বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২৯ মে' : বিগত সপ্তাহত সীমান্ত সুৰক্ষা বাহিনীৰ (বিএছএফ) এক অনুষ্ঠানত ভাষণ দি ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তা উপদেষ্টা অজিত ডোভালে উল্লেখ কৰিছিল যে অধিক সুৰক্ষিত সীমান্ত থাকিলে ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশ দ্ৰুত হ'লহেঁতেন ।
তেওঁ কৈছিল যে নিৰ্ধাৰিত নোহোৱা সীমান্তৰ ফলত ব্যয় বৃদ্ধি হয় কিয়নো সেইবোৰ স্থায়ীভাৱে নিয়ন্ত্ৰণ আৰু নিৰীক্ষণৰ প্ৰয়োজন । এই ব্যয়ত অন্তৰ্ভুক্ত থাকে সীমান্তত সুৰক্ষা দিয়া সৈন্যসকলক সজ্জিত কৰা আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণ দিয়া । তাৰ এক উৎকৃষ্ট উদাহৰণ হৈছে ইউৰোপ । য'ত ৰাজ্যসমূহৰ মাজত কোনো আঞ্চলিক বিবাদ নোহোৱাৰ বাবে মুক্ত সীমান্তৰ ফলত নিৰাপত্তা বাজেট কম হয় ।
ডোভালে লগতে ইংগিত দিছিল যে পাকিস্তানৰ দৰে চুবুৰীয়াৰ সৈতে বিতৰ্কিত সীমান্ত থকাৰ ফলত বাণিজ্য সীমিত হয়, যাৰ ফলত অৰ্থনীতি প্ৰভাৱিত হয় । ডোভালে উল্লেখ কৰিছিল যে ভাৰতৰ সৈতে বাণিজ্য আৰম্ভ কৰিলে পাকিস্তান যথেষ্ট লাভান্বিত হ'ব, আনহাতে ভাৰতেও অতিৰিক্ত বজাৰৰ সুবিধা লাভ কৰিব ।
অৱশ্যে, পাকিস্তানী নেতৃত্বৰ অদূৰদৰ্শী দৃষ্টিভংগীয়ে ভাৰতৰ ওপৰত নিম্নতম প্ৰভাৱ পেলাই তেওঁলোকৰ অৰ্থনীতিৰ ক্ষতি সাধন কৰিছে । পাকিস্তানে ভাৰতক স্থলপথ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ অনুমতি নিদিয়ে । যাৰ বাবে নতুন দিল্লীয়ে আফগানিস্তান আৰু মধ্য এছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ সৈতে বাণিজ্যিক যোগাযোগ বৃদ্ধিৰ বাবে ইৰাণৰ চাবাহাৰ বন্দৰত বিনিয়োগ কৰিবলৈ বাধ্য হৈছে । ই অনাগত বছৰবোৰত পাকিস্তানৰ গুৰুত্ব হ্ৰাস কৰিব বুলিও কোৱা হৈছে ।
দক্ষিণ এছিয়াৰ কিছুমান ৰাষ্ট্ৰৰ ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক নিৰাপত্তাৰ সমস্যা আছে যাৰ ফলত তেওঁলোকৰ বহুলোকে ভাৰতলৈ প্ৰব্ৰজন কৰে । ইয়াৰ ফলত জনগাঁথনি প্ৰভাৱিত হয় । পশ্চিমবংগ, অসম, ত্ৰিপুৰা, মণিপুৰ আৰু মিজোৰামৰ সীমান্তৱৰ্তী জিলাসমূহত জনগাঁথনিগত পৰিৱৰ্তন দেখা গৈছে । এইটোৱে জনসাধাৰণৰ ভিতৰত নিৰাপত্তাহীনতা বৃদ্ধি কৰে ।
এই সন্দৰ্ভত ডোভালে উল্লেখ কৰে, "সীমান্ত সুৰক্ষাই দেশৰ আৰ্থ-সামাজিক নিৰাপত্তা যেনে উগ্ৰবাদৰ আগমনৰ ওপৰতো প্ৰভাৱ পেলায় । আমাৰ ওচৰত বৃহৎ সংখ্যক ৰোহিংগীয়া আছে, লগতে আৰাকান (ম্যানমাৰ) অঞ্চলৰ লোকও ইয়ালৈ আহিছে । ইয়াৰ সামাজিক-ৰাজনৈতিক প্ৰভাৱ আছে ।" প্ৰব্ৰজন বন্ধ কৰাৰ দায়িত্ব বাংলাদেশৰ সৈতে সীমান্তত আৰু ম্যানমাৰৰ সীমান্তত থকা অসম ৰাইফলছৰ সৈতে বিএছএফৰ ওপৰত ন্যস্ত ।
