বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২০ মে' : বৰ্তমান দেশত চলি আছে সাধাৰণ নিৰ্বাচন । ইতিমধ্যে পাঁচটা পৰ্যায়ৰ ভোটগ্ৰহণ অনুষ্ঠিত হৈছে । এই নিৰ্বাচনত ৰাজনৈতিক দলবোৰে ভোটাৰক আকৰ্ষিত কৰিবলৈ বিভিন্ন পন্থা অৱলম্বন কৰে । তাৰে ভিতৰত এটা হৈছে শ্লোগান ।
বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ গণতন্ত্ৰ ভাৰতত নিৰ্বাচনী শ্লোগানৰ ইতিহাস অতি আকৰ্ষণীয় হৈ পৰিছে । প্ৰতিটো যুগতে নতুন নতুন শ্লোগান প্ৰস্তুত হয় । ৰাজনৈতিক দলবোৰে এনে শ্লোগান বিচাৰে, যি পোনপটীয়াকৈ ভোটাৰসকলৰ অন্তৰত প্ৰৱেশ কৰে । এইবাৰৰ নিৰ্বাচনী যুঁজত বিজেপিৰ শ্লোগান হৈছে 'অবকি বাৰ, চাৰশ পাৰ' । অৰ্থাৎ 'এইবাৰ চাৰিশ পাৰ' । আনহাতে কংগ্ৰেছে ইয়াৰ মিত্ৰজোঁটৰ সৈতে শ্লোগান দিছে 'হাথ বদলেগা হালাত' ।
একে সময়তে নিৰ্বাচনৰ বতৰত বিজেপিয়ে শ্ৰীৰামৰ নামক কেন্দ্ৰ কৰিও শ্লোগান ব্যৱহাৰ কৰি আছে । বিজেপিয়ে শ্লোগান দিছে 'জো ৰামকো লায়ে হ্যে. হাম উনকো লায়েংগে' আৰু 'এক হি নাৰা, এক হি নাম, জয় শ্ৰীৰাম জয় শ্ৰীৰাম' । এই শ্লোগানভিত্তিক গানবোৰ এতিয়া সৰ্বত্ৰে শুনা গৈছে । দেশত ৰাজনৈতিক শ্লোগানৰ এক আকৰ্ষণীয় ইতিহাস আছে । ৰাজনৈতিক দলবোৰে এনে শ্লোগান ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আগ্ৰহী হৈ থাকে, যিবোৰ জনসাধাৰণৰ মুখেৰে নিৰ্গত হৈ থাকে ।
কংগ্ৰেছে দীৰ্ঘদিন ধৰি দেশ শাসন কৰি আহিছে । বহু বছৰ ধৰি কংগ্ৰেছ দলৰ বহুতো শ্লোগান ৰাইজৰ মনত প্ৰতিধ্বনিত হৈছিল । ইয়াৰে কিছুমান জনপ্ৰিয় শ্লোগান পুনৰ ৰেকৰ্ড কৰা হৈছে । 'জাট পাৰ না পাট পৰ, ইন্দিৰাজী কি বাত পাৰ, মোহৰ লাগেগী হাথ পৰ' শ্লোগানটো বিখ্যাত লেখক শ্ৰীকান্ত বাৰ্মাৰ চিন্তাধাৰাৰ ফচল আছিল । কিছুমান শ্লোগান এটা নিৰ্দিষ্ট দলৰ হোৱাৰ বিপৰীতে কিছুমান শ্লোগানে এজন নিৰ্দিষ্ট নেতাৰ গুণাগুণ প্ৰকাশ কৰে । আনকি আঞ্চলিক দলসমূহৰো নিজা শ্লোগান আছে । বিজেপিয়েও ৰাইজৰ মাজত বহু সৃষ্টিশীল শ্লোগান দিছে । স্বাধীনতাৰ পিচৰ কিছু জনপ্ৰিয় আৰু কাৰ্যকৰী শ্লোগানৰ বিষয়ে জানো আহক ।
স্বাধীনতাৰ পিচত প্ৰথম শ্লোগান
