বিশেষ প্ৰতিবেদন, ৩০ মে' : কলম্বো প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভণি কৰাৰ পৰা দুই দশকৰো অধিক সময়ৰ পিচত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ভাৰতক ইয়াৰ সভাপতি কৰা হৈছে । ই হৈছে এছিয়াৰ মূল দেশবোৰৰ বাবে বিদেশী নিযুক্তি আৰু ঠিকাভিত্তিক শ্ৰমিক ব্যৱস্থাপনাৰ ওপৰত এক আঞ্চলিক পৰামৰ্শমূলক প্ৰক্ৰিয়া ।
"কলম্বো প্ৰক্ৰিয়া হৈছে সুৰক্ষিত, সুশৃংখল আৰু আইনী প্ৰব্ৰজনৰ প্ৰচাৰ কৰা ।" বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়ৰ মুখপাত্ৰ ৰণধীৰ জয়ছোৱালে বুধবাৰে এক্সত এই বিষয়ে পোষ্ট কৰে ।
"ভাৰতে ২০২৪-২৬ বৰ্ষৰ বাবে কলম্বো প্ৰক্ৰিয়াৰ সভাপতিত্ব গ্ৰহণ কৰিছে । এই প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভণিৰ পিচত প্ৰথমবাৰৰ বাবে এয়া হৈছে ।" জয়ছোৱালে কয় । "কলম্বো প্ৰক্ৰিয়া হৈছে দক্ষিণ আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ পৰা অহা প্ৰব্ৰজনকাৰী শ্ৰমিক মূলৰ দেশসমূহৰ এক আঞ্চলিক পৰামৰ্শদাতা প্ৰক্ৰিয়া । ই বিদেশী নিযুক্তিৰ ক্ষেত্ৰত সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ পদ্ধতিৰ আদান-প্ৰদানৰ বাবে এক মঞ্চ হিচাপে কাম কৰে ।" তেওঁ লগতে কয় ।
কলম্বো প্ৰক্ৰিয়া প্ৰকৃততে কি ?
কলম্বো প্ৰক্ৰিয়াক এছিয়াৰ মূল দেশসমূহৰ বাবে বিদেশী নিযুক্তি আৰু ঠিকাভিত্তিক শ্ৰমিক ব্যৱস্থাপনাৰ ওপৰত আঞ্চলিক পৰামৰ্শদাতা প্ৰক্ৰিয়া বুলিও জনা যায় । ইয়াক 2003 চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল । শ্ৰীলংকাৰ কলম্বোত অনুষ্ঠিত এক মন্ত্ৰীমণ্ডলৰ পৰামৰ্শৰ সময়ত ইয়াক আৰম্ভ কৰা হৈছিল । সেয়েহে ইয়াৰ নাম হৈছে কলম্বো প্ৰক্ৰিয়া । এই প্ৰক্ৰিয়াই দক্ষিণ আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ শ্ৰমিক প্ৰেৰণকাৰী দেশসমূহক প্ৰব্ৰজনৰ ক্ষেত্ৰত এক সদস্য ৰাষ্ট্ৰচালিত, অনা-বাধ্যতামূলক আঞ্চলিক পৰামৰ্শমূলক প্ৰক্ৰিয়াত একত্ৰিত কৰে, যাতে উমৈহতীয়া স্বাৰ্থ আৰু শ্ৰমিক গতিশীলতা সম্পৰ্কীয় উদ্বেগৰ বিষয়বোৰত আলোচনা আৰু সহযোগিতা সহজ হয় ।
কলম্বো প্ৰক্ৰিয়া হৈছে এছিয়াৰ 12 খন সদস্য ৰাষ্ট্ৰ (প্ৰব্ৰজনকাৰী শ্ৰমিকৰ উৎপত্তিৰ দেশ) ক্ৰমে আফগানিস্তান, বাংলাদেশ, চীন, ভাৰত, ইণ্ডোনেছিয়া, নেপাল, পাকিস্তান, ফিলিপাইনছ, শ্ৰীলংকা, থাইলেণ্ড আৰু ভিয়েটনামক লৈ এক আঞ্চলিক পৰামৰ্শমূলক প্ৰক্ৰিয়া ।
