પ્રણવ મુખર્જીનું જીવન અને કાર્યકાળ

ભારતના 13માં રાષ્ટ્રપતિ રહેલા પ્રણવ મુખર્જીને 26 જાન્યુઆરી 2019ના રોજ ભારત રત્નથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. પ્રણવ મુખર્જી કોંગ્રેસના સંકટમોચક ગણાતા હતા.પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જીએ પુસ્તક 'ધ કોલિશન યર્સ' 1996-2012' લખ્યું હતું.

• પ્રણવ મુખર્જીનું જીવન અને કાર્યકાળ
  
  પ્રણવ કુમાર મુખર્જીનો જન્મ 11 ડિસેમ્બર, 1935 ના રોજ થયો હતો. પ્રણવ મુખર્જી એક ભારતીય રાજકારણી છે, જેમણે 2012 થી લઈને 2017 સુધી ભારતના 13 મા રાષ્ટ્રપતિ તરીકે સેવા આપી હતી. રાષ્ટ્રપતિ તરીકેની ચૂંટણી પૂર્વે, મુખરજી 2009 થી 2012 સુધી કેન્દ્રીય નાણાં પ્રધાન રહ્યા હતા અને કોંગ્રેસ પાર્ટીના ટોચના ટ્રબલ શૂટર તરીકે કામ કર્યું હતું.
  
  અભ્યાસ
  
  મુખર્જીએ પોલિટિકલ સાયન્સ અને હિસ્ટ્રીમાં માસ્ટર કર્યું હતું અને કોલકાતા યુનિવર્સિટીમાંથી LLB નો અભ્યાસ કર્યો હતો.
  
  શરૂઆતી કરિયર
  
  રાજકીય સફર શરૂ કરતા પહેલા મુખર્જી, કોલકાત્તામાં ડેપ્યુટી એકાઉન્ટન્ટ-જનરલ (પોસ્ટ અને ટેલિગ્રાફ) ની ઓફિસમાં ઉચ્ચ-વિભાગના કારકુન હતા. 1963 માં, તે વિદ્યાનગર કોલેજમાં પોલિટિકલ સાયન્સના લેક્ચરર બન્યાં હતા અને દેશેર ડાક સાથે પત્રકાર તરીકે પણ કામ કર્યું.
  
  
  પ્રણવ મુખર્જી વિશે અમુક રસપ્રદ વાતો
  
  પ્રણવના પિતા કામદા કિંકર મુખર્જી, ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળમાં સક્રિય હતા અને 1952 થી 1964 ની વચ્ચે ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના પ્રતિનિધિ તરીકે પશ્ચિમ બંગાળ વિધાનસભાના સભ્ય રહ્યા હતા.
  
  વડા પ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધીએ તેમને કોંગ્રેસની ટિકિટ પર રાજ્યસભામાં ચૂંટવામાં મદદ કરી ત્યારે મુખર્જીને રાજકારણમાં તેમનો બ્રેક મળ્યો હતો.
  
  તેઓ ઇન્દિરા ગાંધીના સૌથી વિશ્વાસપાત્ર લેફ્ટનન્ટ્માંના એક હતા અને 1973 સુધીમાં તેમના મંત્રીમંડળમાં પ્રધાન બન્યા હતા.
  
  1975-77 ની વિવાદાસ્પદ આંતરિક કટોકટી દરમિયાન, તેમના પર (કોંગ્રેસના અન્ય ઘણા નેતાઓની જેમ) તે પણ કુલ અતિરેક કરતા હોવાનો આરોપ મૂકાયો હતો.
  
  1982 માં નાણાં પ્રધાન તરીકેના પ્રથમ કાર્યકાળમાં મુખરજીની સંખ્યાબંધ પ્રધાનમંડળની સેવાનો અંત આવ્યો હતો.
  
  મુખર્જી 1980 થી 1985 સુધી રાજ્યસભામાં ગૃહના નેતા પણ હતા.
  
  મુખર્જી પોતાને ઈન્દિરાના યોગ્ય અનુગામી માનતા હતા, પરંતુ રાજીવ ગાંધીથી હાર્યા ત્યારબાદ તેમણે પોતાની એક રાષ્ટ્રીય સમાજવાદી કોંગ્રેસની રચના કરી હતી, જે 1989 માં રાજીવ ગાંધી સાથે સંમતિ પછી કોંગ્રેસમાં ભળી ગઈ.
  
  1991 માં રાજીવ ગાંધીની હત્યા પછી, જ્યારે વડા પ્રધાન પી. વી. નરસિંહા રાવે 1991 માં યોજના પંચના વડા અને 1995 માં વિદેશ પ્રધાન તરીકે નિમણૂક કરી ત્યારે મુખર્જીની રાજકીય કારકીર્દી ફરી હતી.
  
