ETV Bharat / technology

মহাকাশত ইন্ধন ষ্টেচন স্থাপন ! অসম্ভৱক সম্ভৱ কৰি তোলাৰ পথত দুই ভাৰতীয় যুৱক - Refuel Satellites In Space

author img

By ETV Bharat Assamese Team

Published : May 28, 2024, 6:35 PM IST

Refuel Satellites In Space: মহাকাশত এটা ইন্ধন ষ্টেচন ৷ কিমান বাস্তৱিক এই ধাৰণা ৷ কিন্তু এই ধাৰণাকে সম্প্ৰতি বাস্তৱায়িত কৰিছে ‘অৰ্বিটএড’ নামৰ এটা ষ্টাৰ্টআপৰ জৰিয়তে তামিলনাডুৰ দুই যুৱকে ৷ বিশ্বৰ অন্যতম ‘শীৰ্ষ ২০’ ষ্টাৰ্টআপ আৰু এছিয়াৰ প্ৰথমটো এনে ধৰণৰ ষ্টাৰ্টআপ হিচাপে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে 'অৰ্বিটএড’ এ । অতি সোনকালে মহাকাশলৈ প্ৰথমটো ইন্ধন যোগান ধৰা উপগ্ৰহ প্ৰেৰণ কৰিবলৈ ওলাইছে তেওঁলোক ৷

Refuel Satellites In Space
মহাকাশত ইন্ধন ষ্টেচন স্থাপন (etv bharat assam)

নিউজ ডেস্ক, ২৮ মে’: আপুনি ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথত গৈ আছে । আপোনাৰ গাড়ীখন পে’ট্ৰলেৰে ভৰি আছে । এতিয়া তেওঁলোকে কি কৰিব... ৷ তেওঁলোকে সিদ্ধান্ত ল’লে, ওচৰৰ পেট্ৰল পাম্পলৈ যাওঁ । যুৱক দুজনৰ মনলৈ হঠাৎ ধাৰণাটো আহিল, 'মহাকাশতো উপগ্ৰহৰ বাবে এনে ষ্টেচন স্থাপন কৰিলে কেনেকুৱা হ'ব ?' 'কথাটো ধেমেলীয়া নেকি ? কল্পনাত বিচৰণ নকৰিবা,’ জ্যেষ্ঠ বিজ্ঞানীসকলে কয় । কিন্তু ‘অৰ্বিটএড’ নামৰ এটা ষ্টাৰ্টআপৰ জৰিয়তে তেওঁলোকে সেই ধাৰণাটো সঁচা কৰি তুলিছে । এই সেৱা আগবঢ়োৱা এছিয়াৰ একমাত্ৰ কোম্পানী হিচাপে তেওঁলোকে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে !

Refuel Satellites In Space
মহাকাশত ইন্ধন ষ্টেচন স্থাপন (etv bharat assam)

গুগল মেপ, জিপিএছ, বতৰৰ তথ্য... এই সকলোবোৰৰ বাবে আমি বৰ্তমান উপগ্ৰহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল । চাৰিশ পৰ্যন্ত কৃত্ৰিম উপগ্ৰহে মহাকাশত আমাৰ দেশৰ সেৱা আগবঢ়াই আছে । প্ৰতিটো উপগ্ৰহ নিৰ্মাণ আৰু উৎক্ষেপণৰ বাবে ব্যয় হয় কোটি কোটি টকা । উপগ্ৰহটোৰ বাকী সকলো অংশই যিমানেই ভালদৰে কাম নকৰক কিয় - এটা নিৰ্দিষ্ট পৰ্যায়ৰ পিচত ই ইন্ধনেৰে ভৰি থাকে আৰু আমি ইয়াক হেৰুৱাবলগীয়া হয় । ই মাত্ৰ মহাকাশৰ আৱৰ্জনা । আকৌ কোটি টকা খৰচ কৰি নতুন উপগ্ৰহ পঠাব লাগিব । যুৱ বিজ্ঞানী শক্তি কুমাৰ আৰু নিখিলে ইয়াৰ সমাধানৰ কথা ভাবিলে । তেওঁলোকে আমাৰ ইয়াত পেট্ৰ’ল পাম্প থকাৰ দৰেই মহাকাশত ইন্ধন ষ্টেচন স্থাপন কৰিব বিচাৰিছিল ৷

