હૈદરાબાદઃ ટેક્નોલોજીના ક્ષેત્રમાં સતત થઈ રહેલી પ્રગતિએ એક રીતે આખી દુનિયાને આપણા ખિસ્સામાં રાખેલા મોબાઈલ ફોનની અંદર ફસાવી દીધી છે. મોબાઈલ એટલો આવશ્યક બની ગયો છે કે અભ્યાસ કરવા, ઓફિસની તૈયારી કરવા, મીટિંગમાં જવા, મૂવી જોવા અથવા રસોઈ શીખવાથી લઈને લગભગ દરેક વસ્તુ માટે આપણને તેમની જરૂર છે!
માનસિક સ્વાસ્થ્યને પણ અસર કરી શકે છે: કામને ધ્યાનમાં લીધા વિના, લોકો સ્ક્રીનની સામે વિતાવતા સમય તમામ વય જૂથો માટે ખૂબ જ વધી ગયો છે. આવી પરિસ્થિતિઓમાં, લોકોમાં આંખની સંભાળ અંગે પણ જાગૃતિ વધારવી જરૂરી છે. તેઓ જેટલો વધુ સમય સ્ક્રીન તરફ જોવામાં વિતાવે છે, તેટલું વધુ નુકસાન તેમના તેમજ તેમની આંખોની આસપાસના સ્નાયુઓને થાય છે. આ વ્યક્તિની ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની અને સાંભળવાની ક્ષમતાને પણ અસર કરી શકે છે અને તેના માનસિક સ્વાસ્થ્યને પણ અસર કરી શકે છે.
મોબાઈલ ફોનના વધુ પડતા ઉપયોગને કારણે: દિલ્હીના ઓપ્થેલ્મોલોજિસ્ટ ડૉ. સંગીતા ભંડારી કહે છે કે, મોબાઈલ ફોનના વધુ પડતા ઉપયોગને કારણે માત્ર પુખ્ત વયના લોકોમાં જ નહીં, પણ બાળકો અને વૃદ્ધોમાં પણ આંખની સમસ્યાઓના કેસમાં ગંભીર વધારો થઈ રહ્યો છે. તેણી જણાવે છે કે જો કે મોટાભાગના લોકો આંખોમાં શુષ્કતા વિશે જાણતા હોય છે જે લાંબા સમય સુધી સ્ક્રીન તરફ જોવાને કારણે થાય છે, પરંતુ ગેરફાયદા માત્ર શુષ્કતા સુધી મર્યાદિત નથી.
વિવિધ સમસ્યાઓ: મોબાઈલ ફોનના વધુ પડતા અને અયોગ્ય ઉપયોગને કારણે વિવિધ સમસ્યાઓ સર્જાય છે. મોબાઈલને આંખોની નજીક રાખવો, તેને ઓછા કે ઓછા પ્રકાશમાં જોવો અને ખરાબ મુદ્રા જેવી આદતો આંખોને તણાવ આપે છે. તેની ગંભીર અસરો દ્રષ્ટિ ગુમાવવી, અસ્પષ્ટ દ્રષ્ટિ, સતત માથાનો દુખાવો, વાંચતી વખતે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી, ખંજવાળ અને પાણી આવવું, આંખોમાં દુખાવો વગેરેના સ્વરૂપમાં જોવા મળે છે. સ્ક્રીનની સામે વધુ સમય વિતાવવો પણ આવી સમસ્યાઓનું કારણ બને છે.
- સ્ક્રીનના તેજ પ્રકાશને કારણે આંખોની વિદ્યાર્થિની અને ચેતા સંકોચાય છે. વારંવાર માથાનો દુખાવો. વસ્તુઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી. અસ્પષ્ટતામાં વધારો. સ્ક્રીનથી દૂર જોયા પછી થોડીવાર માટે અંધારપટનો અનુભવ કરવો. આંખોની રોશની પર ખરાબ અસર. આંખોમાં શુષ્કતા આંખો ઓછી ઝબકવાને કારણે આંખોમાં ખંજવાળ આવે છે અને બળતરા થાય છે.આંખો ભારે લાગે છે અથવા આંખો પર વધુ દબાણ આવે છે. મોતિયા અથવા આંખને લગતા અન્ય રોગો વધી શકે છે.
આંખોને સુરક્ષિત રાખવા માટે કેટલીક સાવચેતી અને નિયમો: આજકાલ, મોબાઇલ વ્યસન માત્ર બાળકો અને પુખ્ત વયના લોકોમાં જ નહીં, પણ વૃદ્ધોમાં પણ સામાન્ય માનવામાં આવે છે. વૃદ્ધાવસ્થામાં લોકોની દૃષ્ટિ નબળી પડવા લાગે છે, અને વડીલોને આંખ સંબંધિત સમસ્યાઓ થવાનું વધુ જોખમ રહે છે, અને મોબાઇલ ફોન આ સમસ્યાઓની ઘટનાને ઝડપી બનાવી શકે છે. ડો. સંગીતા કહે છે કે બાળકો, પુખ્ત વયના લોકો કે વડીલોએ મોબાઈલની આડ અસરથી આંખોને સુરક્ષિત રાખવા માટે કેટલીક સાવચેતી અને નિયમો અપનાવવા ખૂબ જ જરૂરી છે. તેમાંથી કેટલાક નીચે મુજબ છે.
