હૈદરાબાદ : ભારતમાં વાહનોના CO2 ઉત્સર્જનમાં 41 ટકા અને પાર્ટિક્યુલેટ મેટર (PM) ઉત્સર્જનમાં 53 ટકા જેટલા નોંધપાત્ર યોગદાન સાથે ટ્રકોના કારણે પર્યાવરણીય બોજમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. પેસેન્જર અને માલવાહક વાહનો સહિત કુલ વાહનોના કાફલાના 3 ટકા કરતાં પણ ઓછા ભાગના ટ્રકના પ્રમાણમાં ન્યૂનતમ હાજરીને ધ્યાનમાં લેતા આ અસર ચિંતાજનક છે.
ભારતના રસ્તા પર દોડતા ટ્રક :
વાહનના વજન અને માલવાહક અવરજવરના આધારે ટ્રકની હિલચાલનું વર્ગીકરણ કરો અને વિવિધ લેન્ડસ્કેપ પર પ્રકાશ પાડીએ તો ત્રણ પ્રકાર સામે આવે છે, જેમાં લાઇટ-ડ્યુટી ટ્રક (3.5 ટન કરતા ઓછા), મધ્યમ-ડ્યુટી ટ્રક (3.5-12 ટન) અને હેવી-ડ્યુટી ટ્રક (12 ટન કરતા વધુના) વાહનો આવે છે. રોડ ફ્રેઇટ સેક્ટરમાં મહત્વની ભૂમિકા હોવા છતાં ટ્રક લગભગ 70.5 મિલિયન ટન તેલ સમકક્ષ (Mtoe) વાપરે છે અને વાર્ષિક 213 Mt CO2 ઉત્સર્જન કરે છે. ટ્રકો મુખ્યત્વે ડીઝલ દ્વારા ચાલતા ઇંધણવાળા ઈન્ટરનલ કમ્બશન એન્જિનના (ICE) વાહન છે. ચોંકાવનારી વાત એ છે કે આપણા રસ્તાઓ પર કુલ માલવાહક વાહનોમાં ઇલેક્ટ્રિક વાહનો (EVs) 1 ટકા કરતા પણ ઓછા છે.
ભારતનો ટ્રાન્સપોર્ટ બિઝનેસ :
મુખ્યત્વે ટ્રક દ્વારા કરવામાં આવતું રોડ ટ્રાન્સપોર્ટ ભારતની સ્થાનિક નૂરની 70 ટકા માંગને પૂરી કરે છે. હેવી- અને મિડિયમ-ડ્યુટી ટ્રક્સ (HDTs અને MDTs) આમાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે, જેમાં ટ્રકની સંખ્યા 2022 માં 4 મિલિયનથી ચાર ગણી વધીને 2050 સુધીમાં લગભગ 17 મિલિયન થવાની ધારણા છે.
લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચ :
ભારતમાં લોજિસ્ટિક્સનો ખર્ચ GDP ના આશરે 14 ટકા જેટલો છે, જે પીઅર રાષ્ટ્રોના 8 ટકાથી 11 ટકા કરતા નોંધપાત્ર રીતે વધારે છે. લોજિસ્ટિક્સ સેક્ટરની અનિવાર્ય ભૂમિકાને જોતા ભારતના GDP માં 5 ટકા યોગદાન આપવા સાથે 22 મિલિયનથી વધુ લોકોને રોજગારી આપતા ટ્રકની પર્યાવરણીય અસરને સંબોધિત કરવી આવશ્યક છે.
વાહનોના વિદ્યુતીકરણમાં પડકાર :
જોકે, ભારતમાં માલવાહક વાહનોના વિદ્યુતીકરણમાં કેટલાક અવરોધોનો સામનો કરવો પડે છે. મધ્યમ અને હેવી-ડ્યુટી વાહનોને (MHDVs) તેમની નોંધપાત્ર લોડ ક્ષમતા સાથે વધુ પાવરની જરૂર પડે છે. પરિણામે ઈ-ટ્રકનો ખર્ચ પરંપરાગત ડીઝલ ટ્રક કરતા લગભગ 3-4 ગણો થાય છે. મર્યાદિત ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, મોડલ્સની અછત અને નાણાકીય અવરોધો બિનઅસરકારક માંગ-પુરવઠા ચક્રમાં ફાળો આપે છે.