এই ধাৰণাটো তেওঁলোকৰ মনলৈ দহ বছৰ আগতে আহিছিল । দুয়োজনেই সেই সময়ত বেংগালুৰুৰ ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অৱ চাইন্সেছ (আই আই এছ চি)ত গৱেষণা কৰি আছিল । তেওঁলোকে উদ্যোগীলৈ পৰিণত হোৱা এজন বিজ্ঞানীৰ সৈতে এই ধাৰণাটো শ্বেয়াৰ কৰিলে । দুয়োৰে ফালে চাই তেওঁ ক’লে, ‘আই আই এছ চিত দুয়োৰে ভৱিষ্যৎ ভাল । ভাল কাম কৰিব । প্ৰথমে এইটোকে কৰক... এনে ধাৰণা লৈ সময় নষ্ট নকৰিব' তেওঁ ক'লে । সময় পাৰ হ’ল । দুয়োজনে নিজৰ ধাৰণাৰে ‘অৰ্বিট এইড’ নামৰ এটা ষ্টাৰ্টআপ আৰম্ভ কৰে । জাৰ্মানী, ব্ৰিটেইন, ইউৰোপীয় সংঘৰ মহাকাশ সংস্থাসমূহেও তেওঁলোকৰ সৈতে চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰে । দেশ-বিদেশৰ ছটা বৃহৎ উদ্যোগ এতিয়া তেওঁলোকৰ সৈতে কাম কৰি আছে ৷

লগতে পঢ়ক: India Rankings 2022: উচ্চ শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানৰ ৰেংকিঙত জিলিকিল IISC বেংগালুৰু; শীৰ্ষস্থানত IIT মাদ্ৰাজ

সেই উদ্যোগবোৰৰ লগত একমত হোৱাৰ সময়ত তেওঁলোকে সেই পুৰণি বিজ্ঞানীজনক পুনৰ লগ কৰিবলগীয়া হৈছিল । ''সেই সময়ত আপোনালোকৰ ধাৰণাটো মোৰ কেৱল এটা কল্পনা যেন লাগিছিল । আপুনি প্ৰমাণ কৰিছে যে এনে ধাৰণা সঁচাও হ’ব পাৰে... !'' তেওঁ কয় । তেওঁ লগতে এই ধাৰণাটো কেনেকৈ তেওঁলোকৰ মানলৈ আহে জানিব বিচাৰে...?

সাধাৰণ পৰিয়ালৰ পৰা আহিছে তেওঁলোক:

শক্তি কুমাৰ তামিলনাডুৰ অন্যতম পিচপৰা জিলা পেৰামবালুৰৰ এখন দুৰ্গম গাঁৱৰ বাসিন্দা । তাত থকা চৰকাৰী বিদ্যালয়ত দ্বাদশ শ্ৰেণী পৰ্যন্ত পঢ়া-শুনা কৰিছিল । শৈশৱৰ পৰাই তেওঁ বিজ্ঞান অৰ্থাৎ মহাকাশৰ প্ৰতি আকৰ্ষণ গঢ়ি তুলিছিল । স্কুলৰ পুথিভঁৰালতে তেওঁ প্ৰথমবাৰৰ বাবে কল্পবিজ্ঞান উপন্যাসৰ প্ৰেমত পৰিছিল । ইয়েই তেওঁৰ কল্পনাক নতুন মাত্ৰা প্ৰদান কৰিলে ৷

