ગયા: વિશ્વ પ્રસિદ્ધ પિતૃપક્ષ મેળો 2022 બિહારના ગયામાં 9 સપ્ટેમ્બરથી શરૂ થવા (Preparations for Pitru Paksha Mela 2022 in Gaya) જઈ રહ્યો છે. કોરોના સમયગાળાના 2 વર્ષ બાદ પિતૃપક્ષ મેળો શરૂ (preparation of Pitru Paksha) થઈ રહ્યો છે. ગયાના પિતૃપક્ષ મેળાનું ઘણું મહત્વ રહ્યું છે. પુરાણો અને શાસ્ત્રો અનુસાર ભગવાન શ્રી હરિ વિષ્ણુએ પોતાનો જમણો પગ અહીં ગયાસુર પર મૂક્યો હતો. તેનું મહત્વ એટલું છે કે, શમીના ઝાડના પાંદડાની જેમ શરીરનું અનાજ પણ વિષ્ણુપદમાં રાખવામાં આવે છે, સાત ગોત્ર અને 121 કુળનો ઉદ્ધાર થાય છે.
ગયામાં પિંડ દાનનું મહત્વ: ગયામાં પિંડ દાનનું વિશેષ મહત્વ (importance and mythology of Pinddan) કેમ છે, જ્યાં પુત્રો તેમના પિતા અને પૂર્વજો માટે શ્રાદ્ધ કરે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે, તમામ પૂર્વજોને અહીં શ્રેષ્ઠ લોકો મળે છે. ગયા પ્રદેશનું નામ ગયાસુરના નામ પરથી પડ્યું હતું. ભગવાન શ્રી હરિ વિષ્ણુએ પોતાનો જમણો પગ અહીં ગયાસુર પર મૂક્યો હતો. નારાયણ ગદા લઈને આવ્યો હતો. ગયા ગજાધર પ્રદેશનું નામ આના પરથી પડ્યું. અહીં પવિત્ર નદી ફાલ્ગુની છે, જેને મોક્ષદાયિની ફાલ્ગુ કહેવામાં આવે છે.
પુરાણોમાં ગયા પ્રદેશનું વર્ણન: પંડિત રાજા આચાર્ય કહે છે કે, ગયા પ્રદેશનું વર્ણન વાયુ પુરાણ, પદ્મ પુરાણ, સ્કંદ પુરાણ સહિત અનેક પુરાણો અને શાસ્ત્રોમાં કરવામાં આવ્યું છે. વાયુ પુરાણમાં (Vayu Purana) પણ ગયાનું મહત્વ જણાવવામાં આવ્યું છે. અહીં કેટલી બધી વેદીઓ છે, કેટલી વેદીઓ આવીને શ્રાદ્ધ કરે છે અને કોઈને મોક્ષ મળે છે, તેનો ઉલ્લેખ છે. હાલમાં અહીં 48 વેદીઓ હાજર છે. મહાલય પક્ષમાં આવતા, તે ત્રિપક્ષ શ્રાદ્ધના રૂપમાં કરવામાં આવે છે. અનંત ચતુર્દશીથી શરૂ કરીને ભાદ્રપદ શુક્લ ચતુર્દશી સુધી, અશ્વિન કૃષ્ણ પક્ષ શુક્લ પક્ષની પ્રતિપદા તિથિ સુધીની સમગ્ર તિથિ એટલે કે 17 દિવસનું પિંડદાન કાર્ય.