আন এক অতিৰিক্ত সমস্যা হ'ল যে সকলো সীমা বেৰ সুৰক্ষাৰ বাবে উপযুক্ত নহয় । ইয়াত নদীৰ অংশ, পৰ্বত আৰু লগতে উপত্যকা আছে, য'ত বেৰ স্থাপন, ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু নিৰীক্ষণ কৰা কঠিন । এনে অঞ্চলবোৰত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰাৰ একমাত্ৰ পদ্ধতি হ'ল শাৰীৰিক টহল আৰু নিৰীক্ষণৰ লগতে প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰ কৰা । নিৰীক্ষণৰ বাবে প্ৰযুক্তিগতভাৱে নিবিড় সঁজুলিত অন্তৰ্ভুক্তিৰ বাবে অধিক ব্যয় আৰু লগতে ৰক্ষণাবেক্ষণ অন্তৰ্ভুক্ত থাকে ।
এই সন্দৰ্ভত ডোভালে কয়, "যদি আপুনি স্থল পৰ্যায়ৰ কথা কয় সঁহাৰি ক্ষমতা কম, আপোনাৰ উন্নত মানদণ্ডৰ চেন্সৰ, ৰিম'ট চেঞ্চিং প্ৰযুক্তি ইত্যাদি আছে, আপুনি অধিক উন্নত সঁহাৰি দিবলৈ সক্ষম হ'ব ।" সঁজুলিবোৰ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ কৰ্মচাৰীসকলক প্ৰশিক্ষণ দিয়াটোও সমানে প্ৰয়োজনীয় । অৱশ্যে স্থানীয় পৰিৱেশে প্ৰযুক্তিক সমৰ্থন কৰিব লাগিব ।
২০২৩ চনৰ ৭ অক্টোবৰত ইজৰাইলৰ ওপৰত হামাছে কৰা আক্ৰমণে ইজৰাইলীসকলৰ প্ৰতিটো নিৰাপত্তা প্ৰত্যাহ্বানক উপেক্ষা কৰে । গাজাৰ সীমা বেৰক বিশ্বৰ আটাইতকৈ অত্যাধুনিক আৰু প্ৰযুক্তি-নিবিড় সীমান্ত বুলি গণ্য কৰা হৈছিল । ইয়াত চেন্সৰ, চিচিটিভি কেমেৰা, বৈদ্যুতিকৰণ আৰু সকলোতে ২৪ ঘণ্টাই নিৰীক্ষণ কৰা হৈছিল । সেইবোৰ সৰল উপায়েৰে ব্যৱহাৰ কৰি অতিক্ৰম কৰা হৈছিল আৰু সকলোকে আচৰিত কৰি হামাছে ইজৰাইলত প্ৰৱেশ কৰিছিল ।
ইফালে ভাৰতৰ বেছিভাগ সীমান্ত অঞ্চল দূৰৱৰ্তী আৰু এতিয়ালৈকে অবিকশিত হৈ আছে, বিশেষকৈ উত্তৰ খণ্ডত । এটা ধাৰণা আছিল যে আন্তঃগাঁথনি যদি বিকশিত হয় সংঘৰ্ষৰ ক্ষেত্ৰত শত্ৰুৰ দ্বাৰা ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে । এইটোৱে স্থানীয় লোকসকলক উদ্বিগ্ন কৰিছিল আৰু সুৰক্ষা বাহিনীৰ চলাচলকো প্ৰভাৱিত কৰিছিল । বৰ্তমান আন্তঃগাঁথনি উন্নয়নক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়া হৈছে ।
সীমান্ত আৰু দূৰৱৰ্তী অঞ্চলৰ উন্নয়নে জনসাধাৰণক ভাৰতীয় সমাজলৈ আকৰ্ষিত কৰিব । ই পৰ্যটনৰ প্ৰচাৰো সক্ষম কৰিব । এই সন্দৰ্ভত ডোভালে উল্লেখ কৰা আন্তঃগাঁথনি উন্নয়ন মঞ্চ আৰু ৰাস্তাৰ বাবে নিৰ্দিষ্ট হ'ব লাগে আৰু ভ্ৰাম্যমাণ টাৱাৰ নিৰ্মাণ কৰিব লাগে কিন্তু প্ৰতিটো মঞ্চই ইয়াৰ অনন্য প্ৰত্যাহ্বান লাভ কৰিছে ।
