નવી દિલ્હી: દિલ્હીમાં મુખ્યપ્રધાન અને લેફ્ટનન્ટ ગવર્નરના મામલામાં સુપ્રીમ કોર્ટે ગુરુવારે મોટો નિર્ણય સંભળાવ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે દિલ્હી સરકાર પાસે અધિકારીઓની પોસ્ટ અને ટ્રાન્સફરનો અધિકાર હોવો જોઈએ. મતલબ કે લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર નહીં પરંતુ મુખ્યપ્રધાન દિલ્હીના અસલી બોસ હશે.
CJI ની ટકોર: ચુકાદો આપતી વખતે CJIએ કહ્યું કે આ મામલો દેશમાં ફેડરલ ગવર્નન્સના અસમપ્રમાણ મોડલ સાથે સંબંધિત છે. મુદ્દો એ છે કે દિલ્હીમાં વહીવટી સેવાઓને નિયંત્રિત કરવાની સત્તા કોની પાસે હશે. દિલ્હી સરકાર હોય કે કેન્દ્ર સરકારનું પ્રતિનિધિત્વ કરતી LG. CJIએ કહ્યું કે મર્યાદિત મુદ્દો એ છે કે કેન્દ્ર સરકાર પાસે 'સેવાઓ' પર કાયદાકીય કે કારોબારી સત્તા છે કે કેમ. તેમણે કહ્યું કે ન્યાયમૂર્તિ અશોક 2019ના વિભાજનના ચુકાદામાં ભૂષણ સાથે સહમત નથી.
સુપ્રીમ કોર્ટે શું કહ્યું?: મુખ્ય ન્યાયાધીશે બંધારણીય ખંડપીઠનો ચુકાદો આપતાં કહ્યું કે દિલ્હી સરકારની શક્તિઓને મર્યાદિત કરવા માટે કેન્દ્રની દલીલોનો સામનો કરવો જરૂરી છે. NCTD એક્ટની કલમ 239aa અધિકારોની ખૂબ જ વિશાળ શ્રેણીને વ્યાખ્યાયિત કરે છે. 239aa વિધાનસભાની સત્તાઓને પણ યોગ્ય રીતે સમજાવે છે. જેમાં ત્રણ વિષયોને સરકારના અધિકારક્ષેત્રની બહાર રાખવામાં આવ્યા છે.
'આ તમામ જજોની સહમતિથી બહુમતીનો નિર્ણય છે. આ માત્ર સેવાઓ પર નિયંત્રણની બાબત છે. અધિકારીઓની સેવાઓ પર કોનો અધિકાર છે? CJIએ કહ્યું, અમારી સામે સીમિત મુદ્દો એ છે કે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ દિલ્હીમાં સેવાઓ પર કોનું નિયંત્રણ રહેશે? 2018નો ચુકાદો આ મુદ્દે સ્પષ્ટતા પ્રદાન કરે છે પરંતુ કેન્દ્ર દ્વારા ઉઠાવવામાં આવેલી દલીલોનો સામનો કરવો જરૂરી છે. કલમ 239AA વ્યાપક સુરક્ષા પ્રદાન કરે છે.' -CJI
શું છે મામલો?: આ નિર્ણય દિલ્હીમાં અધિકારીઓની પોસ્ટિંગ અને તેમની બદલીના અધિકારની માંગ કરતી દિલ્હી સરકારની અરજી પર આવ્યો છે. દેશની સર્વોચ્ચ અદાલતનો આ નિર્ણય દિલ્હીમાં વહીવટી સેવાઓને નિયંત્રિત કરવાના અધિકાર સાથે પણ સંબંધિત હશે. કોર્ટે 18 જાન્યુઆરીએ આ મામલે સુનાવણી પૂર્ણ કર્યા બાદ ચુકાદો અનામત રાખ્યો હતો. દિલ્હી સરકારની દલીલ એવી છે કે કેન્દ્ર વાસ્તવમાં તેની અને સંસદ વચ્ચેના અંતરને ખતમ કરવા માંગે છે. પરંતુ સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી દરમિયાન કેન્દ્ર તરફથી હાજર રહેલા સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ કહ્યું હતું કે દુનિયાએ દિલ્હી જોવું પડશે એટલે કે ભારતને જોવું પડશે. તેમણે કહ્યું કે તે રાષ્ટ્રીય રાજધાની હોવાથી, તે જરૂરી છે કે કેન્દ્રને તેના વહીવટ અને મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ પર નિયંત્રણ પર વિશેષ અધિકારો હોય.
ગવર્નમેન્ટ ઑફ NCT ઑફ દિલ્હી એક્ટ: કેન્દ્ર સરકારે 2021માં ગવર્નમેન્ટ ઑફ NCT ઑફ દિલ્હી એક્ટ (GNCTD એક્ટ) પસાર કર્યો હતો. આમાં દિલ્હીના લેફ્ટનન્ટ ગવર્નરને કેટલીક વધુ સત્તાઓ આપવામાં આવી હતી. આ કાયદા વિરુદ્ધ આમ આદમી પાર્ટીએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરી હતી. આમ આદમી પાર્ટીએ ઘણી વખત કેન્દ્ર સરકાર પર લેફ્ટનન્ટ ગવર્નરનો ઉપયોગ કરીને ચૂંટાયેલી સરકારના કામકાજમાં અવરોધ લાવવાનો આરોપ લગાવ્યો છે.