પિંડ દાનથી પિતૃઓને મળે છે શાંતિ: પૌરાણિક માન્યતાઓ (Mythological beliefs on pitru pakhsha) અનુસાર, અહીંના પૂર્વજો ઉપરથી જુએ છે કે, તેમના વંશજો ગયાની યાત્રા પર જઈ રહ્યા છે, તે જોઈને પૂર્વજો ઉજવણી શરૂ કરે છે. માત્ર પૂર્વજોનું સ્મરણ કરવાથી પૂર્વજો શ્રેષ્ઠ સંસાર પ્રાપ્ત કરે છે. કહેવાય છે કે, શમીના ઝાડના પાનની જેમ શરીરનો એક દાણો વિષ્ણુપદમાં જાય તો તેની સાથે ગોત્ર અને 121 કુળનો ઉદ્ધાર થાય છે. પ્રાચીન સમયમાં વિષ્ણુપદમાં વધુ વેદીઓ હતી. તેમાંથી મોટી સંખ્યામાં વેદીઓ અદ્રશ્ય થઈ ગઈ છે. કાશી, ગયા અને પ્રયાગ પવિત્ર વિસ્તારો તરીકે જાણીતા છે, જેમાં ગયા ધામમાં પ્રાર્થના કરવી વધુ સારું છે.
ગયામાં શ્રાદ્ધનું મહત્વ: ગયા પ્રદેશને શ્રાદ્ધનું મુખ્ય સ્થાન માનવામાં આવે છે. કાશી, પ્રયાગરાજ, બદ્રી ગોકર્ણ જેવા પુણ્યશાળી વિસ્તારો છે જ્યાં શ્રાદ્ધ કરવામાં આવે છે, પરંતુ ગયાજીમાં ભગવાન વિષ્ણુ સ્વયં હાજર હતા અને ગયાસુર પર પગ મૂક્યા હતા. જો કમળ પર પગ મુકવામાં આવે તો પિતૃઓને શ્રેષ્ઠ સંસાર પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી, વ્યક્તિએ ચોક્કસપણે ગયા પ્રદેશમાં આવવું જોઈએ અને પિંડનું દાન કરવું જોઈએ. અહીંની 48 વેદીઓમાં પિંડ આપવાનું વધુ સારું છે. પિંડ દાન માટે 1 દિવસથી 17 દિવસ સુધીનો કાયદો છે. યાત્રાળુઓ 1 થી 3 દિવસ, 5 દિવસ, 7 દિવસ, 12 દિવસ, 15 દિવસ, 17 દિવસ સુધી શ્રાદ્ધ કરી શકે છે.
આ અહીંની મુખ્ય વેદીઓ છે: વિષ્ણુ વેદી, ફાલ્ગુ વેદી, પ્રીતશિલા, રામશિલા, ધર્મરણાય, દક્ષિણ માનસ, ઉત્તર માનસ, ભીમ ગયા, આદિ ગજાધર, ગડા લોલ, સીતા કુંડ, ગાયેશ્વરી દેવી, કાકબલી, બ્રહ્મસરોવર, ગેલેક્સી, મંગલા સહિત અન્ય છે. આ વખતે આખરે સલીલા ફાલ્ગુ નદીમાં રબર ડેમ બનાવવામાં આવ્યો છે, જે અહીં પાણીનો સંગ્રહ કરશે. આ વખતે પવિત્ર ફાલ્ગુમાં પાણીની હાજરી યાત્રિકો માટે સંપૂર્ણપણે નવી હશે. ફાલ્ગુમાં પાણી હોવાથી યાત્રિકોને અનુષ્ઠાન કરવામાં સરળતા રહેશે. એ નોંધવું જોઈએ કે, ફાલ્ગુ આખરે મરી રહી છે. પરંતુ આ વખતે રબર ડેમ બનાવી તેમાં પાણીનો સંગ્રહ કરવામાં આવ્યો છે.
ગયામાંં શ્રાદ્ધનો ક્રમ: ગયામાં શ્રાદ્ધનો (Shraddha in Gaya) ક્રમ 1 દિવસથી 17 દિવસ સુધીનો હોય છે. જે લોકો 1 દિવસમાં ગયામાં શ્રાદ્ધ કરે છે, તેઓ વિષ્ણુપદ ફાલ્ગુ નદી અને અક્ષય વટમાં શ્રાદ્ધ પિંડનું દાન કરીને સફળતા અપાવે છે. તે જ સમયે, 7 દિવસનું કર્મ ફક્ત તે લોકો માટે છે જેઓ ફળદાયી શ્રાદ્ધ કરે છે.
