નવી દિલ્હી : ભારતીય રિઝર્વ બેંકના ગવર્નર, શક્તિકાંત દાસે દ્વિમાસિક નાણાકીય નીતિના નિવેદન સાથે સુસંગત એક નિવેદનમાં ફુગાવા સામેની લડાઈનું વર્ણન આ રીતે કર્યું: “બે વર્ષ પહેલાં આ સમયની આસપાસ જ્યારે સીપીઆઈ - CPI ફુગાવો એપ્રિલ 2022 માં 7.8 ટકાની ટોચે પહોંચ્યો હતો, મોંઘવારી નામનો હાથી ત્યાં હતો. હાથી હવે ફરવા નીકળી ગયો છે અને જંગલમાં પાછો ફરતો દેખાય છે. અમે ઈચ્છીએ છીએ કે હાથી જંગલમાં પાછો ફરે અને ત્યાં ટકાઉ ધોરણે રહે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, અર્થતંત્રના શ્રેષ્ઠ હિતમાં તે જરૂરી છે કે CPI ફુગાવો સતત સાધારણ રહે અને ટકાઉ ધોરણે લક્ષ્ય સાથે સંરેખિત થાય. જ્યાં સુધી આ સિદ્ધ ન થાય ત્યાં સુધી અમારું કાર્ય અધૂરું રહેશે. {ગવર્નરનું નિવેદન, 5 એપ્રિલ, 2024}
શું મોંઘવારી નામનો હાથી ખરેખર જંગલમાં પાછો ફર્યો છે? ઘરોના દ્વિ-માસિક ફુગાવાના અપેક્ષાઓનું સર્વેક્ષણ એ ધારણા પર પ્રશ્ન કરી શકે છે કે ફુગાવો ડાઉન ટ્રેન્ડ પર છે! સામાન્ય ચૂંટણી પહેલા માર્ચ 2-11, 2024 દરમિયાન હાથ ધરવામાં આવેલા સર્વેમાં 19 શહેરોમાં 6083 ઉત્તરદાતાઓ પાસેથી સમીક્ષાઓ એકત્રિત કરવામાં આવી હતી.
સર્વેક્ષણ મુજબ, પરિવારોએ જાન્યુઆરી 2024માં અગાઉના સર્વેક્ષણ દરમિયાન દેખાતા દર સાથે સુસંગત વર્તમાન ફુગાવાનો દર 8.1 ટકા હોવાનું માની લીધું હતું. આગામી ત્રણ મહિના અને એક વર્ષમાં ફુગાવાની અપેક્ષા અનુક્રમે 9.0 ટકા અને 9.8 ટકા હતી. અગાઉના સર્વે કરતાં પ્રત્યેક 20 બેસિસ પોઈન્ટ્સ નીચોછે, પરંતુ હજુ પણ ઊંચા ફુગાવાની અપેક્ષાઓ દર્શાવે છે.
આવા પગલાં કેટલા વિશ્વસનીય છે? સર્વેક્ષણના નમૂનાનું કદ ભારતમાં અંદાજિત કુલ પરિવારોની સંખ્યાને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જે 2024 સુધીમાં લગભગ 319 મિલિયન હતી, જે તેને વિશ્વસનીય પ્રતિનિધિત્વ બનાવે છે. વધુમાં, સર્વેક્ષણ પદ્ધતિમાં મધ્યક માપનો ઉપયોગ આત્યંતિક મૂલ્યોના પ્રભાવને ઘટાડીને તેની વિશ્વસનીયતામાં વધારો કરે છે.
વધુ મહત્ત્વની બાબત એ છે કે ફુગાવાની અપેક્ષાઓ શા માટે મહત્વ ધરાવે છે? કલ્પના કરો કે તમે નાસિકમાં ડુંગળીના પાકને ભારે વરસાદને કારણે આવતા અઠવાડિયે ડુંગળીના ભાવ વધવાની અપેક્ષા રાખો છો. તમે બહાર જશો અને ડુંગળી ખરીદશો આજે ભાવમાં વધારો થયેલો હશે. આમ ઘરગથ્થુ ફુગાવાની અપેક્ષાઓ મહત્વની છે! તેઓ વપરાશમાં વધારો કરીને પછીના રાઉન્ડમાં વાસ્તવિક ફુગાવાને વધારે છે.
ફેબ્રુઆરી 2024 માટે સંયુક્ત ઉપભોક્તા ભાવ સૂચકાંક દ્વારા માપવામાં આવેલા તાજેતરના વાસ્તવિક ફુગાવાના ડેટા સાથે ઘરગથ્થુ ફુગાવાની અપેક્ષાઓનો વિરોધાભાસ વિશે વિચાર કરો, જે 5.09 ટકા હતો. નીતિ નિર્માતાઓએ ફુગાવાની અપેક્ષાઓ પર દેખરેખ રાખવાની અને તેનું સંચાલન કરવાની જરૂર છે, જેથી આગળના સમયગાળામાં વાસ્તવિક ફુગાવા પર તેમની સંભવિત અસરને ઓછી કરી શકાય.