ডোভালে সীমান্তৱৰ্তী গাঁওবোৰক 'আমাৰ দৃষ্টি' বুলি উল্লেখ কৰিছে । তেওঁ সীমান্তৰ গাঁওসমূহক ইজৰাইলৰ দ্বাৰা নিয়োজিত প্ৰযুক্তিৰ সৈতে সংযুক্ত কৰি কয়, "সীমান্তত তেওঁলোকৰ অত্যাধুনিক বুদ্ধিমত্তা শূন্য আছিল । তেওঁলোকে অনুমান কৰিব নোৱাৰিলে যে হামাছৰ হাজাৰ হাজাৰ লোক অনুপ্ৰৱেশ কৰিবলৈ গৈ আছে । তেওঁলোকৰ হাতত সকলো উচ্চ প্ৰযুক্তি আছিল । আমি সৌভাগ্যৱান যে আমাৰ বহু দৃষ্টিৰূপী গাঁওবাসী আছে যি সীমান্ত নিৰীক্ষণ কৰিব পাৰে । আমি আমাৰ গাঁওবোৰৰ সৈতে এক আন্তঃপৃষ্ঠ পাইছো ।"
গাঁওবাসীক সুৰক্ষা ব্যৱস্থাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাটো নৰেন্দ্ৰ মোদী চৰকাৰৰ দ্বাৰা গ্ৰহণ কৰা বৰ্তমানৰ 'প্ৰথম গাঁও' ধাৰণাৰ অংশ । প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদীয়ে মানা ভ্ৰমণৰ পিচত কৈছিল, "এতিয়া মোৰ বাবেও সীমান্তৰ প্ৰতিখন গাঁও দেশৰ প্ৰথম খন গাঁও ।" এই গাঁওবোৰক পূৰ্বে 'অন্তিম গাঁও' বুলি অভিহিত কৰা হৈছিল ।
কেন্দ্ৰৰ ভাইব্ৰেণ্ট ভিলেজ আঁচনিৰ উদ্দেশ্য হৈছে অৰুণাচল প্ৰদেশ, ছিকিম, হিমাচল প্ৰদেশ, উত্তৰাখণ্ড, জম্মু আৰু কাশ্মীৰ আৰু লাডাখত সীমান্তৱৰ্তী গাঁওবোৰৰ উন্নয়ন কৰা । তাৰ বাসিন্দাসকল সুৰক্ষা বাহিনীৰ বাবে 'চকু আৰু কাণ'ৰ দৰে হ'ব । তেওঁলোক সদায় স্থানীয় গৰখীয়া আছিল যিয়ে শত্ৰুৰ চলাচলৰ ওপৰত আগতীয়া সতৰ্কবাণী প্ৰদান কৰিছিল । কিয়নো সুৰক্ষা বাহিনীয়ে সঘনাই অঞ্চলবোৰত নিৰীক্ষণ কৰা নাছিল ।
ডোভালে উত্থাপন কৰা আন এক আকৰ্ষণীয় বিষয় আছিল চিএপিএফৰ (কেন্দ্ৰীয় সশস্ত্ৰ আৰক্ষী বাহিনী) মাজত সংযুক্তিকৰণ আৰু আন্তঃকাৰ্যকৰীতা । তেওঁ উল্লেখ কৰে, "আমি আগবাঢ়ি গৈ আমাৰ চিএপিএফৰ আন্তঃকাৰ্যকৰীতাৰ ক্ষেত্ৰত সংযুক্তিকৰণৰ বিষয়ে চিন্তা কৰা উচিত নেকি ? আমি এতিয়া একেলগে এক বৃহৎ শক্তি, আমি বহু ঠাইত একে ধৰণৰ আন্তঃ-মিশ্ৰণ কৰ্তব্য লাভ কৰিছো । সেয়া ক্ৰয়, যোগাযোগ, প্ৰশিক্ষণ বা মানককৰণ হওঁক ।" চিএপিএফৰ সম্মিলিত শক্তি বৰ্তমান প্ৰায় ১০ লাখ ।
চিএপিএফৰ অধীনত ভাৰতৰ বহুতো সংগঠন আছে । ইয়াৰ ভিতৰত আছে বিএছএফ, কেন্দ্ৰীয় ৰিজাৰ্ভ আৰক্ষী বাহিনী (চিআৰপিএফ), সশস্ত্ৰ সীমা বল (এছএছবি), কেন্দ্ৰীয় ঔদ্যোগিক সুৰক্ষা বাহিনী (চিআইএছএফ), অসম ৰাইফলছ (ই ভাৰত সেনাৰ অধীনত কাম কৰে) আৰু ভাৰত তিব্বত সীমান্ত আৰক্ষী (আইটিবিপি)। সকলো চিএপিএফ গৃহ মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনত আছে । তেওঁলোকৰ সংখ্যা ক্ৰমান্বয়ে বাঢ়ি আহিছে । যদিও তেওঁলোকৰ দায়িত্ব সাধাৰণতে নিৰ্ধাৰণ কৰা হয় সদায়ে এক অভাৰলেপ থাকে ।