দেশৰ স্বাধীনতাৰ পিচত এটা শ্লোগান অতি জনপ্ৰিয় হৈ পৰিছিল । সেই সময়ত মহাত্মা গান্ধীৰ ব্যক্তিত্বয়ে চৌদিশ ৰজনজনাই আছিল । তেনে পৰিস্থিতিত স্বাধীনতাৰ পিচত শ্লোগান আছিল- 'খড়া ৰুপেয়া চান্দী কা, ৰাজ মহাত্মা গান্ধী কা' । অৱশ্যে এইটো এক অন্য বিষয় যে ৰাষ্ট্ৰপিতা মহাত্মা গান্ধী জীয়াই থাকোঁতে দেশত নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হোৱা নাছিল, কিন্তু শ্লোগান সৃষ্টি হৈছিল । দেশত 'হাত' প্ৰতীকৰ পূৰ্বে কংগ্ৰেছৰ নিৰ্বাচনী প্ৰতীক এযোৰ ষাঁড়ৰ ৰূপত আছিল । আনহাতে, তদানীন্তন জনসংঘ তথা বৰ্তমানৰ বিজেপিৰ নিৰ্বাচনী প্ৰতীক আছিল চাকি । সেই সময়ছোৱাত জনসংঘই কংগ্ৰেছক লক্ষ্য কৰি নিৰ্বাচনী শ্লোগান দিছিল– 'দেখো দীপক কা খেল, জলী ঝোপড়ি, ভাগে বেল' । কংগ্ৰেছে ইয়াৰ প্ৰতিক্ৰিয়াত পিচপৰি থকা নাছিল । কংগ্ৰেছে এটা আকৰ্ষণীয় শ্লোগান লৈ আহিছিল । দলীয় কৰ্মীসকলে প্ৰচাৰত শ্লোগান দিছিল– 'ইস দীপক মে তেল নেহী, চৰকাৰ বনানা খেল নেহী (এই চাকিত তেল নাই, চৰকাৰ বনোৱাটো খেল নহয়) ।
ইন্দিৰাৰ যুগৰ শ্লোগান
দেশৰ একমাত্ৰ মহিলা প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দিৰা গান্ধীৰ দীঘলীয়া কাৰ্যকালত যেন শ্লোগানৰ ধুম উঠিছিল । শ্লোগানৰ ক্ষেত্ৰত ইন্দিৰা গান্ধীৰ সময়ছোৱা অতি সৃষ্টিশীল বুলি ক'ব পাৰি । এই সময়ছোৱাত ইন্দিৰা গান্ধীৰ সৈতে তেওঁৰ পুত্ৰ সঞ্জয় গান্ধীও শ্লোগানৰ ইয়াৰ অংশ হৈ পৰিছিল । কংগ্ৰেছৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় শ্লোগান আছিল 'কংগ্ৰেছ লাও, গৰীৱী হটাও (কংগ্ৰেছ আনক, দৰিদ্ৰতা আঁতৰাওক) । এই শ্লোগানটো প্ৰতিটো নিৰ্বাচনতে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । আনহাতে, বিৰোধীয়ে 'ইন্দিৰা হটাও, দেশ বচাও' শ্লোগানেৰে ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰিছিল । তাৰ পিচত জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ সময়ত এটা অতি উচ্চ স্বৰৰ শ্লোগান দিয়া হৈছিল, 'জমিন গয়ী চকবন্দী মে, মৰ্ড গয়ে নাচবন্দী মে' । আন এটা শ্লোগান আৰু অধিক জনপ্ৰিয় আছিল, 'নসবন্দী কে তিন দালাল, ইন্দিৰা, সঞ্জয় আৰু বংশীলাল' । বংশীলাল হাৰিয়ানাৰ এজন বিশিষ্ট কংগ্ৰেছ নেতা আছিল আৰু মুখ্যমন্ত্ৰী হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল । আৰু এটা শ্লোগান আছিল 'সঞ্জয় কী মম্মী বড়ী নিকম্মী, বেটা কাৰ বনাতা হ্যে, মা বেকাৰ বনাতী হ্যে' ।