- પ્રથમ દિવસ: પુનપુન કિનારે શ્રાદ્ધ કર્યા પછી ગયા આવ્યા પછી, ફાલ્ગુમાં સ્નાન કરવું અને ફાલ્ગુના કિનારે શ્રાદ્ધ કરવું. આ દિવસે સવારે, સાંજે ગાયત્રી મંદિરમાં સ્નાન, સાંજે સાવિત્રી કુંડમાં સ્નાન અને સાંજે સરસ્વતી કુંડમાં સ્નાન કરવું જોઈએ.
- બીજો દિવસ: ફાલ્ગુ સ્નાન, પ્રેતશિલા, બ્રહ્મા કુંડ અને પ્રીતશિલા જઈને રામશિલા આવવું જોઈએ અને ત્યાંથી રામકુંડ અને રામશિલા જઈને પિંડ દાન કરવું જોઈએ અને ત્યાંથી કાક, યમ અને સ્વાનબલી જઈને કાકબલી સ્થાને પિંડ દાન કરવું જોઈએ.
- ત્રીજો દિવસ: ફાલ્ગુમાં સ્નાન કર્યા પછી, ફાલ્ગુના કિનારે જાઓ, તર્પણ કરો, તર્પણ પિંડ દાન કરો, ઉતરકના દર્શન કરો અને ત્યાંથી મૌન રહીને સૂરજકુંડ આવીને તેની ઔદિચી કંઠાલની પૂજા કરો અને પિંડ દાન અને દક્ષિણાર્કના દર્શન કરો. દક્ષિણ માનસ મંદિરોમાં. અને પૂજા કરો.
- ચોથો દિવસ: ફાલ્ગુ સ્નાન, પિંડદાન ધર્મેશ્વર દર્શન કરવા માતંગ વાપી જવું, પિંડ દાન અને ત્યાંથી બોધગયા અને શ્રાદ્ધ.
- પાંચમો દિવસ: ફાલ્ગુ સ્નાન, માતંગ વાપીમાં સ્નાન, તર્પણ, પિંડદાન, બ્રહ્મસરોવરની પરિક્રમા, ત્યાં કાકા, યમ, હંસ બલિ અને પછી સ્નાન કરવું જોઈએ.
- છઠ્ઠો દિવસ: ફાલ્ગુ સ્નાન, વિષ્ણુપદ દક્ષિણા અગ્નિપદ વેદીઓનું આહ્વાન, જે વિષ્ણુ મંદિરમાં હોવાનું માનવામાં આવે છે, તેમના પર દર્શન અને પિંડદાન. ત્યાંથી ગજ કર્ણિકામાં તર્પણ અને ગયા માથા પર પિંડદાન. પિંડનું દાન મુંડ પાન પર કરવું જોઈએ.
- સાતમો દિવસ: ફાલ્ગુ સ્નાન, શ્રાદ્ધ, અક્ષય વટ પર જાઓ અને અક્ષય વટ હેઠળ શ્રાદ્ધ કરો અને ત્યાં 3 અથવા 1 બ્રાહ્મણને ભોજન કરાવો. તે અહીં છે કે ગયાપાલને પાંડા દ્વારા સફળતા આપવામાં આવે છે.
ગયામાં, અશ્વિન કૃષ્ણ પક્ષમાં શ્રાદ્ધ કરવા માટે વધુ લોકો આવે છે. તેઓ સમગ્ર શ્રાદ્ધ પક્ષ દરમિયાન અહીં રોકાય છે. શ્રાધ પક્ષ માટે પિંડ દાન વગેરે નીચે મુજબ છે.
- ભાદ્ર શુક્લ ચતુર્દશી - પુનપુનના કિનારે શ્રાદ્ધ.