অসম ৰাইফলছ ম্যানমাৰৰ সৈতে সীমান্তত কৰ্মৰত আৰু ভাৰতীয় সেনাৰ সৈতে উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ আভ্যন্তৰীণ সুৰক্ষাৰ দায়িত্বত নিয়োজিত । বিএছএফ পাকিস্তান আৰু বাংলাদেশৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সীমাত মোতায়েন কৰা হয় । আনহাতে কেইটামান বেটেলিয়ন নিয়ন্ত্ৰণ ৰেখাত (এলঅ'চি) নিয়োজিত হৈ থাকে ।
আইটিবিপি মুখ্যতঃ উত্তৰৰ অংশত নিয়োজিত কৰা হৈছে । চিআৰপিএফ আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তাৰ বাবে দায়বদ্ধ আৰু সেয়েহে জম্মু আৰু কাশ্মীৰ আৰু উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলত ভাৰতীয় সেনাৰ সৈতে কাম কৰে আনহাতে চিআইএছএফয়ে বন্দৰ আৰু বিমানবন্দৰকে ধৰি চৰকাৰী প্ৰতিষ্ঠানবোৰত সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে । নেপাল আৰু ভূটানৰ সৈতে সীমা পৰিচালনাৰ বাবে এছএছবি দায়বদ্ধ । বাওঁপন্থী উগ্ৰবাদ অঞ্চলতো বিভিন্ন চিএপিএফ বাহিনী নিয়োজিত ।
ভাৰতে কেতিয়াও 'এক সীমান্ত এক শক্তি' ধাৰণাটো বিবেচনা কৰা নাই । যাৰ অৰ্থ হৈছে সীমান্ত সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে এক শক্তি দায়বদ্ধ । যদিও বিএছএফৰ নিৰ্ধাৰিত সীমা আৰু নিৰ্দিষ্ট সীমা এছএছবিৰ দায়িত্বত আছে পাকিস্তানৰ সৈতে এলঅ'চি আৰু চীনৰ সৈতে প্ৰকৃত নিয়ন্ত্ৰণ ৰেখাৰ (এলএচি) বাবে কোনো দায়িত্ব নিৰ্ধাৰণ কৰা হোৱা নাই । য'ত ভাৰতীয় সেনা, বিএএছএফ আৰু আইটিবিপিৰ সৈন্য মোতায়েন কৰা হয় । এই অঞ্চলবোৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কিয়নো সেইবোৰ বিতৰ্কিত হৈ আহিছে । যুক্তিসংগতভাৱে সেইবোৰ সেনাৰ দায়িত্ব থাকিব লাগে আৰু অঞ্চলটোত থকা সকলো অতিৰিক্ত বাহিনীয়ে ইয়াৰ অধীনত কাম কৰিব লাগে ।
যিহেতু চিএপিএফ গৃহ মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনত আছে এনে ধাৰণা প্ৰয়োগ কৰাৰ বাবে এক দ্বিধা আছে কিয়নো ই এই গোটবোৰক অস্থায়ীভাৱে প্ৰতিৰক্ষা মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনত ৰাখিব । ই পৰিচালনা স্তৰত অসুবিধাৰ সৃষ্টি কৰে কিয়নো বিভিন্ন নিয়ন্ত্ৰণকাৰী মুখ্য কাৰ্যালয়, সেনা আৰু তেওঁলোকৰ নিজা নিৰ্দেশনা থাকে ।
যদিও চিএপিএফৰ ভিতৰত সংযুক্তিকৰণ আৰু একত্ৰীকৰণ অনাৰ ফলত ভূমিকা সলনি কৰা আৰু কাৰ্যকলাপ বৃদ্ধি কৰাত সহায় হ'ব, উন্নত সীমান্ত ব্যৱস্থাপনাৰ বাবে এলঅ'চি আৰু এলএচিত নিয়োজিত লোকসকলৰ বাবে ভাৰতীয় সেনাৰ সৈতে একত্ৰীকৰণৰ বিষয়ে বিবেচনা কৰাৰ সমানে প্ৰয়োজন আছে । সম্ভৱতঃ নতুন চৰকাৰে এই দিশটো বিবেচনা কৰিব পাৰে ।