উল্লেখ্য যে মাৰুতি গাড়ী সঞ্জয় গান্ধীৰ সপোনৰ প্ৰকল্প আছিল । আনহাতে, জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ সময়ত এই শ্লোগানবোৰে কংগ্ৰেছৰ বিৰুদ্ধে যথেষ্ট বিৰূপ পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰিছিল আৰু ইন্দিৰা গান্ধীয়ে ক্ষমতা হেৰুৱাইছিল । ইন্দিৰা গান্ধীয়ে পৰৱৰ্তী নিৰ্বাচনত প্ৰতিদ্বন্দিতা কৰিবলৈ দক্ষিণ ভাৰতলৈ যায় আৰু কৰ্ণাটকৰ চিকমাগালুৰৰ পৰা প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰে । সেই সময়ত কংগ্ৰেছে শ্লোগান দিছিল- 'এক শেৰনী, শ লঙ্গুৰ, চিকমাগালুৰ ভাই চিকমাগালুৰ' ।
বিজেপিৰ শ্লোগানত অটল, আদৱানীৰ নাম
ইফালে যদি বিজেপিৰ শ্লোগানৰ কথা ক'লৈ যোৱা যায়, তেন্তে আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় শ্লোগানটো আছিল অটল বিহাৰী বাজপেয়ী আৰু এল কে আদৱানীৰ নাম ব্যৱহাৰ কৰা শ্লোগানটো । 'অটল, আদৱানী কমল নিচান, মাং ৰহা হে হিন্দুস্তান' । ১৯৮০-ৰ দশকত বিজেপিয়ে ৰাজনৈতিকভাৱে আত্মপ্ৰকাশ ঘটায় আৰু কেইবছৰমানৰ ভিতৰতে দলটোৱে ৰাম মন্দিৰৰ বিষয়টোক আঁকোৱালি লয় আৰু দলটোৰ প্ৰধান মুখ আছিল অটল আৰু আদৱানী । ১৯৯০-ৰ দশকৰ শেষৰ ফালে বিজেপিয়ে কেন্দ্ৰত প্ৰথম চৰকাৰ গঠন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল আৰু বিগত 10 বছৰ ধৰি বিজেপি কেন্দ্ৰত শাসনত আছে । বিজেপিৰ এই যুগত শ্লোগানৰ এক দীঘলীয়া তালিকা আছে ।
'অবকি বাৰ, চাৰ শ পাৰ'– এই শ্লোগানৰ সহায়ত বিজেপিয়ে ২০২৪ চনৰ চলিত লোকসভা নিৰ্বাচনত ৫৪৩ খন আসনৰ ভিতৰত ৪০০ খন আসন জিকাৰ দাবী কৰিছে । অৱশ্যে কেৱল ৰাজীৱ গান্ধীৰ যুগতহে এটা দলে দেশত 400 খন আসন লাভ কৰিছে । কিন্তু বিজেপিয়ে এইবাৰ এই শ্লোগান তীব্ৰ কৰি তুলিছে ।
বিজেপিৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ তাৰকা প্ৰচাৰক হৈছে প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদী আৰু ২০১৪ চনত আৰম্ভ হোৱা এই প্ৰক্ৰিয়া এতিয়াও চলি আছে । দলটোৱে মোদীক সন্মুখত ৰাখি ভোট বিচাৰি আছে আৰু এই শ্লোগানটো তাৰ মাত্ৰ এটা উদাহৰণ । একেদৰে, 'মোদী হ্যে তো মুমকিন হ্যে', 'হৰ-হৰ মোদী, ঘৰ-ঘৰ মোদী', 'দেশ কা চকীদাৰ', 'মোদী কা পৰিয়াল'ৰ দৰে শ্লোগানো বহুলভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে ।