ભારતમાં ટ્રક ઓપરેટર :
કુલ બજારમાં 75 ટકા જેટલો હિસ્સો પાંચ કરતાં ઓછા ટ્રક ધરાવતા અસંખ્ય નાના ઓપરેટરોનો છે. આવા ઓપરેટરો દ્વારા પ્રભુત્વ ધરાવતું ભારતનું ટ્રકિંગ માર્કેટ શૂન્ય-ઉત્સર્જન ટ્રક અપનાવવા માટેની તક અને પડકારો બંને રજૂ કરે છે. ઈલેક્ટ્રીક ટ્રક તરફ સ્થળાંતર કરવા માટે ઉદ્યોગના ખેલાડીઓ અને ઉપભોક્તાઓ વચ્ચેના વર્તનમાં પરિવર્તનની આવશ્યકતા છે.
ઝીરો એમિશન ટ્રક (ZETs) :
ભારતમાં ઝીરો એમિશન ટ્રક્સને (ZETs) વ્યાપકપણે અપનાવવા માટે એક સર્વગ્રાહી અને સહયોગી અભિગમની જરૂર છે. પાયલોટ પ્રોજેક્ટ જમીન પરના પડકારોને અસરકારક રીતે ઓળખી શકે છે, જે જોખમ-વહેંચણી, સર્વસંમતિ-નિર્માણ, તકનીકી પ્રગતિ અને બિઝનેસ કેસ એક્સપ્લોરેશન જેવા મિકેનિઝમના વિકાસ તરફ દોરી જાય છે.
પોલિસી રોડમેપની આવશ્યકતા :
રાષ્ટ્રીય ડીકાર્બોનાઇઝેશનના પ્રયાસો સાથે ઉદ્યોગના પ્રયાસોને સંરેખિત કરવા માટે ભારતની અનન્ય જરૂરિયાતોને અનુરૂપ એક ઝીણવટપૂર્વક ઘડવામાં આવેલ પોલિસી રોડમેપની આવશ્યકતા છે. વધુમાં રેન્જની ચિંતા ઘટાડવા માટે ઓળખાતા ફ્રેટ-સઘન કોરિડોર સાથે મજબૂત ચાર્જિંગ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ગોઠવવું મહત્વપૂર્ણ છે. જેનાથી હિતધારકોના ઓપરેશનલ વિશ્વાસને પ્રોત્સાહન મળે છે. કૌશલ્ય વિકાસ અને ક્ષમતા નિર્માણ જેમ જ મેન્યુફેક્ચરિંગ પ્રક્રિયાઓથી લઈને બેટરી હેન્ડલિંગથી લઈને વ્યાપક ડ્રાઈવર પ્રશિક્ષણ સુધીના વિવિધ પાસાઓનો વિસ્તાર એ સમાન મહત્વપૂર્ણ ઘટક છે. સપ્લાય-સાઇડ મેન્ડેટ સાથે પ્રોત્સાહનને જોડીને બહુપક્ષીય અભિગમ ભારતના પરિવહન ક્ષેત્રના વ્યાપક ડીકાર્બોનાઇઝેશનમાં યોગદાન આપતા ભારતના નૂર ઉદ્યોગમાં પરિવર્તન લાવવાનો હેતુ ધરાવે છે.
મહત્વપૂર્ણ સૂચન :
માલવાહક કામગીરીમાં વધુ ટકાઉ ભાવિ માટે માર્ગ મોકળો કરવા માટે જાગરૂકતા વધારવી, નાણાકીય સુલભતામાં સુધારો કરવો અને EVs ની પ્રારંભિક મૂડી ખર્ચમાં ઘટાડો કરવો મહત્વપૂર્ણ છે. નૂર કામગીરીની સમય-સંવેદનશીલ પ્રકૃતિને ધ્યાનમાં રાખીને DC ફાસ્ટ (50kW) અને અલ્ટ્રા-ફાસ્ટ ચાર્જરનું (100kW અથવા તેથી વધુ) નિર્માણ EVs માટેના વ્યવસાયના કેસને મજબૂત બનાવવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
વૈશ્વિક ZET માર્કેટ :
વિશ્વભરના દેશો ZET માર્કેટ શિફ્ટને ઉત્તેજીત કરવા અને ZET લક્ષ્ય નક્કી કરવા તથા તકનીકી પ્રગતિને અમલમાં મૂકવા માટે નીતિ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો મૂડીરોકાણના જોખમને ઘટાડી શકે છે અને જાહેર સમર્થિત લોન, માંગ એકત્રીકરણ, વ્યાજ સબવેન્શન સ્કીમ્સ અને જોખમ-શેરિંગ મિકેનિઝમ દ્વારા ZET ખરીદી માટે એક્સેસ વિસ્તૃત કરી શકે છે.
