હૈદરાબાદ : વિશ્વ બાળ દિવસ 1954 થી ઉજવવામાં આવે છે. આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે, વિશ્વભરના બાળકોમાં એકતા લાવવા, તેમના સંબંધિત મુદ્દાઓ પર લોકોમાં જાગૃતિ લાવવા અને બાળ કલ્યાણમાં સુધારો કરવા માટે 20 નવેમ્બરના રોજ વિશ્વ બાળ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. 1990 થી, વિશ્વ બાળ દિવસ એ બાળકોના અધિકારોની વર્ષગાંઠનું પ્રતીક છે. આ તારીખે યુનાઇટેડ નેશન્સ જનરલ એસેમ્બલીએ બાળકના અધિકારો પર ઘોષણા અને સંમેલન અપનાવ્યું હતું. આ દિવસ આપણને બાળકોના અધિકારોનું રક્ષણ કરવા, તેમના અધિકારોની હિમાયત કરવા, સંકલ્પો લેવા અને બાળકો માટે વધુ સારી દુનિયા બનાવવા માટે ચોક્કસ યોજના પર કામ કરવા પ્રેરણા આપે છે. વિશ્વ બાળ દિવસ 2023 ની થીમ 'દરેક બાળક માટે, દરેક અધિકાર' તરીકે નક્કી કરવામાં આવી છે.

20 નવેમ્બરની તારીખ ઘણા કારણોસર મહત્વપૂર્ણ છે

1. બાળકોના કલ્યાણને સુધારવા માટે દર વર્ષે 20 નવેમ્બરે દરેક બાળ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
2. 20 નવેમ્બર 1959ના રોજ, યુનાઈટેડ નેશન્સ જનરલ એસેમ્બલીએ બાળકના અધિકારોની ઘોષણા સ્વીકારી.
3. 20 નવેમ્બર 1989 ના રોજ, યુનાઇટેડ નેશન્સ જનરલ એસેમ્બલીએ બાળ અધિકારો પર સંમેલન અપનાવ્યું.

• બાળકો સમક્ષ પડકાર

આંતરરાષ્ટ્રીય બાળ દિવસ એ યુનિસેફ દ્વારા આયોજિત વાર્ષિક કાર્યક્રમ છે. આ દિવસે બાળકોને વર્તમાન અને ભવિષ્યમાં પડકારરૂપ તમામ મુદ્દાઓથી વાકેફ કરવામાં આવે છે. જેમ કે શિક્ષણ, આરોગ્ય, માનસિક સ્વાસ્થ્ય, આબોહવા પરિવર્તન, જાતિવાદ, સામાજિક ભેદભાવ. આ સમસ્યાઓના નિરાકરણ માટે, બાળકો પોતે શપથ લે છે અને પુખ્ત વયના લોકોને પોતાના માટે વધુ સારું ભવિષ્ય બનાવવા માટે બોલાવે છે. બાળ દિવસ 2023 પર, વિશ્વ તેમના મંતવ્યો અને માંગણીઓ સાંભળે અને બાળકોના સારા ભવિષ્ય માટે સાથે આવે તે પહેલા કરતાં વધુ મહત્વપૂર્ણ છે.

• બાળકો, ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યો અને વૈશ્વિક પડકારો

1. નવા સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સ (SDGs) સપ્ટેમ્બર 2015માં નક્કી કરવામાં આવ્યા હતા. વૈશ્વિક નેતાઓએ 2030 સુધીમાં વિશ્વમાં ગરીબીનો અંત લાવવા માટે પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવી છે. પરંતુ આ પછી પણ ઘણા જટિલ મુદ્દાઓ પર કામ કરવું જરૂરી છે.
2. વૈશ્વિક એજન્સીઓ અનુસાર, 2019 અને 2030 ની વચ્ચે, અંદાજે 52 મિલિયન બાળકો તેમનો પાંચમો જન્મદિવસ ઉજવી શકશે નહીં.
3. ઉપ-સહારન આફ્રિકાના બાળકો ઉચ્ચ આવક ધરાવતા દેશોના બાળકો કરતાં 16 ગણા વધુ મૃત્યુ પામે છે.
4. અત્યંત ગરીબીમાં જીવતા 10માંથી નવ બાળકો ઉપ-સહારન આફ્રિકામાં રહે છે.
5. 2030 સુધીમાં 150 મિલિયનથી વધુ વધારાની છોકરીઓ તેમના 18મા જન્મદિવસ પહેલા લગ્ન કરી દેવાની અપેક્ષા છે.

• ભારતમાં લિંગ સમાનતા

1. જન્મ સમયે લિંગ ગુણોત્તર 2001 માં 905 થી ઘટીને 2011 માં 1,000 છોકરાઓ દીઠ 899 છોકરીઓ થઈ ગઈ.
2. ભારતમાં પાંચ વર્ષથી ઓછી વયની છોકરીઓનો મૃત્યુદર 11 ટકા વધારે છે, જ્યારે વૈશ્વિક સ્તરે, પાંચ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના છોકરાઓનો મૃત્યુદર 9 ટકા વધારે છે.
3. 30 ટકા છોકરાઓની સરખામણીમાં 15 થી 19 વર્ષની વયની લગભગ 56 ટકા છોકરીઓ એનિમિયાથી પીડાય છે.
4. માત્ર 12.7 ટકા જમીન મહિલાઓના નામે છે, જ્યારે 77 ટકા મહિલાઓ તેમની આવકના પ્રાથમિક સ્ત્રોત તરીકે ખેતી પર નિર્ભર છે.

• ભારતમાં બાળકો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી સમસ્યાઓ

1. બાળ શોષણ
2. બાળ સૈનિક
3. બાળ મજુર
4. બાળ લગ્ન
5. બાળકોની તસ્કરી
6. ઘરેલું હિંસાનો ભોગ બનેલા બાળકો
7. શૈક્ષણિક અધિકારોનું ઉલ્લંઘન

બાળ અધિકાર શું છે

બાળ અધિકારોની ઘોષણા 1959 20 નવેમ્બર 2007 ના રોજ અપનાવવામાં આવી હતી. જો આપણે બાળ અધિકારો વિશે વાત કરીએ, તો તેમાં મુખ્યત્વે જીવનનો અધિકાર, ઓળખ, ખોરાક, પોષણ, આરોગ્ય, વિકાસ, શિક્ષણ, મનોરંજન, નામ, રાષ્ટ્રીયતા, કુટુંબ, કુટુંબનું વાતાવરણ, ઉપેક્ષા અને દુરુપયોગથી રક્ષણનો સમાવેશ થાય છે. આજે પણ બાળકોને આ તમામ અધિકારો માટે સતત સંઘર્ષ કરવો પડે છે. આ ઉપરાંત, દુરુપયોગ અને ગેરકાયદેસર હેરફેરથી રક્ષણનો મુદ્દો આજે બાળકો સામેની વૈશ્વિક સમસ્યા છે.