ઇસ્લામાબાદ: લાંબા સમયથી ચીન અને પાકિસ્તાન વચ્ચેની આંતરિક મિત્રતા (પાકિસ્તાન અને ચીન સંબંધ) વિશે ઘણી વાતો થઈ રહી છે. પરંતુ આ વખતે બંને દેશોના સંબંધોમાં તિરાડ પડી છે. પાકિસ્તાનની સિવિલ કોર્ટે તાજેતરમાં જ ચીન નેશનલ પેટ્રોલિયમ કોર્પોરેશન પર પેટ્રોલિયમ એક્સ્પ્લોરેશન (પ્રાઇવેટ) લિમિટેડ સાથે થયેલા કરારનું ઉલ્લંઘન કરવા બદલ US$2.48 મિલિયનનો દંડ ફટકાર્યો હતો, જેનાથી બંને દેશો વચ્ચે આર્થિક અવિશ્વાસ વધ્યો હતો.
ઘણા પ્રોજેક્ટ્સ પર થઇ અસર: ચાઈના-પાકિસ્તાન ઈકોનોમિક કોરિડોર હેઠળના ઘણા પ્રોજેક્ટ્સ પહેલાથી જ બંધ થઈ ગયા છે. કરાચી અને પેશાવર વચ્ચેની મુખ્ય લાઇન-1 (ML-1), કરાચી સર્ક્યુલર રેલવે (KCR)ને સ્થગિત કરવામાં આવી છે. બંને સરકારો વચ્ચે વણઉકેલ્યા મતભેદો પણ છે તેથી, ઘણા પ્રોજેક્ટ્સ અટકી ગયા છે.
ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ્સમાં રોકાણ ઘટાડ્યું: ચીને મોટા ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ્સમાં રોકાણ ઘટાડ્યું છે આ એટલા માટે છે કારણ કે આ પ્રોજેક્ટ્સ સ્થાનિક રાજકારણ માટે સંવેદનશીલ છે અને રોકાણ પર વળતરમાં વિલંબ થાય છે. બંને દેશો વચ્ચેના આ મતભેદો જૂના છે પરંતુ તેને ગુપ્ત રાખવામાં આવ્યા છે. ચીનની સંપત્તિઓ પરના આતંકવાદી હુમલાથી આર્થિક સહયોગ પર પણ નકારાત્મક અસર પડી છે.
શંકાસ્પદ વ્યવહારનો આરોપ: પાકિસ્તાનની વર્તમાન નાણાકીય પરિસ્થિતિએ વિવિધ પ્રોજેક્ટ્સ પર તેની નાણાકીય જવાબદારીઓને પૂર્ણ કરવાની ક્ષમતામાં પણ ઘટાડો કર્યો છે. ચીન પર પાકિસ્તાનમાં શંકાસ્પદ વ્યવહારનો આરોપ છે. ચીને પણ 3 બિલિયન ડોલરના પાવર પરચેઝ એગ્રીમેન્ટ પર ફરીથી વાટાઘાટો કરવાનો ઇનકાર કર્યો છે. આ સ્થિતિમાં કોમર્શિયલ બેંકો પાકિસ્તાન સરકાર સાથે અગાઉના કરારની કોઈપણ જોગવાઈમાં સુધારો કરવાની સ્થિતિમાં નથી.
પાકિસ્તાન પહેલેથી જ ચીનના દેવાની જાળમાં: પાકિસ્તાની અહેવાલો અનુસાર ચીની કોન્ટ્રાક્ટરો બે CPEC પાવર પ્રોજેક્ટ્સ માટે ઈસ્લામાબાદને 3 બિલિયન યુએસ ડોલરથી વધુ ચાર્જ કરી રહ્યા છે. એવી ચિંતાઓ પણ છે કે કરારો ખોટી રીતે વાટાઘાટ કરવામાં આવી હતી. કરાર ખૂબ ખર્ચાળ હતો અથવા ચીનની તરફેણમાં ઘણો હતો. પાકિસ્તાની લોકો સમજી ગયા છે કે શંકાસ્પદ પ્રોજેક્ટ્સ માટે ચીનની લોન સ્થાનિક અર્થતંત્ર માટે બહુ ઓછું કામ કરશે આનું કારણ એ છે કે ચાઇનીઝ ગ્રાન્ટેડ પ્રોજેક્ટ્સ ચીની કંપનીઓને આપવામાં આવે છે અને જેઓનું વ્યાજ વધારે હોય છે.
