বিশেষ প্ৰতিবেদন, ১৩ এপ্ৰিল : ভাৰত মহাসাগৰত মহাশক্তিৰ বৰ্ধিত প্ৰতিদ্বন্দ্বিতাই অঞ্চলটোক উত্তেজনাপূৰ্ণ কৰি তুলিছে । এতিয়ালৈকে মহাসাগৰৰ তুলনামূলকভাৱে বিশাল অঞ্চল শান্ত আৰু আধিপত্যৰ বাবে লক্ষ্য কৰা হোৱা নাই । আমেৰিকা আৰু চীনে কৌশলগত সুবিধাসমূহ দখল কৰিবলৈ প্ৰতিযোগিতাত নামিছে । যাৰ ফলত অঞ্চলটো কেৱল নৌ সেনাৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰাই নহয়, সাগৰত বাণিজ্যিক নেভিগেশ্বন, মৎস্য চিকাৰ আৰু খনিজ সম্পদ আহৰণৰ বাবেও অধিক বিপদজনক হৈ পৰিছে ।
যদিও আমেৰিকা, ব্ৰিটেইন, ফ্ৰান্স, জাপান আৰু চীনৰ সৰু উপকূলীয় দেশ জিবুতিত তেওঁলোকৰ সামৰিক ঘাটি আছে । একেদৰে আমেৰিকা আৰু মৰিচাছৰ মাজত বিতৰ্কিত চাগোছ আৰ্চিপ্লাগোৰ দ্বীপ দিয়াগো গাৰ্ছিয়াত আন এটা ঘাটিও আছে ।
আনহাতে, চীনৰ জিবুতিত ইয়াৰ কাৰ্যকৰী আধাৰ আছে আৰু ই গ্ৰেট কোকো দ্বীপত (বংগোপসাগৰৰ নিকোবৰ দ্বীপৰ পৰা মাত্ৰ ৬০ কিলোমিটাৰ দক্ষিণে) আৰু আনটো গোৱাদৰত ঘাটি স্থাপন কৰিছে । উপকূলীয় চহৰ বালুচিস্তান, যাক ওমানে ১৯৫০ৰ দশকত ভাৰতক আগবঢ়াইছিল কিন্তু পিচত ভাৰতে এই প্ৰস্তাৱটো নাকচ কৰিছিল, ফলস্বৰূপে পাকিস্তানে ইয়াক ক্ৰয় কৰে ।
ইয়াৰ উপৰিও, চীনে ঋণৰ আংশিক পৰিশোধৰ বিনিময়ত শ্ৰীলংকাৰ হাম্বানটোটা বন্দৰক দীৰ্ঘম্যাদী লীজত লৈছে । ইয়াক সামৰিক উদ্দেশ্যৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হ'ব বুলি অনুমান কৰা হৈছে । চীনেও মালদ্বীপক ইয়াৰ কিছুমান দ্বীপ চীনা নৌসেনাক ঘটাবলৈ প্ৰলোভিত কৰিছে বুলি জানিব পৰা গৈছে । অৱশ্যে, ভাৰত মহাসাগৰৰ (৭৬০০ কিমি) সৰ্ববৃহৎ উপকূলীয় অঞ্চলত সুৰক্ষাৰ লগতে উদ্ধাৰ আৰু সাহায্যৰ মুখ্য দায়িত্ব স্বাভাৱিকতে ভাৰতৰ আছে ।
উল্লেখ্য যে ১৯৮৭ চনৰ নৱেম্বৰত যেতিয়া মালদ্বীপ দখল কৰা হৈছিল, মালদ্বীপৰ পৰা এছ.ও.এছ. আহ্বানৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনোৱা ভাৰতীয় সশস্ত্ৰ বাহিনী প্ৰথম আছিল । ভাৰতে মাত্ৰ ৪ ঘণ্টাৰ ভিতৰত দেশখনক সম্ভাৱ্য অভ্যুত্থানৰ পৰা ৰক্ষা কৰিছিল । চলিত শতিকাৰ প্ৰথম দশকত, যেতিয়া ভাৰত মহাসাগৰৰ দেশবোৰত চুনামি হৈছিল, ভাৰতে ঘৰুৱা দিশত সফল উদ্ধাৰ আৰু সাহায্য অভিযান চলাইছিল । লগতে, অঞ্চলটোৰ প্ৰভাৱিত দেশবোৰক প্ৰথম প্ৰতিক্ৰিয়াকাৰী হিচাপে সহায় কৰিছিল ।
শেহতীয়াকৈ, ক'ভিড মহামাৰীৰ সময়ত ভাৰতে সকলো চুবুৰীয়া আৰু ভাৰত মহাসাগৰৰ লিট'ৰেল দেশবোৰক প্ৰতিষেধক যোগান ধৰিছিল । ইয়াৰ ভৌগোলিক অৱস্থান আৰু ইয়াৰ নৌ সেনা আৰু উপকূলৰক্ষী বাহিনীৰ আকাৰৰ বাবে, ভাৰত মহাসাগৰত ব্যৱসায়িক নেভিগেশ্বন সুৰক্ষিত কৰাৰ প্ৰচেষ্টাত ভাৰত নিয়োজিত হৈ আছে । আধুনিক সময়ত, অবৈধ আৰু নিৰ্বিচাৰ ট্ৰলাৰৰ দ্বাৰা চোমালিয়াৰ দৰিদ্ৰ মাছমৰীয়াৰ প্ৰতিক্ৰিয়া হিচাপে আৰম্ভ হোৱা আৰৱ সাগৰত জলদস্যুতা অতি সোনকালেই বৃহৎ মুক্তিপণৰ সৈতে জড়িত এক লাভজনক অপহৰণ ব্যৱসায়লৈ পৰিণত হয় ।