ৰাঁচীৰ বি আই টি এছৰ পৰা এৰ’নটিক্সত বি টেক আৰু ‘স্পেচ ইঞ্জিনিয়াৰিং এণ্ড ৰকেটৰী’ত স্নাতকোত্তৰ সম্পূৰ্ণ কৰাৰ পিচত শক্তি কুমাৰে ভাৰতীয় বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠানত গৱেষক হিচাপে যোগদান কৰে । তাতে তেওঁ নিখিলক লগ পালে । কইম্বাটুৰত মেকানিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিং পঢ়ি থকা নিখিলে আই আই এছ চিলৈ ইন্টাৰশ্বিপৰ বাবে আহিছিল । শক্তি কুমাৰ তেওঁৰ গুৰু হৈ পৰিল । শক্তি কুমাৰৰ উৎসাহত নিখিলে ইজৰাইলৰ টেকনিয়ন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা এৰোস্পেচ ইঞ্জিনিয়াৰিঙৰ স্নাতকোত্তৰ আৰু জাৰ্মানীৰ মিউনিখ টেকনিকেল ইউনিভাৰ্চিটিৰ পৰা পি এইচ ডি সম্পূৰ্ণ কৰি পুনৰ আই আই এছ চিত যোগদান কৰে ৷

লগতে পঢ়ক: ২০০৫ চনৰ IISC আক্ৰমণৰ অভিযুক্তক মুকলিৰ সিদ্ধান্ত NIAৰ বিশেষ আদালতৰ

ইয়াৰ পিচত দুয়োজনে একেলগে ইছৰো আৰু ডি আৰ ডি অ’ৰ দৰে সংস্থাৰ বাবে প্ৰকল্পত কাম কৰিছিল । উপগ্ৰহৰ ডিজাইনৰ ওপৰত গৱেষণা আৰু ইন্ধন (প্ৰপালচন)ৰ ওপৰত পৰীক্ষা কৰা হৈছিল । ‘চন্দ্ৰযান-২’ প্ৰকল্পতো কাম কৰিছিল । তেতিয়াই শক্তি কুমাৰে ‘স্পেচত ইন্ধন ষ্টেচন’ৰ ধাৰণা লৈছিল । দুয়োজনে একেলগে কাম কৰি ইয়াক বিকশিত কৰিছিল । আই আই এছ চিৰ ইনকিউবেচন চেণ্টাৰত আৰম্ভ হ’ল ‘অৰ্বিটএড’ ৷

এনেকৈ কাম কৰে... !

শক্তি কুমাৰ আৰু নিখিলে মহাকাশত থকা উপগ্ৰহসমূহক ইন্ধন যোগান ধৰিবলৈ বিশেষ উপগ্ৰহ নিৰ্মাণ কৰিছিল । মহাকাশত প্ৰৱেশ কৰাৰ পিচত তাত তেওঁলোক এটা 'ষ্টেচন'ত থাকে আৰু উপগ্ৰহসমূহৰ প্ৰয়োজনীয় সেৱা আগবঢ়ায় । পৃথিৱীক প্ৰদক্ষিণ কৰা এটা উপগ্ৰহক আন এটা উপগ্ৰহৰ পৰা ইন্ধন যোগোৱাটো এক অতি জটিল প্ৰক্ৰিয়া । ইয়াক ‘ডকিং’ বুলি কোৱা হয় । তাৰ বাবে দুয়োজনে নিজৰ প্ৰযুক্তি উদ্ভাৱন কৰিছে ৷ যদি তেওঁলোকৰ বিশেষ ইন্ধন ভৰোৱা উপগ্ৰহটো ইন্ধনেৰে ভৰি থাকে, তেন্তে তেওঁলোকৰ হাতত ইয়াক পুনৰ লৈ আনি পুনৰ ইন্ধন ভৰোৱাৰ প্ৰযুক্তি আছে । ইয়াৰ সহায়ত আৰু ইছৰোৰ সহযোগত তেওঁলোকে অতি সোনকালে মহাকাশলৈ প্ৰথমটো ইন্ধন যোগান ধৰা উপগ্ৰহ প্ৰেৰণ কৰিবলৈ ওলাইছে ৷

এতিয়ালৈ কাউণ্টডাউন আৰম্ভ হোৱা নাই যদিও তামিলনাডু চৰকাৰে ইতিমধ্যে তেওঁলোকৰ ষ্টাৰ্টআপত চাৰি কোটি টকা বিনিয়োগ কৰিছে । আমেৰিকাত কৰা এক অধ্যয়নত মহাকাশ খণ্ডৰ সৈতে জড়িত প্ৰায় ১৫০০ ষ্টাৰ্টআপ পৰীক্ষা কৰি বিশ্বৰ অন্যতম ‘শীৰ্ষ ২০’ ষ্টাৰ্টআপত ইয়াক স্থান দিয়া হৈছে । আনহাতে এছিয়াত ই প্ৰথমটো ষ্টাৰ্টআপ হিচাপে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে ।