કેલિફોર્નિયાનું પ્રેરણાદાયી ઉદાહરણ :
કેલિફોર્નિયા દ્વારા એડવાન્સ્ડ ક્લીન ટ્રક્સ (ACT) નિયમ અપનાવવામાં આવે તે એક નોંધપાત્ર ઉદાહરણ છે. આ આદેશ ટ્રક ઉત્પાદકોને 2024 થી શરૂ થતાં તેમના વાર્ષિક વેચાણના એક ભાગમાં ઇલેક્ટ્રિક ટ્રકનો સમાવેશ કરે છે તેની ખાતરી કરવા માટે બંધાયેલો છે. 2024 માં ઇલેક્ટ્રિક ટ્રકના વેચાણના પ્રવેશનો લક્ષ્યાંક 6 ટકાથી શરૂ થાય છે, જે 2035 સુધીમાં 63 ટકા સુધી વધીને 2045 સુધીમાં 100 % નું અંતિમ લક્ષ્ય છે. પરિણામે, કેલિફોર્નિયામાં 2040 સુધીમાં લગભગ 5 લાખ ઇલેક્ટ્રિક ટ્રક હોવાની ધારણા છે.
ભારતમાં ZET ની સ્થિતિ :
વધુમાં, માંગની બાજુએ હાલ ભારતનો 50 ટકા વાહન નૂર ટ્રાફિક દિલ્હી, મુંબઈ, ચેન્નાઈ, કંડલા, કોચી અને કોલકાતાને જોડતા સાત મુખ્ય કોરિડોર સાથે મુસાફરી કરે છે. જે ZET અપનાવવા માટે આ નેટવર્ક સાથે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટને ચાર્જ કરવા વ્યૂહાત્મક રીતે રોકાણ કરવાની તક રજૂ કરે છે. પરિવહન ખર્ચમાં એકંદર 62 ટકા લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચ અને ભારતના GDP ના 14 ટકાનો સમાવેશ થાય છે. તે ZET અપનાવવાથી નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી શકાય છે અને નોંધપાત્ર આર્થિક અસર તરફ દોરી જાય છે. મોટાભાગના પરિવહન ખર્ચ માટે ડીઝલ ઇંધણ ખર્ચ જવાબદાર છે. ZET અપનાવવાથી વાહનના જીવનકાળ દરમિયાન સંકળાયેલ બળતણ ખર્ચમાં 46 ટકા ઘટાડો થઈ શકે છે, જેના પરિણામે ભારતીય અર્થતંત્ર પર વ્યાપક અસર થાય છે.
નીતિ આયોગનો રિપોર્ટ :
નીતિ આયોગનો રિપોર્ટ EVs સહિત સ્વચ્છ ટેક્નોલોજીને અપનાવવાના સંભવિત આર્થિક અને પર્યાવરણીય લાભોને રેખાંકિત કરે છે. આ રિપોર્ટ સૂચવે છે કે આવી તકનીકને અમલમાં મૂકવાથી ભારતના લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચમાં GDP ના 4 ટકા જેટલો ઘટાડો થઈ શકે છે અને 2030 સુધીમાં CO2 ઉત્સર્જનના 10 ગીગાટોનમાં ઘટાડો કરવામાં ફાળો આપી શકે છે.
નિષ્કર્ષ :
ઝીરો એમિશન ટ્રકને સ્વીકારવા માટે ભારતના ટ્રકિંગ ઉદ્યોગનું પરિવર્તન પર્યાવરણીય ટકાઉપણું અને આર્થિક કાર્યક્ષમતા હાંસલ કરવાની દિશામાં એક નિર્ણાયક પગલું હોવાનો નિષ્કર્ષ છે. પડકારો નોંધપાત્ર છે, પરંતુ સરકારની નીતિઓ, ઉદ્યોગની પહેલો અને તકનીકી પ્રગતિને સંડોવતા એક સંકલિત પ્રયાસ સ્વચ્છ અને વધુ કાર્યક્ષમ ભવિષ્ય માટે માર્ગ મોકળો કરી શકે છે. તે ટેક્નોલોજીમાં પરિવર્તન ઉપરાંત એક દાખલારૂપ પરિવર્તન છે, જેમાં સહયોગ, નવીનતા અને આવતીકાલની હરિયાળી માટે સહિયારી પ્રતિબદ્ધતાની જરૂર છે. સંભવિત આર્થિક અને પર્યાવરણીય બંને લાભ નોંધપાત્ર છે અને એક્શન લેવાનો સમય હવે આવી ગયો છે.
