ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਲੋਹੜੀ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਅੰਤ ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਰਾਤ ਸਭ ਤੋਂ ਠੰਢੀ ਰਾਤ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਨਵ ਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਤੇ ਵਿਆਹੇ ਜੋੜੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੋਹੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਵਾਂਗ ਰੌਣਕ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਲੋਕ ਪਹਿਲੀ ਲੋਹੜੀ ਭੁੰਨਦੇ ਹਨ। ਲੋਹੜੀ ਨਾਲ ਕਈ ਲੋਕ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸਮੇਤ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਲੋਕ ਮੂੰਗਫਲੀ, ਰੇਵਾੜੀਆਂ ਤੇ ਫੁੱਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਵਜੋਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਲੋਕ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੱਗ ਬਾਲ ਉੱਸੇ ਵਿੱਚ ਰੇਵੜੀ ਅਤੇ ਮੂੰਗਫਲੀਆਂ ਦਾ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ।
ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ: ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲੋਹੜੀ ਨੂੰ ਤਿਲੋੜੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਤਿਲ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਰੋੜੀ ਗੁੜ ਅਤੇ ਰੋਟੀ ਤੋਂ ਬਣੀ ਇੱਕ ਪਕਵਾਨ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਤਿਲ ਅਤੇ ਗੁੜ ਖਾਣ ਅਤੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸਤੀ ਦੀ ਕਥਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਮਾਤਾ ਸਤੀ ਨੇ ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਦਕਸ਼ ਦੇ ਯੱਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਲਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਆਤੰਕ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਧੀਆਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਮਿਲ ਕੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਢੋਲ ਵਜਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਕੌਣ ਸੀ?: ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ ਅਕਬਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੀਰੋ ਦੇ ਖਿਤਾਬ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਵਪਾਰੀ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਖਰੀਦਦੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਇਸ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਛੁਡਵਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਵੀ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਹਾਦਰ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਲੋਹੜੀ 'ਤੇ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਜ਼ਾਲਮ ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੌਲਤ ਗਰੀਬਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਦਾ ਸੀ।
ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਮਹੱਹਤਾ : ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਨੂੰ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੱਗ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਭੋਜਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੇਵਤਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਅਗਨੀ ਦੇਵਤਾ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
