નવી દિલ્હી : સુપ્રીમ કોર્ટે શુક્રવારે કહ્યું કે અદાલત અદાણી ગ્રૂપ વિરુદ્ધ હિંડનબર્ગ રિપોર્ટને વાસ્તવિક પરિસ્થિતિ તરીકે જોઈ શકતી નથી અને તેથી સેબી ( સિક્યોરિટીઝ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઑફ ઈન્ડિયા )ને તપાસ કરવા જણાવ્યું છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે સેબીની તપાસ અને નિષ્ણાત સમિતિના સભ્યોની નિષ્પક્ષતા પર શંકા કરવા જેવું કંઈ નથી.
ચૂકાદો અનામત રાખ્યો : યુએસ સ્થિત શોર્ટ-સેલિંગ ફર્મ હિંડનબર્ગ રિસર્ચ દ્વારા અદાણી ગ્રૂપ સામે કરાયેલા આક્ષેપોની કોર્ટ દ્વારા દેખરેખ હેઠળની તપાસની માંગ કરતી અરજીઓ પર સર્વોચ્ચ અદાલતે પોતાનો ચૂકાદો અનામત રાખ્યો હતો. અરજી કરનારાઓમાંના એકનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા એડવોકેટ પ્રશાંત ભૂષણે ભારતના ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડની અધ્યક્ષતાવાળી જસ્ટિસ જે.બી. પારડીવાલા અને મનોજ મિશ્રાની બનેલી ત્રણ જજની બેન્ચ સમક્ષ દલીલ કરી હતી કે હિંડનબર્ગ રિપોર્ટમાં અનેક તથ્યપૂર્ણ ઘટસ્ફોટ છે અને કોર્ટને રિપોર્ટના તારણોનો સારાંશ જોવા વિનંતી કરી હતી.
પ્રશાંત ભૂષણના આરોપોથી સુપ્રીમ કોર્ટ સંતુષ્ટ નહીં : CJIએ કહ્યું, 'શ્રી ભૂષણ, અમારે એ જોવાની જરૂર નથી કે હિંડનબર્ગ રિપોર્ટમાં શું કહેવામાં આવ્યું છે, વાસ્તવમાં આ વાસ્તવિક સ્થિતિ છે. તેથી જ અમે સેબીને તપાસ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. એક એવી એન્ટિટીનો અહેવાલ જે અમારી હાજરીમાં નથી અને જેની અધિકૃતતા ચકાસવા માટે અમારી પાસે કોઈ સાધન નથી.તેથી જ અમે સેબીને તેને એક ડિસ્ક્લોઝર તરીકે લેવા કહ્યું છે અને નિર્ણય લેતી સંસ્થા તરીકે તેના (સેબીની) અધિકારક્ષેત્રનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.' ભૂષણે દાવો કર્યો હતો કે સેબીની ભૂમિકા પણ શંકાસ્પદ હતી. કારણ કે તેઓ મોરેશિયસ દ્વારા રાઉટ કરાયેલા એફપીઆઈથી વાકેફ હતાં અને 2014માં તત્કાલીન ડીઆરઆઈ ચેરમેને સેબીના તત્કાલિન વડા યુ કે સિંહાને પત્ર લખ્યો હતો. આ કેસમાં સેબીની તપાસ સામે પ્રશાંત ભૂષણના આરોપોથી સુપ્રીમ કોર્ટ સંતુષ્ટ ન હતી.
સુપ્રીમે ફગાવી ભૂષણની દલીલ : સીજેઆઈએ પ્રશાંત ભૂષણને કહ્યું, 'સેબી એક વૈધાનિક સંસ્થા છે જેને ખાસ કરીને શેરબજારમાં છેતરપિંડીની તપાસ કરવાનું કામ સોંપવામાં આવ્યું છે. શું કોર્ટ માટે કોઈ યોગ્ય સામગ્રી વિના કહેવું યોગ્ય છે કે અમને સેબી પર વિશ્વાસ નથી અને અમે અમારી પોતાની સિટ બનાવીશું? તે ખૂબ જ કેલિબ્રેશન સાથે થવું જોઈએ...' કાયદાના વિદ્યાર્થી અનામિકા જયસ્વાલનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા ભૂષણે દલીલ કરી હતી કે તેમના ક્લાયન્ટે અદાણી ગ્રૂપ-હિંડનબર્ગ વિરુદ્ધ સુપ્રીમ દ્વારા રચવામાં આવેલી પેનલના સભ્યોના હિતોના સ્પષ્ટ સંઘર્ષનો દાવો કરીને ફરિયાદ નોંધાવી હતી. વિવાદની તપાસ કરવા માટે નવી નિષ્ણાત સમિતિની રચના કરવાના નિર્દેશોની માંગ કરતી અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી.