ই বিদেশী নিযুক্তি আৰু ঠিকাভিত্তিক শ্ৰমিকৰ ব্যৱস্থাপনা সম্পৰ্কে পৰামৰ্শৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ মঞ্চ প্ৰদান কৰে । অৱশ্যে এই প্ৰক্ৰিয়াটো বাধ্যতামূলক নহয় আৰু সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ সৰ্বসন্মতিক্ৰমে হয় । এই প্ৰক্ৰিয়াটো জেনেভাত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ স্থায়ী অভিযানৰ জৰিয়তে সমন্বিত কৰা হয় । ২০০৩ চনত কলম্বো প্ৰক্ৰিয়াৰ আৰম্ভণিৰে পৰাই ভাৰত ইয়াৰ সদস্য হৈ আছে ।
'ইণ্টাৰনেচনেল অৰ্গেনাইজেচন ফৰ মাইগ্ৰেচন' (International Organisation for Migration, IOM) অনুসৰি, কলম্বো প্ৰক্ৰিয়াৰ লক্ষ্য হৈছে নিম্নলিখিত উদ্দেশ্যবোৰ পূৰণ কৰাৰ বাবে এছিয়াৰ শ্ৰমিক প্ৰেৰণকাৰী দেশবোৰৰ বাবে এক মঞ্চ প্ৰদান কৰা । সেইবোৰ হৈছে :
- বিদেশী নিযুক্তি আৰু ঠিকাভিত্তিক শ্ৰমিকৰ ওপৰত অভিজ্ঞতা, অৰ্জন কৰা শিক্ষা আৰু সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ পদ্ধতি ভাগ-বতৰা কৰা;
- বিদেশী শ্ৰমিকসকলে সন্মুখীন হোৱা সমস্যা আৰু শ্ৰমিক প্ৰেৰণ আৰু লাভ কৰা ৰাষ্ট্ৰবোৰৰ পৰা পৰামৰ্শ গ্ৰহণ আৰু বিদেশী শ্ৰমিক, বিশেষকৈ দুৰ্বল বিদেশী শ্ৰমিকসকলৰ কল্যাণৰ বাবে ব্যৱহাৰিক সমাধান প্ৰদান কৰা;
- সংগঠিত বিদেশী নিযুক্তিৰ পৰা উন্নয়নৰ লাভালাভ অনুকূলিত কৰা আৰু গন্তব্যস্থানৰ দেশবোৰৰ সৈতে আলোচনা বৃদ্ধি কৰা আৰু
- মন্ত্ৰীৰ পৰামৰ্শসমূহৰ ৰূপায়ণৰ পৰ্যালোচনা আৰু নিৰীক্ষণ কৰা আৰু পদক্ষেপৰ বাবে পৰৱৰ্তী পদক্ষেপবোৰ চিনাক্ত কৰা ।
এনে এখন মঞ্চ গঠন কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা কি আছিল ?
আই অ' এমৰ মতে, প্ৰতি বছৰে প্ৰায় তিনি নিযুত এছিয়ান শ্ৰমিকে (পুৰুষ আৰু মহিলা) বিদেশত কাম কৰিবলৈ তেওঁলোকৰ দেশ ত্যাগ কৰে । এই শ্ৰমিকসকলৰ এক বৃহৎ অংশ (দক্ষিণ আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ পৰা) উপসাগৰীয় দেশসমূহলৈ যায় । আনহাতে, আন কিছুমান উত্তৰ আমেৰিকা, ইউৰোপ আৰু অন্যান্য এছিয়াৰ দেশলৈ যায় । উল্লেখ্য যে ভাৰত হৈছে বিশেষকৈ উপসাগৰৰ দেশসমূহলৈ শ্ৰমিক প্ৰেৰণ কৰা এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দেশ ।
"যিহেতু এছিয়াৰ বিদেশী শ্ৰমিকৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাইছে আৰু গন্তব্য আৰু উৎস দেশসমূহৰ ক্ষেত্ৰত বিচিত্ৰতা আনিছে, তেওঁলোকৰ প্ৰভাৱ আঞ্চলিক আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয়ভাৱে ক্ৰমান্বয়ে অনুভৱ কৰা হৈছে ।" আই অ' এম ৱেবছাইটত এটা টোকাত উল্লেখ কৰা হৈছে ।