  સોનિયા ગાંધી અનિચ્છાએ રાજકારણમાં જોડાવા સંમત થયા પછી, મુખર્જી તેમના માર્ગદર્શકોમાંના એક હતા, તેમણે તેમની સાસુ, ઈન્દિરા ગાંધીએ કેવી બાબતો કરી હશે તેના ઉદાહરણો સાથે મુશ્કેલ પરિસ્થિતિઓમાં માર્ગદર્શન આપ્યું હતું.
  
  1985 સુધી તેઓ કોંગ્રેસના પશ્ચિમ બંગાળ એકમના અધ્યક્ષ પણ હતા. પરંતુ જુલાઈ, 2010માં કામના ભારણને કારણે તેમણે રાજીનામું આપ્યું અને તેમના બાદ હવે માનસ ભુનિઆ કોંગ્રેસના પશ્ચિમ બંગાળ એકમના અધ્યક્ષ છે.
  
  મુખરજી 2011 માં "ભારતના સર્વશ્રેષ્ઠ પ્રશાસક" એવોર્ડ મેળવનારા હતા.
  
  2004માં, જ્યારે કોંગ્રેસે ગઠબંધનના મથાળા પર સરકાર રચી, ત્યારે નવી કોંગ્રેસના વડાપ્રધાન મનમોહન સિંઘ એક માત્ર રાજ્ય સભાના સાંસદ હતા. તેથી જ્યારે પ્રણવ મુખર્જી પ્રથમ વાર જાંગીપુર (લોકસભા બેઠક)થી લોક સભા ચૂંટણી જીત્યા, ત્યારે પ્રણવ લોક સભામાં ગૃહના નેતા બનાવાયા.
  
  નાણા, સંરક્ષણ અને બાહ્ય બાબતોના ત્રણ મુખ્ય મંત્રાલયોની જવાબદારી સંભાળનારા મુખરજી ભારતીય રાજકારણીઓમાંથી એક છે.
  
  ઉદારીકરણ પૂર્વ અને ઉદારીકરણ પછીના યુગમાં બજેટ રજૂ કરનારા તે એકમાત્ર નાણાં પ્રધાન છે.
  
  ઇન્દિરા ગાંધીએ એકવાર મુખર્જીને સૂચન આપ્યું કે, તેઓ અંગ્રેજી શિક્ષકને ભાડે રાખે અને તેના ઉચ્ચારણ યોગ્ય કરી નાખે. તેણે બંગાળી અંગ્રેજીને પ્રાધાન્ય આપતાં ના પાડી હતી.
  
  તેમની પહેલી ચૂંટણી જીતવા અંગેનું નિવેદન
  
  2004 માં કોંગ્રેસની આગેવાનીવાળી યુનાઇટેડ પ્રોગ્રેસિવ એલાયન્સ (યુપીએ) સત્તા પર આવ્યા ત્યારે, મુખર્જીએ પહેલી વખત લોકસભાની બેઠક જીતી હતી અને 2012 સુધી - સંરક્ષણ, વિદેશી બાબતો અને ફાઇનાન્સ જેવા ઘણા મુખ્ય કેબિનેટ પ્રોફાઇલ મેળવ્યા હતા. મંત્રીઓના ઘણા જૂથોનું નેતૃત્વ અને લોકસભામાં ગૃહના નેતા રહેવું
  
  મુખર્જીને તેમના પક્ષના કેટલાક સાથીઓએ અપમાનજનક રીતે "રુટલેસ ભટકનારા" કહેવાયા કારણ કે, તેઓ 2004 સુધી ક્યારેય લોકસભાની ચૂંટણી જીત્યા ન હતા. જ્યારે 2004 માં તેઓ પશ્ચિમ બંગાળના જંગપીપુર લોકસભા મતક્ષેત્રથી જીત્યા હતા ત્યારે તેઓ શાબ્દિક આનંદથી રડ્યા હતા. તેમણે કહ્યું હતું કે, મારા માટે આ એક સ્વપ્ન સાચું છે, એક સ્વપ્ન જે મેં આખી જિંદગી સંભાળ્યું છે અને પોષણ કર્યું છે.
  
  જ્યારે 25 જુલાઈ, 2017 ના રોજ તેમનો કાર્યકાળ સમાપ્ત થયો ત્યારે, મુખર્જીએ "વૃદ્ધાવસ્થાને લગતી આરોગ્યની ગૂંચવણો" ને કારણે રાષ્ટ્રપતિ પદ છોડ્યા બાદ ફરીથી ચૂંટણી લડવાનો નહીં અને રાજકારણમાંથી નિવૃત્તિ લેવાનો નિર્ણય કર્યો હતો.