડા, ટોફુ, બદામ અને બીજ અને કઠોળ પસંદ કરવા અને સલામી, બેકન અને ઓછા પ્રોસેસ્ડ મીટ ખાવાની ભલામણ કરે છે.