ETV Bharat / bharat

Yogini Ekadashi 2023: ਇਹ ਹੈ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਵਰਤ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵਰਤੀਆ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ

author img

By

Published : Jun 14, 2023, 9:36 AM IST

ਹਰ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦੇ ਵਰਤ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਾਨਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸਾਧ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਵਿਚ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

Yogini Ekadashi 2023
Yogini Ekadashi 2023

ਸਾਡੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕਈ ਇਕਾਦਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦੇ ਵਰਤ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਇਸ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਅਸਾਧ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਨੂੰ ਯੋਗਿਨੀ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਵਰਤ ਅਤੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਾਲ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜਾਣੇ-ਅਣਜਾਣੇ ਵਿਚ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਾਪ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਰਪਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦਾ ਵਰਤ: ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ 'ਤੇ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਧਕ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਧਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੁਕਤੀ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦਾ ਵਰਤ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। 14 ਜੂਨ, 2023 ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਵਰਤ ਰੱਖਣਗੇ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨਗੇ, ਜਦਕਿ ਪਾਰਣ 15 ਜੂਨ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦੇ ਵਰਤ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ: ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦਾ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਜਾਣੇ-ਅਣਜਾਣੇ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਾਪਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਕਿਸੇ ਸੰਤ, ਮਹਾਤਮਾ ਜਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਰਾਪ ਨੂੰ ਵੀ ਨਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦਾ ਵਰਤ ਕਲਪਤਰੂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਦੇਵਸ਼ਾਯਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦਾ ਵਰਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸ਼ੁਭ ਕੰਮ ਵਰਜਿਤ ਹਨ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਜਾ ਕਰੋ: ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦੇ ਦਿਨ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਜਲ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣਾ ਵਰਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਕੇ ਪੂਜਾ ਕਰੋ। ਆਪਣੇ ਘਰ ਜਾਂ ਨੇੜਲੇ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕਲਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ। ਕਥਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਲਸ਼ ਅੱਗੇ ਫੁੱਲ, ਅਕਸ਼ਤ, ਰੋਲੀ, ਅਤਰ, ਤੁਲਸੀ ਦੀ ਦਾਲ ਆਦਿ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕਰੋ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੁੱਧ ਤੋਂ ਬਣੇ ਤਾਜ਼ੇ ਮੌਸਮੀ ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਮਿਠਾਈਆਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲਓ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੂਰਤੀ ਜਾਂ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਧੂਪ ਦੀਵੇ ਜਗਾ ਕੇ ਵਰਤ ਦੀ ਕਥਾ ਦਾ ਪਾਠ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਫਿਰ ‘ਓਮ ਨਮੋ ਭਗਵਤੇ ਵਾਸੁਦੇਵਾਯ ਨਮਹ’ ਮੰਤਰ ਦਾ 108 ਵਾਰ ਜਾਪ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਜੀ ਦੀ ਆਰਤੀ ਗਾਇਨ ਕਰਕੇ ਪੂਜਾ ਕਾਰਜ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਵੰਡੋ।

ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦੇ ਵਰਤ ਦੀ ਕਥਾ: ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਲਕਾਪੁਰੀ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਕੁਬੇਰ ਦੇ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਹੇਮ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਲੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਰਾਜਾ ਕੁਬੇਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਫੁੱਲ ਲਿਆਉਣਾ ਸੀ। ਉਸ ਫੁੱਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਤੋਂ ਫੁੱਲ ਲਿਆ ਕੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਘੁੰਮਣ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਫੁੱਲ ਲਿਆਉਣ ਵਿਚ ਦੇਰੀ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਰਾਜਾ ਕੁਬੇਰ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋੜ੍ਹੀ ਬਣਨ ਦਾ ਸਰਾਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਾਪ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਉਹ ਮਾਲੀ ਕੋੜ੍ਹੀ ਹੋਕੇ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਭਟਕਣ ਲੱਗਾ। ਇਹ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਦਿਨ ਮਾਲੀ ਮਾਰਕੰਡੇਯ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਇਸ ਲਈ ਮਾਰਕੰਡੇਯ ਰਿਸ਼ੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਪੱਸਿਆ ਨਾਲ ਮਾਲੀ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਹੱਲ ਦੱਸਿਆ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਉਸ ਮਾਲੀ ਨੂੰ ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦਾ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਲਾਭ ਕਾਰਨ ਮਾਲੀ ਦਾ ਕੋੜ੍ਹ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿਓ:

  1. ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦਾ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
  2. ਯੋਗਿਨੀ ਇਕਾਦਸ਼ੀ ਦੇ ਵਰਤ ਦੌਰਾਨ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਨਮਕ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
  3. ਇਸ ਦਿਨ ਗੁੱਸੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਝੂਠ ਨਹੀਂ ਬੋਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
  4. ਇਸ ਦਿਨ ਮਾਸ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਨੂੰ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਵੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਅਤੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਇਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਾ ਕਰੇ।
ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.