અદાણી સાથે કામ કરતાં બેંક અધિકારીઓ : અરજીમાં એસબીઆઈના ભૂતપૂર્વ ચેરમેન ઓ પી ભટ્ટ, આઈસીઆઈસીઆઈના ભૂતપૂર્વ ચેરમેન એમવી કામથ, વકીલ સોમશેખર સુંદરેશન અને અદાણી જૂથ વચ્ચેના હિતોના સંઘર્ષના ઉદાહરણો ટાંકવામાં આવ્યા છે. આ સમિતિમાં જસ્ટિસ જેપી દેવધર અને ઈન્ફોસિસના સહસ્થાપક નંદન નીલેકણીનો પણ સમાવેશ થાય છે. ભૂષણે જણાવ્યું હતું કે ભટ્ટ હાલમાં ભારતમાં અદાણી જૂથની સુવિધાઓને ઊર્જા પૂરી પાડતી રિન્યુએબલ એનર્જી કંપની ગ્રીનકોના ચેરમેન તરીકે સેવા આપે છે. માર્ચ 2022થી અદાણી ગ્રૂપ સાથે ગાઢ ભાગીદારીમાં કામ કરે છે.
ડીઆરઆઈનો આરોપ પણ ટાંક્યો : ભૂષણે અદાણી ગ્રુપ સામેના ડીઆરઆઈના આરોપને પણ ટાંક્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે કમનસીબે આમાં સેબીની ભૂમિકા શંકાસ્પદ છે. ભૂષણે કહ્યું કે 2014માં ઘણી બધી માહિતી ઉપલબ્ધ હતી અને ડીઆરઆઈના ચેરમેન દ્વારા ઔપચારિક પત્ર આપવામાં આવ્યો હતો.સેબીનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ જણાવ્યું હતું કે સેબીએ ડીઆરઆઈને પત્ર લખ્યો હતો. DRI ને જાણ કરી અને DRI એ 2017 માં કાર્યવાહી સમાપ્ત કરી હતી.તુષાર મહેતાએ જણાવ્યું હતું કે કસ્ટમ્સ, એક્સાઇઝ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલ (CESTAT) દ્વારા એક આદેશ પસાર કરવામાં આવ્યો હતો અને સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા આદેશની પુષ્ટિ કરવામાં આવી હતી.
સેબીએ 22 વ્યવહારોના સંદર્ભમાં તપાસ પૂર્ણ કરી : તુષાર મહેતાએ જણાવ્યું હતું કે સેબીએ 22 વ્યવહારોના સંદર્ભમાં તેની તપાસ પૂર્ણ કરી છે, જ્યારે બે હજી બાકી છે. કારણ કે તે વિદેશી નિયમનકારો પાસેથી મળેલી સહાયથી સંબંધિત છે. સીજેઆઈએ પ્રશાંક ભૂષણને કહ્યું કે 'તમારે ખૂબ કાળજી રાખવી પડશે, અમે કોઈને ચારિત્ર્ય પ્રમાણપત્ર આપતા નથી. એ જ રીતે તમારે ઔચિત્યના મૂળભૂત સિદ્ધાંતો વિશે વિચારવું જોઈએ. તમે સેબીને મોકલેલા ડીઆરઆઈ સંદેશાવ્યવહાર પર આધાર રાખો છો. ડીઆરઆઈએ કેસ બંધ કરી દીધો. CESTAT આ નિષ્કર્ષ પર આવ્યું છે. તમારો સમગ્ર આરોપ ઓવર વેલ્યુએશન પર આધારિત છે જેના આધારે નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. હવે તમારે બતાવવું પડશે કે રિપોર્ટમાં સેબી દ્વારા વધુ તપાસ શા માટે જરૂરી છે.'
સુંદરેશન વર્ષો પહેલાં અદાણીના વકીલ હતાં : ભૂષણે જણાવ્યું હતું કે સુંદરેશન, જેમને 23 નવેમ્બરે બોમ્બે હાઈકોર્ટના વધારાના જજ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતાં, તેઓ અદાણીના વકીલ હતાં. CJIએ ભૂષણને કહ્યું, 'શ્રી ભૂષણ, નિષ્પક્ષ બનીએ.. તેઓ 2006માં વકીલ હતાં. શું તે રીટેનર પર હતાં? શું તેઓ ઇન-હાઉસ વકીલ હતાં? કોઈ 17 વર્ષ પહેલાં હાજર થયાં હતાં? તમારા દ્વારા કરવામાં આવેલા આરોપો અંગે કેટલીક જવાબદારી હોવી જોઈએ...' શું આ તેમને ગેરલાયક ઠેરવે છે, CJIએ પૂછ્યું. તેઓ અગાઉની સરકારની ફાઇનાન્શિયલ સેક્ટર લો રિફોર્મ કમિટીમાં હતા. મહેતાએ કહ્યું કે આવા આક્ષેપો બંધ થવા જોઈએ. CJIએ ભૂષણને કહ્યું કે આ થોડું અયોગ્ય છે અને પછી લોકો જે સમિતિઓ નિમણૂક કરે છે તેમાં જોડાવાનું બંધ કરી દેશે. સુપ્રીમેે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે કોર્ટ કેસમાં નિવૃત્ત ન્યાયાધીશો મેળવી શકે છે, પરંતુ તે પછી તેમને ડોમેન નિષ્ણાતોની યાદ આવે છે અને કુશળતા ચૂકાઇ જશે.