- 20/20/20 નિયમનું પાલન કરો એટલે કે જ્યારે પણ તમે કોઈપણ કામને કારણે લાંબા સમય સુધી સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ કરો છો, ત્યારે દર 20 મિનિટે બ્રેક લો અને ઓછામાં ઓછી 20 સેકન્ડ માટે ઓછામાં ઓછી 20 ફૂટ દૂર કોઈ વસ્તુ જોવાનો પ્રયાસ કરો.
- સ્માર્ટફોન પર ચમકતી સ્ક્રીન. જો ફોનમાં એન્ટી-ગ્લેયર સ્ક્રીન નથી, તો એન્ટી-ગ્લેયર લેન્સ અથવા ચશ્માનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.
- તમારા ફોન અને તમારા ચહેરા વચ્ચે ઓછામાં ઓછું 16 થી 18 ઇંચનું અંતર રાખો. અંધારામાં તમારા સ્માર્ટફોન અથવા લેપટોપનો ઉપયોગ કરશો નહીં.
- રાત્રે ફોનનો ઉપયોગ ડાર્ક મોડમાં કરો. સ્માર્ટફોનની સ્ક્રીનની બ્રાઇટનેસ હંમેશા સંતુલિત રાખો, એટલે કે વધુ કે ઓછી નહીં.
- સ્માર્ટફોનની સ્ક્રીનને હંમેશા સાફ રાખો.
- શક્ય હોય ત્યાં સુધી ફોનનો ઉપયોગ કરીને કોઈપણ વસ્તુને લાંબા સમય સુધી જુઓ. સમયગાળો, દર અડધા કલાકે 10 થી 20 વખત ઝબકવું.
ડો.સંગીતા કહે છે કે આંખની નિયમિત કસરતોથી પણ આંખોને ઘણી રાહત મળે છે. આંખની કેટલીક સરળ કસરતો નીચે મુજબ છે.
- ખુરશી અથવા આરામદાયક સ્થાન પર બેસીને, તમારી આંખોની સામે તમારા અંગૂઠાને લગભગ 10 ઇંચના અંતરે ઠીક કરો. આ પછી લગભગ 10 સેકન્ડ માટે તેના પર ફોકસ કરો. હવે લગભગ 15 સેકન્ડ માટે દૂરની કોઈ વસ્તુ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો. તે પછી તમારું ધ્યાન અંગૂઠા પર પાછું મૂકો.
- એક જગ્યાએ બેસો. તમારા જમણા અંગૂઠાને તમારા ચહેરાથી થોડા અંતરે રાખો અને તેના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો. હવે તમારા અંગૂઠાને અનંત ચિન્હની રેખાઓ સાથે ખસેડો. આ દરમિયાન, આપણી આંખો અંગૂઠા પર કેન્દ્રિત હોવી જોઈએ અને તે મુજબ આગળ વધવું જોઈએ. આ કસરત એક જ વારમાં ઓછામાં ઓછી 5 વખત ઘડિયાળની દિશામાં અને ઘડિયાળની વિરુદ્ધ દિશામાં થવી જોઈએ.
- કોઈપણ જગ્યાએ બેસો અથવા સૂઈ જાઓ. હવે તમારી આંખો ઝડપથી 10 થી 15 વખત ઝબકાવો. પછી તમારી આંખો બંધ કરો અને 20 સેકન્ડ માટે આરામ કરો.
- તમારી આંખો 5 સેકન્ડ માટે ચુસ્તપણે બંધ કરો અને પછી તેને પહોળી ખોલો.
- તમારું માથું સીધું રાખીને, તમારે આંખોની કિનારી સુધી ડાબેથી જમણે જોતી વખતે તમારી આંખની કીકીને ખસેડવી પડશે. પછી તે જ પ્રક્રિયાને જમણેથી ડાબે પુનરાવર્તન કરવાની રહેશે.
- તમારી હથેળીઓને એકસાથે ઘસો. જ્યારે તેઓ ગરમ થવા લાગે છે, ત્યારે તેને તમારી આંખો પર મૂકો. હથેળીઓની ગરમી ઓછી ન થાય ત્યાં સુધી હાથ આંખો પર રાખો.
- ડો. સંગીતા કહે છે કે આંખોની સમસ્યાને ક્યારેય હળવાશથી ન લેવી જોઈએ અને કોઈપણ પ્રકારની સમસ્યાનો અનુભવ થાય કે તરત જ ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરવો જોઈએ. નહિંતર, માત્ર દ્રષ્ટિની ખામી જ નહીં, પરંતુ ઘણી ગંભીર અને કાયમી સમસ્યાઓનું જોખમ પણ વધી શકે છે.