বিজেপিয়ে ভাল দিন আহিবলগা আছে বা ভাল দিন আহিব বুলিও শ্লোগান দিছিল । বিগত নিৰ্বাচনৰ বতৰত এই শ্লোগানটো প্ৰতিটো শিশুৰ মুখত ফুটি উঠিছিল- 'অবকী বাৰ, মোদী চৰকাৰ' । প্ৰথমবাৰৰ বাবে নৰেন্দ্ৰ মোদীক সন্মুখত ৰাখি নিৰ্বাচনত প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰাৰ সময়ত বিজেপিয়ে এই শ্লোগান দিছিল আৰু তাৰ পিছত এই শ্লোগানটো নৱীকৰণ হৈ থাকিল আৰু বিজেপিয়ে 'ফিৰ সে মোদী চৰকাৰ' বা 'ফিৰ একবাৰ মোদী চৰকাৰ' শ্লোগান দিবলৈ আৰম্ভ কৰে ।
শ্বাইনিং ইণ্ডিয়া
কেন্দ্ৰত ৫ বছৰ ধৰি প্ৰথমবাৰৰ বাবে চৰকাৰ চলোৱাৰ পিচত অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ যুগত বিজেপিয়ে 'ইণ্ডিয়া শ্বাইনিং' শ্লোগানেৰে কেন্দ্ৰত পুনৰ অটল বিহাৰী চৰকাৰ গঠনৰ দাবী কৰিছিল । কিন্তু ২০০৪ চনত এই শ্লোগান সফল নহ'ল আৰু কেন্দ্ৰত কংগ্ৰেছ নেতৃত্বাধীন ইউপিএ চৰকাৰ গঠন হ'ল ।
দেশৰ ৰাজনীতিত বিজেপিৰ পুনৰুত্থানত ৰাম মন্দিৰ আন্দোলন গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল । ৰাম মন্দিৰ আন্দোলনত বিজেপিৰ এটা শ্লোগান তীব্ৰভাৱে চলিছিল – 'সৌগন্ধ ৰাম কী খাতে হ্যে, মন্দিৰ ৱহী বনায়েংগে' । অটল বিহাৰী বাজপেয়ীৰ জনপ্ৰিয়তাৰ বিষয়ে উত্থাপন কৰা এই শ্লোগানটোও অতি জনপ্ৰিয় হৈছিল– 'সবকো দেখা বাৰী-বাৰী, অবকি বাৰী অটল বিহাৰী' । 'মে ভী চকীদাৰ'ৰ পৰা 'চকীদাৰ চোৰ হ্যে'লৈকে আহিছিল । নতুন সময়ৰ ৰাজনীতিত নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ নাম চৰ্চাত আছে । তেওঁলোক লৈ শ্লোগান আছিল, 'মে ভী চকীদাৰ' । আনহাতে, কংগ্ৰেছে ইয়াৰ প্ৰত্যুত্তৰত শ্লোগান দিছিল, 'চকীদাৰ চোৰ হ্যে' । এইবাৰ কংগ্ৰেছে যেতিয়া মোদীৰ পৰিয়ালৰ বিষয়টো প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে, তেতিয়া দেশত 'মে ভী মোদী কা পৰিবাৰ' শ্লোগানেৰে প্ৰচাৰ আৰম্ভ হয় ।
বাঁওপন্থী দল আৰু আঞ্চলিক দলসমূহৰো আকৰ্ষণীয় শ্লোগান আছে
ভাৰতত বাঁওপন্থী দলসমূহৰ এটা শ্লোগানো বহু চৰ্চিত হৈছিল । আশীৰ দশকত 'চলেগা মজদুৰ উড়েগী ধুল, না বচেগা হাথ, না ৰাহেগা ফুল' আৰু 'লালকিল্লাত লাল নিচান, মাং ৰহা হিন্দুস্তান'ৰ দৰে শ্লোগানো উত্থাপন কৰা হৈছিল । ১৯৮৪ চনত ইন্দিৰা গান্ধীক হত্যা কৰা হয় । সেই সময়ছোৱাত বিৰোধীৰ সকলো শ্লোগান ম্লান হৈ পৰিছিল । ইন্দিৰা গান্ধীৰ হত্যাৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা সহানুভূতিৰ ঢৌৱে বিৰোধীপক্ষক ধূলিসাৎ কৰিছিল । তেতিয়া শ্লোগান আছিল– 'জব তক সূৰয চান্দ ৰহেগা, ইন্দিৰাজী কা নাম ৰহেগা' । ইয়াৰ পূৰ্বে ইন্দিৰাৰ যুগত কংগ্ৰেছে 'ইণ্ডিয়া ইজ ইন্দিৰা, ইন্দিৰা ইজ ইণ্ডিয়া' শ্লোগানো দিছিল ।