જોકે વિશ્લેષકો માત્ર અપેક્ષિત ફુગાવાના સ્તર પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતા નથી. તેઓ આ અપેક્ષાઓના વલણોને પણ ટ્રૅક કરે છે, જેમ કે શું ગ્રાહકો ફુગાવાની ગતિ વધવાની, ઘટવાની અથવા સ્થિર રહેવાની અપેક્ષા રાખે છે. ફરીથી, આરબીઆઈના ઘરગથ્થુ મોંઘવારી અપેક્ષા સર્વે રસપ્રદ પરિણામો આપે છે. ત્રણ મહિનાની આગળની અપેક્ષાઓ જોતાં, ભાવ વધવાની અપેક્ષા રાખનારા ઉત્તરદાતાઓનું પ્રમાણ (76.5 ટકા પર) સૌથી વધુ છે, જેઓ ભાવ સ્થિર રહેવાની અથવા ઘટવાની અપેક્ષા રાખે છે તે અનુક્રમે 19.6 અને 3.9 ટકા છે. જો કે, ભાવમાં વધારો થવાની અપેક્ષા રાખનારાઓમાં 53.1 ટકા ઉત્તરદાતાઓના જબરજસ્ત પ્રમાણમાં ભાવ વર્તમાન દર કરતાં વધુ વધવાની અપેક્ષા રાખે છે. જ્યારે આપણે એક વર્ષ આગળની અપેક્ષાઓનું વિશ્લેષણ કરીએ છીએ ત્યારે સંખ્યાઓ વધુ નુકસાનકારક છે. ભાવમાં વધારો, સ્થિર ભાવ અને ભાવમાં ઘટાડાનું પ્રમાણ અનુક્રમે 87.4 ટકા, 9.7 ટકા અને 2.9 ટકા છે, જ્યારે 64.7 ટકા ઉત્તરદાતાઓ વર્તમાન દર કરતાં એક વર્ષ આગળ ભાવ વધવાની અપેક્ષા રાખે છે. સ્પષ્ટપણે, ઉત્તરદાતાઓનો નોંધપાત્ર હિસ્સો આગામી મહિનાઓ અને વર્ષમાં ઊંચા ભાવની અપેક્ષા રાખે છે.
આખરે તો, ઉત્તરદાતાઓની વર્તમાન ફુગાવાની ધારણાઓ અને ફુગાવાની અપેક્ષાઓના વિતરણ તરફ વળતાં ઉત્તરદાતાઓની સૌથી મોટી સંખ્યા (1170, જે ઉત્તરદાતાઓના 20 ટકાની નજીક છે) વર્તમાન ફુગાવો 10-11 ટકા વચ્ચે હોવાનું માને છે. તેવી જ રીતે, સૌથી વધુ સંખ્યામાં ઉત્તરદાતાઓ દ્વારા રાખવામાં આવેલી ફુગાવાની અપેક્ષાઓ, આગળના ત્રણ મહિના અને એક વર્ષ આગળની અપેક્ષાઓ, 16 ટકા કરતાં વધુ ફુગાવાની હતી! આમ, 6083 ઉત્તરદાતાઓમાંથી 937 અને 6083 ઉત્તરદાતાઓમાંથી 1096 એ પ્રતિભાવ આપ્યો કે ત્રણ મહિના આગળ અને એક વર્ષ આગળની ક્ષિતિજમાં તેમની ફુગાવાની અપેક્ષાઓ 16 ટકા કરતાં વધુ હતી.
સ્પષ્ટપણે, હાથી જંગલમાં પાછો ફર્યો નથી અને ભારતીય અર્થવ્યવસ્થા હજુ મોંઘવારીના જંગલમાંથી બહાર આવી નથી. બબલીને પોપ કરવા અને " અચ્છે દિન " ના પુનરાગમનની ઉજવણી કરવી કદાચ બહુ વહેલું હશે. ભારતમાં છેલ્લા કેટલાક સમયથી મોંઘવારીનો ભય સતાવી રહ્યો છે. આ પૃષ્ઠભૂમિ વચ્ચે, લિક્વિડિટી એડજસ્ટમેન્ટ ફેસિલિટી (LAF) હેઠળ પોલિસી રેપો રેટને 6.50 ટકા પર યથાવત રાખવાનો આરબીઆઈનો નાણાકીય નીતિનો નિર્ણય એક સમજદાર પગલું છે!
લેખક : તુલસી જયકુમાર ( પ્રોફેસર, ફાઇનાન્સ એન્ડ ઇકોનોમિક્સ એક્ઝિક્યૂટિવ ડિરેક્ટર, સેન્ટર ફોર ફેમિલી બિઝનેસ એન્ડ એન્તોરપ્રિન્યોરશિપ, ભવન્સ એસપીજેઆઈએમઆર. આ તેમના વ્યક્તિગત વિચાર છે )
