ਬਰਸਾਤ ਦਾ ਮੌਸਮ ਮੱਛਰਾਂ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਸਮ 'ਚ ਤੁਸੀਂ ਭਾਵੇਂ ਜਿੰਨੀ ਮਰਜ਼ੀ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ ਪਰ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਡੇਂਗੂ, ਮਲੇਰੀਆ ਅਤੇ ਚਿਕਨਗੁਨੀਆ ਵਰਗੀਆਂ ਛੂਤ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਜੋ ਕਿ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਜੂਨ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਲੇਰੀਆ ਵਿਰੋਧੀ ਮਹੀਨੇ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਸ ਸੰਕਰਮਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੈਕਟਰ-ਬੋਰਨ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਨਿਦਾਨ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ।
ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈ: ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਮਲੇਰੀਆ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਐਲੋਪੈਥਿਕ ਇਲਾਜ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈ ਵਿਚ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਇਲਾਜ ਹੈ। ਮਲੇਰੀਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੈਕਟਰ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਲਾਗਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ, ਦਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੰਚਕਰਮ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਲਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਆਯੁਰਵੇਦ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਔਸ਼ਧੀ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਯੋਗ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਰੀਰ ਦੇ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਸਕੇ।
ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਮਲੇਰੀਆ ਦਾ ਇਲਾਜ: ਭੋਪਾਲ ਦੇ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਚਿਕਿਤਸਕ ਡਾ. ਰਾਜੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਮਲੇਰੀਆ ਜਾਂ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਫੈਲਣ ਵਾਲੇ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਇਰਲ ਬੁਖਾਰ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਬੁਖਾਰ ਅਤੇ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਿਦਾਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀ-ਮਲੇਰੀਅਲ/ਐਂਟੀ-ਵਾਇਰਲ ਗੁਣ ਹੋਣ, ਐਂਟੀ-ਫੰਗਲ, ਬੁਖਾਰ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੂਰ ਕਰਨ, ਹੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ, ਖੂਨ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਧਾਉਣਾ ਅਤੇ ਤਿੰਨੋਂ ਦੋਸ਼ਾਂ (ਵਾਤ, ਪਿੱਤ ਅਤੇ ਕਫ) ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਗੁਣ ਹਨ।
ਮਲੇਰੀਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇਹ ਦਵਾਈਆ ਲਾਭਦਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦੀਆ: ਮਲੇਰੀਆ ਜਾਂ ਮੱਛਰ ਦੇ ਕੱਟਣ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਭਿਆਨਕ ਬੁਖਾਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਦਵਾਈਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਭਦਾਇਕ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਡੂਚੀ, ਆਮਲਾ, ਨਿੰਮ, ਸਪਤਪਰਨਾ, ਮੁਸਤਾ ਅਤੇ ਗਿਲੋਏ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਮਲੇਰੀਆ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਤੋਂ ਬਣੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਹੋਰ ਨਿਵੇਸ਼, ਜੂਸ ਅਤੇ ਪਾਊਡਰ ਦਾ ਸੇਵਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਚੂਰਨ, ਆਯੂਸ਼ 64, ਅਮ੍ਰਿਤਰਿਸ਼ਟ, ਮਹਾਕਲਿਆਣਕ ਘ੍ਰਿਤਾ, ਗੁਡੂਚਿਆਦੀ ਕਵਾਠ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣਕ ਘ੍ਰਿਤਾ ਆਦਿ।
ਸਿਰਫ ਨਿਦਾਨ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਰੋਕਥਾਮ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਡਾ: ਰਾਜੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਚਿਕਿਤਸਾ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੂਲ ਰੋਗ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਉਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਮੁੜ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਰੋਗ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਖੁਰਾਕ, ਵਿਹਾਰ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਗਈ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਰੱਖੋ ਧਿਆਨ:
- ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ ਜਾਂ ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਾਗ ਫੈਲਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਫਾਈ ਦੇ ਹੋਰ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਨੁਸਾਰ ਅਦਰਕ, ਤੁਲਸੀ, ਹਲਦੀ/ਕੱਚੀ ਹਲਦੀ, ਦਾਲਚੀਨੀ, ਲੂਣ, ਲੌਂਗ, ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ, ਵੱਡੀ ਇਲਾਇਚੀ, ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ, ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਅਮਰੂਦ, ਸੰਤਰਾ, ਕੱਚਾ ਪਪੀਤਾ, ਨਿੰਬੂ ਅਤੇ ਬਲੈਕਬੇਰੀ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਫਲ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੁਰਾਕ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ। ਵਿਟਾਮਿਨ 'ਸੀ' ਸਰੀਰ ਦੀ ਰੋਗ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ 'ਚ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਹਲਕੇ ਸੰਕਰਮਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦੇ ਗੁਣ ਵੀ ਹਨ।
- ਅਦਰਕ, ਹਲਦੀ, ਤੁਲਸੀ ਅਤੇ ਦਾਲਚੀਨੀ ਨੂੰ ਭੋਜਨ, ਪਕੌੜੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਸਫਾਈ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
- ਘਰ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਹਵਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੁਬਾਨ, ਪਾਥੀ ਅਤੇ ਨਿੰਮ ਦੇ ਪੱਤੇ ਆਦਿ ਜਲਾਉਣ ਨਾਲ ਵੀ ਮੱਛਰਾਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