লগতে পঢ়ক: আগন্তুক 5 বছৰত চোৰাংচোৱা সংগ্ৰহৰ বাবে 50 টা উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰা হৈছে: ইছৰ’ৰ মুৰব্বী

লগতে পঢ়ক: Chandrayaan 3 Lunar Mission : প্ৰপালচনৰ পৰা সফলতাৰে পৃথক লেণ্ডাৰ মডিউল

নিউজ ডেস্ক, ২৮ মে’: আপুনি ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথত গৈ আছে । আপোনাৰ গাড়ীখন পে’ট্ৰলেৰে ভৰি আছে । এতিয়া তেওঁলোকে কি কৰিব... ৷ তেওঁলোকে সিদ্ধান্ত ল’লে, ওচৰৰ পেট্ৰল পাম্পলৈ যাওঁ । যুৱক দুজনৰ মনলৈ হঠাৎ ধাৰণাটো আহিল, 'মহাকাশতো উপগ্ৰহৰ বাবে এনে ষ্টেচন স্থাপন কৰিলে কেনেকুৱা হ'ব ?' 'কথাটো ধেমেলীয়া নেকি ? কল্পনাত বিচৰণ নকৰিবা,’ জ্যেষ্ঠ বিজ্ঞানীসকলে কয় । কিন্তু ‘অৰ্বিটএড’ নামৰ এটা ষ্টাৰ্টআপৰ জৰিয়তে তেওঁলোকে সেই ধাৰণাটো সঁচা কৰি তুলিছে । এই সেৱা আগবঢ়োৱা এছিয়াৰ একমাত্ৰ কোম্পানী হিচাপে তেওঁলোকে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে !

Refuel Satellites In Space
মহাকাশত ইন্ধন ষ্টেচন স্থাপন (etv bharat assam)

গুগল মেপ, জিপিএছ, বতৰৰ তথ্য... এই সকলোবোৰৰ বাবে আমি বৰ্তমান উপগ্ৰহৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল । চাৰিশ পৰ্যন্ত কৃত্ৰিম উপগ্ৰহে মহাকাশত আমাৰ দেশৰ সেৱা আগবঢ়াই আছে । প্ৰতিটো উপগ্ৰহ নিৰ্মাণ আৰু উৎক্ষেপণৰ বাবে ব্যয় হয় কোটি কোটি টকা । উপগ্ৰহটোৰ বাকী সকলো অংশই যিমানেই ভালদৰে কাম নকৰক কিয় - এটা নিৰ্দিষ্ট পৰ্যায়ৰ পিচত ই ইন্ধনেৰে ভৰি থাকে আৰু আমি ইয়াক হেৰুৱাবলগীয়া হয় । ই মাত্ৰ মহাকাশৰ আৱৰ্জনা । আকৌ কোটি টকা খৰচ কৰি নতুন উপগ্ৰহ পঠাব লাগিব । যুৱ বিজ্ঞানী শক্তি কুমাৰ আৰু নিখিলে ইয়াৰ সমাধানৰ কথা ভাবিলে । তেওঁলোকে আমাৰ ইয়াত পেট্ৰ’ল পাম্প থকাৰ দৰেই মহাকাশত ইন্ধন ষ্টেচন স্থাপন কৰিব বিচাৰিছিল ৷