- ભાદ્ર શુક્લ પૂર્ણિમા - ફાલ્ગુ નદીમાં સ્નાન કરવું અને કિનારે ખીરના શરીર સાથે શ્રાદ્ધ કરવું.
- અશ્વિન કૃષ્ણ પ્રતિપદા - બ્રહ્મા કુંડ, પ્રીતશિલા, રામ કુંડ અને રામ શિલા અને કકબલી પર શ્રાદ્ધ કરવું જોઈએ.
- અશ્વિન કૃષ્ણ દ્વિતિયા - ઉત્તર માનસ, કંખલ દક્ષિણ માનસ અને વેદીઓ પર પિંડનું દાન કરવું.
- અશ્વિન કૃષ્ણ તૃતીયા- માતંગ વાપી, ધર્મનાય અને બોધ ગયામાં સરસ્વતી સ્નાન કરવું જોઈએ.
- અશ્વિન કૃષ્ણ ચતુર્થી- બ્રહ્મસરોવર કકબલી પર પિંડ દાન શ્રાદ્ધ કરવું જોઈએ.
- અશ્વિન કૃષ્ણ પંચમી- વિષ્ણુપદ મંદિરમાં ખીર, રુદ્ર પદ, બ્રહ્મા પદ અને વિષ્ણુપદમાં શ્રાદ્ધ કરવું જોઈએ.
- અશ્વિન કૃષ્ણ ષષ્ઠીથી અષ્ટમી સુધી - વિષ્ણુપદ મંદિરના 16 વેદીના મંડપોમાં 14 સ્થાનો પર અને બાજુના મંડપમાં 2 સ્થળોએ પિંડ દાન કરવામાં આવે છે. વેદીઓનાં નામ છે કાર્તિકપદ, ઇન્દ્રપદ, અગસ્ત્ય પદ અને કશ્યપ પદ વગેરે. અષ્ટમીના દિવસે ગજકર્ણને 16 વેદીઓ નામના મંડપમાં દૂધ સાથે અર્પણ કરવામાં આવે છે.
- અશ્વિન કૃષ્ણ નવમી- રામ ગયા શ્રાદ્ધમાં અને સીતા કુંડમાં માતા-પિતા અને પ્રપિતામહીને રેતીના ગોળા આપવામાં આવે છે.
- અશ્વિન કૃષ્ણ દશમી - ગયા તીર્થસ્થાન અને ગયા કુવા પાસે પિંડનું દાન કરવું જોઈએ.
- અશ્વિન કૃષ્ણ એકાદશી- ગયા, મુંડ પ્રથા વગેરેમાં ખોયા અથવા તલના ગોળમાંથી શરીરનું દાન કરવું જોઈએ.
- અશ્વિન કૃષ્ણ દ્વાદશી- ભીમ ગયામાં દાન કરવું જોઈએ, ગાયની વૃદ્ધિ અને ગદા લોલ.
- અશ્વિન કૃષ્ણ ત્રયોદશી - ફાલ્ગુ સ્નાન, ગાયત્રી, સાવિત્રી અને સરસ્વતી તીર્થોમાં અનુક્રમે સવારે અને મધ્ય-સાંજ પછી દૂધ ચઢાવવું જોઈએ.
- અશ્વિન કૃષ્ણ ચતુર્દશી- વૈતરણી સ્નાન અને તર્પણ કરવામાં આવે છે.
- અશ્વિન કૃષ્ણ અમાવસ્યા - શ્રાદ્ધ, બ્રાહ્મણ ભોજન, અક્ષય વટ અંતર્ગત, અહીં ગાયપાલ પંડા દ્વારા સફળ વિદાય આપવામાં આવશે.
- અશ્વિન શુક્લ પ્રતિપદા- ગાયત્રી ઘાટ પર દહીં અક્ષતનું પિંડદાન કરવાથી ગયા શ્રાદ્ધની સમાપ્તિ થાય છે.