"বহুতো ঔদ্যোগিক অৰ্থনীতিত কৰ্মৰত জনসংখ্যা হ্ৰাস হোৱাৰ ফলত এছিয়াৰ বিদেশী শ্ৰমিকৰ সামগ্ৰিক সংখ্যা বৃদ্ধি হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে, দক্ষ/নিম্ন-দক্ষ শ্ৰমিকৰ নিৰন্তৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ সৈতে ।" তাত কোৱা হৈছে ।
আই অ' এমে লগতে কয় যে মূল দেশবোৰে তেওঁলোকৰ বিদেশী শ্ৰমিকসকলক নিযুক্তি আৰু নিযুক্তিৰ শোষণমূলক প্ৰথাৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰাত, প্ৰস্থানৰ পূৰ্বে আৰু বিদেশত থকাৰ সময়ত তেওঁলোকক উপযুক্ত সেৱা প্ৰদান কৰাত, লগতে তেওঁলোকক ঘৰলৈ ঘূৰি অহা আৰু পুনৰ একত্ৰিত কৰাত সহায় কৰাত নিয়োজিত হৈ আছে ।
মূল দেশবোৰে নিশ্চিত কৰিছে যে শ্ৰমিক গতিশীলতাৰ প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ প্ৰতি আঞ্চলিক সঁহাৰি উন্নত কৰাৰ বাবে আৰু সংগঠিত শ্ৰমিক গতিশীলতাৰ লাভালাভ অনুকূলিত কৰাৰ বাবে অধিক প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন । ইয়াৰ ভিতৰত আছে নতুন বজাৰৰ বিকাশ আৰু আনুষ্ঠানিক মাধ্যমৰ জৰিয়তে প্ৰেৰণ প্ৰবাহ বৃদ্ধি; প্ৰতিষ্ঠানগত ক্ষমতা আৰু আন্তঃমন্ত্ৰালয় সমন্বয় গঢ়ি তোলা; অস্থায়ী ঠিকাভিত্তিক শ্ৰমিকসকলক সুৰক্ষা দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত গন্তব্য দেশসমূহৰ সৈতে সহযোগিতা বৃদ্ধি কৰা; শ্ৰমিক বজাৰত উন্নত প্ৰৱেশাধিকাৰ প্ৰদান কৰা আৰু অনিয়মীয়া শ্ৰমিকৰ গতিশীলতা প্ৰতিহত কৰা ।
কলম্বো প্ৰক্ৰিয়াৰ অগ্ৰাধিকাৰ ক্ষেত্ৰবোৰ কি ?
কলম্বো প্ৰক্ৰিয়াই পাঁচটা বিষয়গত অগ্ৰাধিকাৰ ক্ষেত্ৰক সম্বোধন কৰে আৰু লগতে এই অগ্ৰাধিকাৰ ক্ষেত্ৰসমূহত চাৰিটা ক্ৰছকাটিং থীম অন্তৰ্ভুক্ত কৰে । বিষয়গত অগ্ৰাধিকাৰ ক্ষেত্ৰবোৰ হৈছে দক্ষতা আৰু অৰ্হতা চিনাক্তকৰণ প্ৰক্ৰিয়া, নৈতিক নিযুক্তি প্ৰক্ৰিয়া, প্ৰস্থানৰ পূৰ্বৰ অভিমুখিতা আৰু সবলীকৰণ, প্ৰেৰণৰ সস্তা, দ্ৰুত আৰু সুৰক্ষিত স্থানান্তৰ আৰু শ্ৰমিক বজাৰ বিশ্লেষণ ।
ক্ৰছকাটিং থীমবোৰ হৈছে প্ৰব্ৰজনকাৰী স্বাস্থ্য, ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ বহনক্ষম উন্নয়ন লক্ষ্যৰ (এছ ডি জি) প্ৰব্ৰজন সম্পৰ্কীয় উপাদানবোৰ কাৰ্যকৰী কৰা, মহিলা প্ৰব্ৰজনকাৰী শ্ৰমিকসকলৰ বাবে সমতাৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰব্ৰজনকাৰী শ্ৰমিকসকলৰ বাবে কনচুলাৰ সমৰ্থন ।
শ্ৰমিক প্ৰেৰণ কৰা দেশবোৰৰ ক্ষেত্ৰত এইবোৰ । কিন্তু শ্ৰমিক লাভ কৰা দেশবোৰৰ ক্ষেত্ৰত কি কি ?