પાકિસ્તાન દેવું ચૂકવવામાં નિષ્ફળ: ચીન પર તેની વધતી નિર્ભરતાને કારણે પાકિસ્તાન ભારે દેવાનો સામનો કરી રહ્યું છે. તેનાથી રોકડ અને બચતમાં ઘટાડો થયો છે. પાકિસ્તાનનું $30 બિલિયન અથવા તેના બાહ્ય જાહેર દેવુંનો એક તૃતીયાંશ ભાગ ચીન અને ચીની કોમર્શિયલ બેંકો પાસે હોવાનું કહેવાય છે. જુલાઈ 2021 અને માર્ચ 2022 વચ્ચે, પાકિસ્તાનની દ્વિપક્ષીય દેવાની સેવાઓમાંથી 80 ટકાથી વધુ ચીનને જશે. જોકે પાકિસ્તાન દેવું ચૂકવવામાં નિષ્ફળ રહ્યું છે. પાકિસ્તાનના રક્ષા મંત્રી ખ્વાજા આસિફે તાજેતરમાં કહ્યું હતું કે પાકિસ્તાન પહેલાથી જ તેમના પર ડિફોલ્ટ કરી ચૂક્યું છે.
કટોકટીની સ્થિતિ: ગયા વર્ષે ઊર્જા, સંદેશાવ્યવહાર અને રેલ્વે સાથે સંકળાયેલી 30 થી વધુ ચીની કંપનીઓએ ધમકી આપી હતી કે જો તેઓ તેમની લોન ચૂકવશે નહીં તો તેઓ તેમની કામગીરી બંધ કરી દેશે. પાકિસ્તાની વડાપ્રધાનના વિશેષ સહાયક સૈયદ તારિક ફાતેમીએ ચેતવણી આપી હતી કે ચીની IPPsને વધુ પડતી ચૂકવણી વધીને US$1.5 બિલિયન થઈ ગઈ છે. ગોદર પોલીસે તાજેતરમાં કટોકટીની સ્થિતિ જાહેર કરી હતી અને બંદરની કામગીરીમાં અવરોધ ઉભો કરનારા વિરોધીઓના જૂથ સામે કાર્યવાહી કરી હતી.
FTA ની ટીકા: ચીન સાથે થયેલા એફટીએથી પાકિસ્તાનને કોઈ ફાયદો થયો નથી. પાકિસ્તાનમાં ચીનની નિકાસ ચીન કરતાં ઘણી વધારે છે. જેના કારણે ચીન સાથેની વેપાર ખાધમાં વધારો થયો છે. 2003 અને 2006 વચ્ચે બંને દેશો વચ્ચેની વેપાર ખાધમાં 109 ટકાનો વધારો થયો હોવા છતાં, FTA ના અમલીકરણ પછી તેમાં 535 ટકાનો વધારો થયો છે. પાકિસ્તાની ઉદ્યોગપતિઓ દ્વારા FTAની ટીકા કરવામાં આવી છે. તેઓએ એફટીએની સમીક્ષા કરવાની પણ માંગ કરી છે.
આ પણ વાંચો Suicide Attack At Pakistan: પાકિસ્તાનમાં આત્મઘાતી હુમલા યથાવત, ઘણા લોકો માર્યા ગયા અને ઘણા ઘાયલ
રાજકીય પ્રત્યાઘાતો: પાકિસ્તાનની ટ્રેડ ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટીના ભૂતપૂર્વ ચીફ એક્ઝિક્યુટિવ આરિફ અહેમદ ખાનના જણાવ્યા અનુસાર બિન-ટેરિફ અવરોધો ચીનમાં પાકિસ્તાની નિકાસ માટે મુખ્ય સમસ્યા છે. પાકિસ્તાની નિકાસકારો ચીનમાં તેમની નિકાસમાં ફાયટોસેનિટરી અવરોધો જેવી સમસ્યાઓનો પણ સામનો કરે છે. કોન્ટ્રાક્ટરો ખર્ચ વધારી રહ્યા છે જેના કારણે પ્રોજેક્ટો કેન્સલ થયા અને રાજકીય પ્રત્યાઘાતો પડ્યા.
આ પણ વાંચો Sudan 413 people died: સુદાનમાં સત્તા સંઘર્ષ ચાલુ, 413 લોકોના મોત, WHOએ ચિંતા વ્યક્ત કરી