સુંદરેશનના વિવાદને લઇ સુપ્રીમનું વલણ : CJIએ કહ્યું કે 'આ તર્ક પ્રમાણે આરોપી તરફથી હાજર રહેનાર કોઈપણ વકીલ હાઈકોર્ટમાં જજ ન બનવો જોઈએ.' પ્રશાંત ભૂષણે કહ્યું કે જ્યારે તેમને સુંદરેશનના વિવાદ વિશે ખબર પડી ત્યારે મે મહિનામાં એફિડેવિટ દાખલ કરવામાં આવી હતી. 'પરંતુ અમને નથી લાગતું કે સમિતિની પુનઃરચના કરવી જરૂરી છે.' અને ભટની સંડોવણી વિશે જાણ્યા પછી ' અમને લાગ્યું કે તે અગત્યનું હતું અને અરજી દાખલ કરી...' મહેતાએ કહ્યું કે એનજીઓ OCCRPએ એક રિપોર્ટ તૈયાર કર્યો, જ્યારે દસ્તાવેજો માટે સંપર્ક કરવામાં આવ્યો ત્યારે તેણે કહ્યું કે કાગળો પ્રશાંત ભૂષણ દ્વારા સંચાલિત એનજીઓ પાસેથી મેળવી શકાશે, જે વાસ્તવમાં હિતોનો સંઘર્ષ દર્શાવે છે.
અખબારોના આધારે અરજી : પ્રશાંત ભૂષણે ગાર્ડિયન અને ફાઈનાન્સિયલ ટાઈમ્સ દ્વારા પ્રકાશિત થયેલા અહેવાલોને ટાંકીને દલીલ કરી હતી કે 'અમે એવા નિષ્કર્ષ પર આવ્યા છીએ કે સેબીની તપાસ વિશ્વસનીય નથી.' CJI એ ભૂષણને સવાલ કર્યો, 'અમને નથી લાગતું કે તમે કોઈ વૈધાનિક નિયમનકારને અખબારનો સ્ત્રોત લેવા માટે કહી શકો, ભલે તે ફાઈનાન્સિયલ ટાઈમ્સ કેમ ન હોય. તે સેબીને બદનામ કરતું નથી. શું તે છે? શું સેબીએ હવે પત્રકારોને અનુસરવું જોઈએ? સર્વોચ્ચ અદાલતે ભૂષણને પૂછ્યું કે રેગ્યુલેટરી નેટવર્ક સુધારવા માટે તમારે સેબીને કયા વધારાના નિર્દેશો આપવાની જરૂર છે તે રિપોર્ટમાંથી અમને જણાવો.
સુપ્રીમના વકીલને સીધા સવાલ : સેબીને વધારાના નિર્દેશો પર પોતાનો આદેશ અનામત રાખતા પહેલાં બેન્ચે એક વકીલને આડે હાથ લીધા હતાં કે જેમણે આ મામલે એસબીઆઈ અને એલઆઈસી સામે તપાસની માંગ કરી હતી અને તેમને પૂછ્યું હતું કે 'શું આ કોલેજની ચર્ચા છે. કોઈ નક્કર સામગ્રી વિના કરેલી અરજીની અસરોને સમજો. સુપ્રીમ કોર્ટે તમામ સભ્યોને નામાંકિત કર્યા હતાં અને આ સમિતિનું નેતૃત્વ સર્વોચ્ચ અદાલતના નિવૃત્ત ન્યાયાધીશ જસ્ટિસ અભય મનોહર સપ્રે કરે છે.
2023માં નિષ્ણાત સમિતિની રચના થઇ હતી : વડી અદાલતે હિંડનબર્ગ રિપોર્ટની તપાસ માટે વકીલ વિશાલ તિવારી અને અન્યો દ્વારા દાખલ કરાયેલી અરજીઓ પર માર્ચ 2023માં નિષ્ણાત સમિતિની રચના કરી હતી. અદાણી ગ્રૂપ સામેના આક્ષેપોની તપાસ કરવા અને તેમાં કોઈ નિયમનકારી નિષ્ફળતાઓ હતી કે કેમ તે જાણવા માટે સમિતિએ મે મહિનામાં રજૂ કરેલા તેના અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે અદાણી જૂથની કંપનીઓ દ્વારા શેરના ભાવમાં હેરાફેરી અથવા એમપીએસના નિયમોના ઉલ્લંઘનના આરોપો આ તબક્કે સાબિત થઈ શકે તેમ નથી.