এই ক্ষেত্ৰত আবুধাবি ঘোষণাপত্ৰৰ (এডিডি) কথা পোহৰলৈ আহে । বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়ে প্ৰদান কৰা এক চমু তথ্য অনুসৰি, এ ডি ডি হৈছে এক আঞ্চলিক, স্বেচ্ছামূলক আৰু বাধ্যতামূলক নথকা পৰামৰ্শমূলক প্ৰক্ৰিয়া । ইয়াত কলম্বো প্ৰক্ৰিয়াৰ 12 খন সদস্য ৰাষ্ট্ৰ আৰু গন্তব্যস্থানৰ ছয়খন উপসাগৰীয় দেশ আছে । সেইকেইখন হৈছে বাহৰেইন, কুৱেইট, ওমান, কাটাৰ, চৌডি আৰব আৰু সংযুক্ত আৰব আমিৰেটছৰ লগতে মালয়েছিয়া ।
চুক্তিভিত্তিক শ্ৰমিক গতিশীলতা, সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ অভিজ্ঞতা ভাগ-বতৰা আৰু ইজনে সিজনৰ অভিজ্ঞতাৰ পৰা শিকাৰ ক্ষেত্ৰত আঞ্চলিক সহযোগিতাৰ সুবিধাৰ বাবে শ্ৰমিক মূল আৰু গন্তব্য স্থানৰ এছিয়াৰ দেশসমূহৰ মাজত আলোচনা আৰু সহযোগিতাৰ মঞ্চ হিচাপে ইয়াক 2008 চনত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল । ভাৰত ২০০৮ চনৰ পৰা এ ডি ডিৰ সদস্য হৈ আছে ।
এ ডি ডিৰ উপৰি কলম্বো প্ৰক্ৰিয়াই শ্ৰমিক প্ৰব্ৰজন সম্পৰ্কীয় নিৰ্দিষ্ট সমস্যাবোৰ সমাধান কৰিবলৈ বিভিন্ন সহযোগিতামূলক প্ৰকল্প হাতত লয় । এই প্ৰকল্পবোৰত প্ৰায়ে আন্তৰ্জাতিক সংগঠন যেনে আই অ' এম আৰু আন্তৰ্জাতিক শ্ৰমিক সংগঠনৰ (আই এল অ') সৈতে অংশীদাৰিত্ব অন্তৰ্ভুক্ত থাকে ।
সামৰণিত ক'বলৈ গ'লে, কলম্বো প্ৰক্ৰিয়া হৈছে এছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ দ্বাৰা গ্ৰহণ কৰা এক সহযোগিতামূলক পদক্ষেপ, যিয়ে শ্ৰমিক প্ৰব্ৰজনৰ প্ৰত্যাহ্বানবোৰ অধিক কাৰ্যকৰীভাৱে মোকাবিলা কৰিবলৈ শ্ৰমিক ৰপ্তানি কৰে । ইয়াৰ প্ৰাথমিক লক্ষ্য হৈছে প্ৰব্ৰজনকাৰী শ্ৰমিকৰ অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰা আৰু জড়িত সকলো পক্ষৰ বাবে শ্ৰমিক প্ৰব্ৰজনৰ লাভালাভ সৰ্বাধিক কৰা । ইয়াৰ ভিতৰত আছে শ্ৰমিকসকল, তেওঁলোকৰ ঘৰুৱা দেশ আৰু আয়োজক ৰাষ্ট্ৰসমূহ ।
সদস্য ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত নিৰন্তৰ আলোচনা, সহযোগিতা আৰু ক্ষমতা নিৰ্মাণৰ প্ৰচেষ্টাৰ জৰিয়তে কলম্বো প্ৰক্ৰিয়াই শ্ৰমিক প্ৰব্ৰজন পদ্ধতিবোৰক আঞ্চলিক আৰু গোলকীয় উন্নয়নৰ উদ্দেশ্যৰ সৈতে সংৰেখিত কৰিব বিচাৰে । লগতে সকলো অংশীদাৰৰ বাবে এক লাভজনক পৰিস্থিতি নিশ্চিত কৰিব বিচাৰে ।