যদিও আৰম্ভণিতে, বিপদৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ গঠন কৰা এক বহুজাতিক বাহিনী, এটা যুটীয়া টাস্ক ফ'ৰ্চে (চিটিএফ১৫০) কিছু সফলতা অৰ্জন কৰিছিল কিন্তু এই অপৰাধ নিৰ্মূল কৰিব পৰা নগ'ল । ভাৰতৰ ক্ষেত্ৰত, ভাৰতীয় নৌসেনাই ২০১৯ চনৰ জুন মাহত ওমান উপসাগৰত কিছুমান ব্যৱসায়িক জাহাজত হোৱা আক্ৰমণৰ পিচত এই অপৰাধৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ 'অপাৰেচন সংকল্প' আৰম্ভ কৰিছিল । যাৰ ফলাফল অতি লক্ষণীয় আছিল ।
অৱশ্যে, ইজৰাইল-হামাছ সংঘৰ্ষই অঞ্চলটোৰ নিৰাপত্তা পৰিস্থিতিৰ অৱনতি ঘটাইছিল । ইয়াৰ কাৰণ আছিল যে আন্তৰ্জাতিক সম্প্ৰদায়ৰ মনোযোগ চোমালি জলসীমাৰ পৰা লোহিত সাগৰ আৰু এডেন উপসাগৰলৈ স্থানান্তৰিত হৈছিল । হুথি উগ্ৰপন্থীৰ সৈতে জলদস্যুৰ সম্ভাৱ্য মিত্ৰতাই জলদস্যুসকলক তেওঁলোকৰ অভিযানৰ বাবে অধিক স্বাধীনতা আৰু এক সহজ মঞ্চ প্ৰদান কৰিছিল । বিশ্বৰ অন্যতম ব্যস্ত কাৰ্গো আৰু তেল পৰিবহন কেন্দ্ৰ লোহিত সাগৰৰ কৰিডৰৰ মাজেৰে নেভিগেশ্যন হুথি আক্ৰমণৰ ফলত ক্ৰমান্বয়ে অসুৰক্ষিত হৈ পৰিছে ।
বাকী থকা আন একমাত্ৰ বিকল্প আছিল ইউৰোপৰ পৰা সাগৰীয় মালবাহী কঢ়িয়াই অনা । কেপ অফ গুড হোপৰ জৰিয়তে সমগ্ৰ আফ্ৰিকা মহাদেশজুৰি লোহিত সাগৰৰ কৰিডৰৰ জৰিয়তে ব্যয় ২.৫ গুণতকৈও অধিক বৃদ্ধি হয় । তেতিয়া ভাৰতীয় নৌসেনাই ইয়াৰ অভিযান সংকল্প তীব্ৰতৰ কৰি তুলিছিল । ভাৰতীয় নৌসেনাই যোৱা ৪ মাহত কমেও ১৯ টা ঘটনাৰ সঁহাৰি দিবলৈ 'প্ৰথম সঁহাৰি দাতা আৰু পছন্দৰ নিৰাপত্তা অংশীদাৰ'ৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল ।
২০২৩ চনৰ ১৪ ডিচেম্বৰৰ পৰা ভাৰতীয় নৌসেনাই লোহিত সাগৰৰ কৰিডৰৰ মাজেৰে বাণিজ্যিক জাহাজসমূহক সুৰক্ষিতভাৱে চলাচল কৰাত সহায় কৰিবলৈ এডেন উপসাগৰ আৰু উত্তৰ আৰৱ সাগৰত এক ডজনতকৈও অধিক যুদ্ধ জাহাজ মোতায়েন কৰিছে । এইবোৰৰ ভিতৰত মুখ্যতঃ ফিজেট আৰু ধ্বংসকাৰী অন্তৰ্ভুক্ত আছে । ভাৰতীয় নৌসেনাই উদ্ধাৰ কৰা জাহাজবোৰ অন্যান্য দেশৰ লগতে লাইবেৰিয়া, মাল্টা, ইৰাণ আদিৰ পৰা আহিছে । নৌসেনাই অঞ্চলটোক 'নিৰন্তৰ নিৰীক্ষণ কাৰ্যকলাপৰ' অধীনত ৰাখিছে, তথ্য সংগ্ৰহ আৰু অঞ্চলটো নিৰীক্ষণ কৰিবলৈ আকাশী প্লেটফৰ্ম আৰু অন্যান্য জাহাজো ব্যৱহাৰ কৰিছে ।
এতিয়ালৈকে নৌসেনাই ৪৫ জন ভাৰতীয় আৰু ১৯ জন পাকিস্তানী নাবিককে ধৰি ১১০ জন লোকক উদ্ধাৰ কৰাৰ উপৰিও ব্যৱসায়িক জাহাজসমূহক জলদস্যুৰ পৰা উদ্ধাৰ কৰিছে । যিহেতু অদূৰ ভৱিষ্যতে মধ্যপ্ৰাচ্যৰ সংঘাতৰ সমাপ্তিৰ কোনো লক্ষণ নাই, সেয়েহে অঞ্চলটোত ভাৰতীয় নৌসেনাৰ ভূমিকা অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু লাভজনক হৈ পৰিব । বিবাদ কেনেদৰে সমাপ্ত হওক, অঞ্চলটোত 'নিট সুৰক্ষা প্ৰদানকাৰী আৰু প্ৰথম সঁহাৰি দাতা" হিচাপে ভাৰতৰ ভূমিকা পুনৰ প্ৰমাণিত হ'ব ।
লগতে পঢ়ক : ভাৰত-চীন সীমান্ত বিবাদৰ উৎপত্তি
