ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਗਿੱਲੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ। ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ— ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ 'ਚ ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਸੈਲਾਨੀ ਇੱਥੇ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਯੂਰਪੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਵੀ ਘਾਟੀ 'ਚ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦਾ ਸਫਰ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੰਛੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਸਥਾਈ ਘਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਘਾਟੀ ਦੇ ਜਲ-ਸਥਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉੱਠਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੰਛੀ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਵੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁਣ ਤੱਕ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੰਛੀ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਜਲਗਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਡੇਰੇ ਲਾਏ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਦੇ ਹੋਕਰਸਰ ਵਿੱਚ ਹਨ।
ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੁਰੱਖਿਆ (ਵੈੱਟਲੈਂਡਜ਼) ਇਫਸ਼ਾਨ ਦੀਵਾਨ ਨੇ ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 'ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਆਉਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦੇਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਥੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਅਤੇ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਸ ਸਾਲ ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਇੱਥੇ ਕਿੰਨੇ ਪੰਛੀ ਆਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਘਾਟੀ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨਵੇਂ ਪੰਛੀ ਆਏ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 12 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ 'ਚ ਆਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਕਈ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੱਥੇ ਆਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਢੁਕਵਾਂ ਨਿਵਾਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਸਾਡੇ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਗਿੱਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਟੀਮਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਸ਼ਿਕਾਰ 'ਚ ਕਾਫੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਸਲਾਘਾਯੋਗ ਗੱਲ ਹੈ।' ਵਰਨਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਹੋਕਰਸਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਵੀ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੰਜ ਮਹੀਨੇ ਵੁਲਰ ਝੀਲ, ਹੈਗਾਮ, ਸ਼ਲਬੁੱਗ, ਡਲ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੀਰਗੁੰਡ ਵਿਖੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75ਵੇਂ ਵਰ੍ਹੇ ਮੌਕੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ ਦੇ ਦੋ ਹੋਰ ਜਲਗਾਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਮਸਰ ਸਾਈਟਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸ਼ਲਬੁੱਗ (ਗਾਂਦਰਬਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ) ਅਤੇ ਹੈਗਾਮ (ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿੱਚ) ਨੂੰ ਰਾਮਸਰ ਸਾਈਟਾਂ ਐਲਾਨੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪੰਜ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਕਰਸਰ, ਸੁਰੀਨਸਰ ਅਤੇ ਵੁਲਰ ਝੀਲਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰਾਮਸਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਰ ਸਾਲ ਘਾਟੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਟਫਟੇਡ ਡੱਕ, ਗੁਡਜਨ, ਬ੍ਰਾਹਮਣੀ ਬਤਖ, ਗਾਰਗੈਂਟੁਆਨ, ਗ੍ਰੇਲੈਗ ਗੂਜ਼, ਮਲਾਰਡ, ਕਾਮਨ ਮਰਗਨਸਰ, ਨਾਰਦਰਨ ਪਿਨਟੇਲ, ਪੋਚਾਰਡ, ਫਰੂਜਿਨਸ ਪੋਚਾਰਡ, ਰੈੱਡ ਕ੍ਰੈਸਟਡ ਪੋਚਾਰਡ, ਰਡੀ ਸ਼ੈਲਡਕ, ਉੱਤਰੀ ਸ਼ੋਵੇਲਰ, ਆਮ ਟੀਲ ਅਤੇ ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਵੈਗਟੇਲ ਕਾਮਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਪੰਛੀ ਮਾਰਚ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਘਾਟੀ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