બિહાર રાજ્ય પ્રવાસન વિકાસ નિગમનું પ્રવાસન પેકેજ: આ વખતે બિહાર રાજ્ય પ્રવાસન વિકાસ નિગમ પિંડ દાન કરવા આવતા યાત્રાળુઓ માટે એક પેકેજ લાવ્યું છે. આ પેકેજ 9 સપ્ટેમ્બરથી 25 સપ્ટેમ્બર સુધી અલગ-અલગ પેકેજમાં છે. આમાં ઇ-પિંડ દાનની પણ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. પેકેજ ઓનલાઈન બુક કરી શકાય છે અને સંપૂર્ણ માહિતી બિહાર રાજ્ય પ્રવાસન વિકાસ નિગમની વેબસાઈટ પર ઉપલબ્ધ હશે. એક રાત અને બે દિવસ માટે છ પ્રકારના પેકેજ હશે. જેમાં હોટલથી લઈને પિંડદાન, દાન દક્ષિણા અને વિડીયોગ્રાફી ખર્ચનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
ગયાથી ગયા સુધીના પેકેજો: ગયાથી ગયા પિંડદાનમાં આવનાર એક વ્યક્તિ પાસેથી 12180 અને બે વ્યક્તિ પાસેથી 13440 રૂપિયા લેવામાં આવશે. આ પેકેજ એક રાત અને 2 દિવસનું હશે.
ગયા-બોધગયા-રાજગીર-નાલંદાનું પેકેજ: ગયા-બોધ ગયા-રાજગીર-નાલંદા પેકેજ એક રાત અને બે દિવસનું છે. પ્રથમ શ્રેણી માટે એક વ્યક્તિએ 14700 અને બે વ્યક્તિએ 16500 ચૂકવવાના રહેશે.
પટના પેકેજો: આ પેકેજમાં ગયામાં એક રાત અને બે દિવસ પિંડ દાન કર્યા બાદ નાલંદા અને રાજગીરની મુલાકાત લેવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી રહી છે. તેમાં ત્રણ કેટેગરીનો સમાવેશ થાય છે. પ્રથમ કેટેગરીમાં એક વ્યક્તિ પાસેથી 20025, બે વ્યક્તિ પાસેથી 20655, ચાર વ્યક્તિ પાસેથી 38720, કેટેગરીમાં બે વ્યક્તિ પાસેથી 18750, બે વ્યક્તિ પાસેથી 19605 અને ચાર વ્યક્તિ પાસેથી 36820 ચાર્જ વસૂલવામાં આવશે. કેટેગરી 3માં એક વ્યક્તિ માટે 17925, બે વ્યક્તિ માટે 18555 અને ચાર માટે 34520 ચૂકવવાના રહેશે. એ જ રીતે પટના, પુનપુન, ગયા, પટના પેકેજ 1 દિવસનું છે. આમાં પુનપુન અને ગયામાં પૂજા કર્યા બાદ પટના પરત આવવું પડશે. આ પેકેજમાં ત્રણ કેટેગરી છે. કેટેગરી-1માં એક વ્યક્તિ માટે 15825, બે વ્યક્તિ માટે 16455, ચાર વ્યક્તિ માટે 29165 ફી રહેશે. કેટેગરી બેમાં એક વ્યક્તિએ 14770, બે વ્યક્તિએ 15405 અને 4 વ્યક્તિએ 27072 ચૂકવવા પડશે.
ઇ-પિંડ દાનમાં સુવિધા હશે: તેવી જ રીતે આ વખતે ઈ-પિંડદાનની સુવિધા પણ હશે. દેશ સિવાય વિદેશમાં રહેતા લોકો ગયામાં આવીને પિંડદાન ન કરી શકે તો તેમના માટે વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. 21500માં 3 જગ્યાએ પિંડ દાન કરવામાં આવશે. જેમાં પંડિતની ફી, દાન દક્ષિણા, કાયદો અને વિધાનનો સમાવેશ કરવામાં આવશે. તેની વિડિયો ક્લિપ પણ ભક્તોને મોકલવામાં આવશે.