এই ধাৰণাটো তেওঁলোকৰ মনলৈ দহ বছৰ আগতে আহিছিল । দুয়োজনেই সেই সময়ত বেংগালুৰুৰ ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অৱ চাইন্সেছ (আই আই এছ চি)ত গৱেষণা কৰি আছিল । তেওঁলোকে উদ্যোগীলৈ পৰিণত হোৱা এজন বিজ্ঞানীৰ সৈতে এই ধাৰণাটো শ্বেয়াৰ কৰিলে । দুয়োৰে ফালে চাই তেওঁ ক’লে, ‘আই আই এছ চিত দুয়োৰে ভৱিষ্যৎ ভাল । ভাল কাম কৰিব । প্ৰথমে এইটোকে কৰক... এনে ধাৰণা লৈ সময় নষ্ট নকৰিব' তেওঁ ক'লে । সময় পাৰ হ’ল । দুয়োজনে নিজৰ ধাৰণাৰে ‘অৰ্বিট এইড’ নামৰ এটা ষ্টাৰ্টআপ আৰম্ভ কৰে । জাৰ্মানী, ব্ৰিটেইন, ইউৰোপীয় সংঘৰ মহাকাশ সংস্থাসমূহেও তেওঁলোকৰ সৈতে চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰে । দেশ-বিদেশৰ ছটা বৃহৎ উদ্যোগ এতিয়া তেওঁলোকৰ সৈতে কাম কৰি আছে ৷

লগতে পঢ়ক: India Rankings 2022: উচ্চ শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানৰ ৰেংকিঙত জিলিকিল IISC বেংগালুৰু; শীৰ্ষস্থানত IIT মাদ্ৰাজ

সেই উদ্যোগবোৰৰ লগত একমত হোৱাৰ সময়ত তেওঁলোকে সেই পুৰণি বিজ্ঞানীজনক পুনৰ লগ কৰিবলগীয়া হৈছিল । ''সেই সময়ত আপোনালোকৰ ধাৰণাটো মোৰ কেৱল এটা কল্পনা যেন লাগিছিল । আপুনি প্ৰমাণ কৰিছে যে এনে ধাৰণা সঁচাও হ’ব পাৰে... !'' তেওঁ কয় । তেওঁ লগতে এই ধাৰণাটো কেনেকৈ তেওঁলোকৰ মানলৈ আহে জানিব বিচাৰে...?

সাধাৰণ পৰিয়ালৰ পৰা আহিছে তেওঁলোক:

শক্তি কুমাৰ তামিলনাডুৰ অন্যতম পিচপৰা জিলা পেৰামবালুৰৰ এখন দুৰ্গম গাঁৱৰ বাসিন্দা । তাত থকা চৰকাৰী বিদ্যালয়ত দ্বাদশ শ্ৰেণী পৰ্যন্ত পঢ়া-শুনা কৰিছিল । শৈশৱৰ পৰাই তেওঁ বিজ্ঞান অৰ্থাৎ মহাকাশৰ প্ৰতি আকৰ্ষণ গঢ়ি তুলিছিল । স্কুলৰ পুথিভঁৰালতে তেওঁ প্ৰথমবাৰৰ বাবে কল্পবিজ্ঞান উপন্যাসৰ প্ৰেমত পৰিছিল । ইয়েই তেওঁৰ কল্পনাক নতুন মাত্ৰা প্ৰদান কৰিলে ৷

ৰাঁচীৰ বি আই টি এছৰ পৰা এৰ’নটিক্সত বি টেক আৰু ‘স্পেচ ইঞ্জিনিয়াৰিং এণ্ড ৰকেটৰী’ত স্নাতকোত্তৰ সম্পূৰ্ণ কৰাৰ পিচত শক্তি কুমাৰে ভাৰতীয় বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠানত গৱেষক হিচাপে যোগদান কৰে । তাতে তেওঁ নিখিলক লগ পালে । কইম্বাটুৰত মেকানিকেল ইঞ্জিনিয়াৰিং পঢ়ি থকা নিখিলে আই আই এছ চিলৈ ইন্টাৰশ্বিপৰ বাবে আহিছিল । শক্তি কুমাৰ তেওঁৰ গুৰু হৈ পৰিল । শক্তি কুমাৰৰ উৎসাহত নিখিলে ইজৰাইলৰ টেকনিয়ন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা এৰোস্পেচ ইঞ্জিনিয়াৰিঙৰ স্নাতকোত্তৰ আৰু জাৰ্মানীৰ মিউনিখ টেকনিকেল ইউনিভাৰ্চিটিৰ পৰা পি এইচ ডি সম্পূৰ্ণ কৰি পুনৰ আই আই এছ চিত যোগদান কৰে ৷