ইন্দিৰা গান্ধীৰ হত্যাৰ পিচত ৰাজীৱ গান্ধীয়ে ক্ষমতা গ্ৰহণ কৰিছিল । তাৰ পিচত মিত্ৰজোঁটৰ চৰকাৰৰ যুগ আহিল । ভিপি সিং দেশৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হৈছিল । বোফৰ্ছৰ কোলাহলত ভিপি সিঙৰ বাবে এটা শ্লোগান আছিল– 'ৰাজা নহী ফকীৰ হ্যে, দেশ কী তকদীৰ হ্যে' । ভিপি সিঙৰ শাসনত যেতিয়া দেশত মণ্ডল আয়োগৰ প্ৰতিবেদন আহিছিল আৰু ভাৰত আন্দোলনৰ জুইত জ্বলিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল, সেই সময়ত শ্লোগান আছিল- 'গুলী মাৰো মণ্ডল কো, ইস ৰাজাকো কমণ্ডল দো'ৰ শ্লোগানত ডকাইতৰ পৰা গুণ্ডা আৰু বিড়িলৈকে, তৰোৱালৰ পৰা জোতালৈকে আহিছিল ।
আনহাতে, দেশৰ ৰাজনীতিত এনে কিছুমান শ্লোগানো আছিল, য'ত অপ্ৰীতিকৰ শব্দও ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । তথাপিও কিন্তু সেইবোৰ ভালদৰে চলিছিল । উদাহৰণ স্বৰূপে, 'জনসংঘ কো ভোট দো, বিড়ি পিনা ছোড় দো', 'বিড়ি মে তম্বাকু হ্যে, কংগ্ৰেছ পাৰ্টী ডাকু হ্যে' । বিহাৰত লালু যাদৱৰ শ্লোগান আছিল- 'ভুৰা বাল চাফ কৰো', এই শ্লোগানটো বিহাৰৰ চাৰিটা জাতিৰ বিৰুদ্ধে আছিল । একেদৰে, লালুৰাজৰ সময়ত বিহাৰৰ ফিজাত 'জব তক ৰহেগা সমোসে মে আলু, তব তক ৰহেগা বিহাৰ মে লালু'ৰ দৰে শ্লোগানো আহিছিল ।
নিৰ্বাচনৰ পৰিৱেশ অনুভৱ কৰাত বিশেষজ্ঞ হিচাপে বিবেচিত বিহাৰৰ ৰামবিলাস পাছোৱানক কোৱা হৈছিল– 'ওপৰ আচমান, নিচে পাছৱান' । আনহাতে, উত্তৰ প্ৰদেশত কুমাৰী মায়াৱতীৰ দল বিএছপিৰ শ্লোগান আছিল- 'চঢ় গুণ্ডন কী ছাতী পৰ, মোহৰ লগেগী হাথি পৰ' । পূৰ্বতে সামাজিক মাধ্যমৰ শ্লোগান আছিল- 'তিলক, তৰাজু ঔৰ তলৱাৰ, ইনকো মাৰো জুতে চৰ' । কিন্তু যেতিয়া মায়াৱতীয়ে সামাজিক অভিযান্ত্ৰিকতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল, তেতিয়া শ্লোগানবোৰ সলনি হৈছিল আৰু নতুন শ্লোগান আহিছিল, 'হাথী নেহী গণেশ হ্যে, ব্ৰহ্মা, বিষ্ণু, মহেশ হ্যে' আৰু ইয়াৰ জোৰত বিএছপি উত্তৰ প্ৰদেশত শক্তিশালীভাৱে ক্ষমতালৈ ঘূৰি আহিছিল । বিএছপি আৰু এছপি যুগত 'পণ্ডিত শংখ বজায়েগা, হাথী বঢ়তা জায়েগা', 'মিলে মুলায়ম ঔৰ কাশীৰাম, হাৱা মে উড়েগা জয় শ্ৰীৰাম'ৰ দৰে শ্লোগানো ব্যাপকভাৱে প্ৰচলিত হৈছিল ।