লগতে পঢ়ক: ২০০৫ চনৰ IISC আক্ৰমণৰ অভিযুক্তক মুকলিৰ সিদ্ধান্ত NIAৰ বিশেষ আদালতৰ

ইয়াৰ পিচত দুয়োজনে একেলগে ইছৰো আৰু ডি আৰ ডি অ’ৰ দৰে সংস্থাৰ বাবে প্ৰকল্পত কাম কৰিছিল । উপগ্ৰহৰ ডিজাইনৰ ওপৰত গৱেষণা আৰু ইন্ধন (প্ৰপালচন)ৰ ওপৰত পৰীক্ষা কৰা হৈছিল । ‘চন্দ্ৰযান-২’ প্ৰকল্পতো কাম কৰিছিল । তেতিয়াই শক্তি কুমাৰে ‘স্পেচত ইন্ধন ষ্টেচন’ৰ ধাৰণা লৈছিল । দুয়োজনে একেলগে কাম কৰি ইয়াক বিকশিত কৰিছিল । আই আই এছ চিৰ ইনকিউবেচন চেণ্টাৰত আৰম্ভ হ’ল ‘অৰ্বিটএড’ ৷

এনেকৈ কাম কৰে... !

শক্তি কুমাৰ আৰু নিখিলে মহাকাশত থকা উপগ্ৰহসমূহক ইন্ধন যোগান ধৰিবলৈ বিশেষ উপগ্ৰহ নিৰ্মাণ কৰিছিল । মহাকাশত প্ৰৱেশ কৰাৰ পিচত তাত তেওঁলোক এটা 'ষ্টেচন'ত থাকে আৰু উপগ্ৰহসমূহৰ প্ৰয়োজনীয় সেৱা আগবঢ়ায় । পৃথিৱীক প্ৰদক্ষিণ কৰা এটা উপগ্ৰহক আন এটা উপগ্ৰহৰ পৰা ইন্ধন যোগোৱাটো এক অতি জটিল প্ৰক্ৰিয়া । ইয়াক ‘ডকিং’ বুলি কোৱা হয় । তাৰ বাবে দুয়োজনে নিজৰ প্ৰযুক্তি উদ্ভাৱন কৰিছে ৷ যদি তেওঁলোকৰ বিশেষ ইন্ধন ভৰোৱা উপগ্ৰহটো ইন্ধনেৰে ভৰি থাকে, তেন্তে তেওঁলোকৰ হাতত ইয়াক পুনৰ লৈ আনি পুনৰ ইন্ধন ভৰোৱাৰ প্ৰযুক্তি আছে । ইয়াৰ সহায়ত আৰু ইছৰোৰ সহযোগত তেওঁলোকে অতি সোনকালে মহাকাশলৈ প্ৰথমটো ইন্ধন যোগান ধৰা উপগ্ৰহ প্ৰেৰণ কৰিবলৈ ওলাইছে ৷

এতিয়ালৈ কাউণ্টডাউন আৰম্ভ হোৱা নাই যদিও তামিলনাডু চৰকাৰে ইতিমধ্যে তেওঁলোকৰ ষ্টাৰ্টআপত চাৰি কোটি টকা বিনিয়োগ কৰিছে । আমেৰিকাত কৰা এক অধ্যয়নত মহাকাশ খণ্ডৰ সৈতে জড়িত প্ৰায় ১৫০০ ষ্টাৰ্টআপ পৰীক্ষা কৰি বিশ্বৰ অন্যতম ‘শীৰ্ষ ২০’ ষ্টাৰ্টআপত ইয়াক স্থান দিয়া হৈছে । আনহাতে এছিয়াত ই প্ৰথমটো ষ্টাৰ্টআপ হিচাপে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে ।

লগতে পঢ়ক: আগন্তুক 5 বছৰত চোৰাংচোৱা সংগ্ৰহৰ বাবে 50 টা উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰা হৈছে: ইছৰ’ৰ মুৰব্বী

লগতে পঢ়ক: Chandrayaan 3 Lunar Mission : প্ৰপালচনৰ পৰা সফলতাৰে পৃথক লেণ্ডাৰ মডিউল

ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.