হিমাচল প্ৰদেশত শক্তিশালী ৰাজনীতিবিদ তথা ছয়বাৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী বীৰভদ্ৰ সিঙৰ বাবেও যথেষ্ট শ্লোগান দিয়া হৈছিল । 'ৰাজা নেহী ফকীৰ হ্যে, হিমাচল কী তকদীৰ হ্যে' । লগতে বীৰভদ্ৰ সিঙৰ বাবে 'সিং ইজ কিং' শ্লোগানটোও ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । হিমাচলত আন এটা শ্লোগান চলে– 'নিকম্মী ইস চৰকাৰ কো, ভেজো হৰিদ্বাৰ কো' । প্ৰাক্তন মুখ্যমন্ত্ৰী জয়ৰাম ঠাকুৰৰ বিৰুদ্ধে উত্থাপিত শ্লোগানক লৈ যথেষ্ট বিতৰ্ক হৈছিল । হিমাচলত অ'পিএছ আন্দোলনৰ সময়ত কৰ্মচাৰীসকলৰ মাজত ব্যাপকভাৱে এটা শ্লোগান উত্থাপন কৰা হৈছিল । 'জয়া মামা মন্দা নয়ে, কৰ্মচাৰী কো সুন্তা নয়ে, জয়া মামা মান্নি জা, পুৰাণী পেঞ্চন পাচু লা', 'কৰ্মচাৰী আব জগ গয়া, জয়া মামা ভাগ গয়া' । যদিও এই শ্লোগানবোৰ নিৰ্বাচনী নাছিল, ২০২২ চনৰ বিধানসভা নিৰ্বাচনত এই শ্লোগানবোৰৰ প্ৰভাৱ যথেষ্ট আছিল । এই শ্লোগানবোৰে তদানীন্তন মুখ্যমন্ত্ৰী জয়ৰাম ঠাকুৰক স্পৰ্শ কৰিছিল । অৱশ্যে পিচত তেওঁ চিৰমৌৰৰ ৰাজহুৱা সভাত নিজকে চিৰমৌৰ লোকসকলৰ মামা বুলি অভিহিত কৰি গৌৰৱ অনুভৱ কৰিছিল । প্ৰকৃততে এই শ্লোগানটো প্ৰস্তুত কৰা কৰ্মচাৰীজন চিৰমৌৰ আছিল আৰু লোক-নাট্যৰ এজন শিল্পীও আছিল ।
শ্লোগানৰ কিয় প্ৰয়োজন
সমাজ বিজ্ঞানী ডঃ সুৰেশ কুমাৰে কয় যে নিৰ্বাচনৰ সময়ত শ্লোগানৰ প্ৰয়োজনীয়তা বিতৰ্কৰ বিষয়, কিন্তু সত্যটো হ'ল শ্লোগানৰ নিজা মনোবিজ্ঞান আছে । যদি শ্লোগানটো চুটি হয়, ই আকৰ্ষণীয় হয় । যিটো জনসাধাৰণৰ জিভা আৰু হৃদয়ত থিতাপি লয় । মনোবিজ্ঞানী ডাঃ চন্দ্ৰ শৰ্মাই কৈছে যে শ্লোগানে এক পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰে । সেইবাৰে কৰ্মকৰ্তাসকলৰ মনত উৎসাহ সৃষ্টি কৰে । নিৰ্বাচনৰ সময়ত ৰেলীত শ্লোগানেৰে ভোটাৰসকলক আকৰ্ষিত কৰাৰ চেষ্টা কৰা হৈছে । শ্লোগানৰ অনুৰণন দীৰ্ঘদিন ধৰি অৱচেতন মনত থাকে । কিছুমান শ্লোগানে জিভাত জুতি পায় আৰু ইয়াৰ সোৱাদ বহু দিনলৈ থাকে আৰু মানুহে প্ৰায়ে সেই শ্লোগানবোৰ আওৰায় থাকে । জ্যেষ্ঠ সংবাদিক নৱনীত শৰ্মাই কয় যে শ্লোগান অবিহনে এগৰাকী নেতাই নিষ্প্ৰাণ অনুভৱ কৰে । তেওঁৰ সমৰ্থনত দিয়া শ্লোগান আৰু ডিঙিত পিন্ধোৱা মালাই তেওঁৰ ৰাজনৈতিক ৰক্ত উতলাই তোলে । নিৰ্বাচনত জয়ী হোৱাৰ বাবে এক মনোবৈজ্ঞানিক লাভ আহে । কৰ্মকৰ্তাসকলৰ সমৰ্থনত নেতাসকলৰ বাবে উৎসাহ আহে আৰু নতুন শক্তি কঢ়িয়াই আনে । এইটোও কোৱা হয় যে শ্লোগানবোৰ হৈছে নিৰ্বাচনৰ প্ৰাণ ।
