ਰਾਏਪੁਰ: ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਰਾਏਪੁਰ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੰਮੇਲਨ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਸੰਬੋਧਨ ਹੋਇਆ। ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਜੋੜੋ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ। ਰਾਹੁਲ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਅਸੀਂ ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਤੱਕ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਭਾਰਤ ਜੋੜੋ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਤੁਸੀਂ ਭਾਰਤ ਜੋੜੋ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਵੀਡੀਓ 'ਚ ਮੇਰਾ ਚਿਹਰਾ ਦੇਖਿਆ ਪਰ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਚੱਲੇ। ਹਰ ਸੂਬੇ 'ਚ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਚੱਲੇ। ਮੀਂਹ 'ਚ, ਗਰਮੀ 'ਚ ਬਰਫ਼ 'ਚ ਅਸੀਂ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤਾ। ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸੀ।"
ਗਲੇ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਟਰਾਂਸਮਿਸ਼ਨ: ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਕੈਨਿਕ ਆਇਆ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਮੈਂ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜ ਲਿਆ। ਮੈਂ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ, ਦੁੱਖ, ਖੁਸ਼ੀ, ਗਮੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਖਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜੱਫੀ ਪਾ ਕੇ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ ਹੈ। ਮਿਲਣ 'ਤੇ ਟਰਾਂਸਮਿਸ਼ਨ ਵਰਗਾ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਪੁੱਛਣ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ। ਕੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਹਨ, ਕਿੰਨੇ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਇਹ ਗੱਲ ਡੇਢ ਮਹੀਨਾ ਚਲਦੀ ਰਹੀ। ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੋਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪਈ। ਹੱਥ, ਜੱਫੀ ਪਾ ਕੇ, ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਬੋਲਿਆ ਪਰ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਜੋ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਬੋਲੇ ਸਮਝ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।"
ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਤੁਰਨ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ: ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ “ਤੁਸੀਂ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਕਿਸ਼ਤੀ ਦੌੜ ਦੇਖੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਪੂਰੀ ਟੀਮ ਨਾਲ ਸੀ. ਮੇਰੀ ਲੱਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਦਰਦ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਫੋਟੋ ਵਿੱਚ ਮੁਸਕਰਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੈਂ ਰੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਦਰਦ ਸੀ. ਮੈਂ ਕਾਫੀ ਫਿੱਟ ਆਦਮੀ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਦਸ ਬਾਰਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੌੜਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਮੈਂ 10-12 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੈਦਲ ਚੱਲ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ 20-25 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੈਦਲ ਚੱਲਣ ਵਿਚ ਕੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ।
ਰਾਹੁਲ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ, "ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟਬਾਲ ਖੇਡਦੇ ਸਮੇਂ ਮੈਨੂੰ ਸੱਟ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਗੋਡੇ ਵਿੱਚ ਸੱਟ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਦਰਦ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਗਾਇਬ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਅਚਾਨਕ ਦਰਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੋ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਦੱਸ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਤੁਰਨਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ 3500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੈਦਲ ਚੱਲਣਾ ਹੈ, 25 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਨਹੀਂ। ਫਿਰ ਮੈਂ ਡੱਬੇ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰਦਾ ਸਾਂ। ਤੁਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਂਗਾ। ਪਹਿਲੇ 10-15 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਹੰਕਾਰ ਜਾਂ ਘਮੰਡ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਸਭ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।"
ਹਉਮੈ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹੀ ਸਫ਼ਰ ਕਰੋ: "ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਤੁਸੀਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹੋ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਤੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੱਕ ਪੈਦਲ ਤੁਰਨ ਲਈ ਨਿਕਲੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਣੀ ਹਉਮੈ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੱਢ ਦਿਓ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਯਾਤਰਾ ਨਾ ਕਰੋ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਸੁਣਨਾ ਪਿਆ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮੈਂ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ। ਮੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਗਈ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਬਾਰੇ, ਮਨਰੇਗਾ ਬਾਰੇ, ਖਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਸੀ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਰੁੱਕ ਗਿਆ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਆ ਗਈ। ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਣਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਗੱਲ ਬਦਲ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਿਆ।
ਅੱਜ ਵੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਘਰ ਨਹੀਂ ਹੈ: "ਮਾਂ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਛੋਟਾ ਸੀ। 1977 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਚੋਣਾਂ ਆਈਆਂ। ਮੈਨੂੰ ਚੋਣਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ 6 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਘਰ ਵਿੱਚ ਅਜੀਬ ਮਾਹੌਲ ਸੀ। ਮੈਂ ਮਾਂ ਕੋਲ ਗਿਆ। ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕੀ ਹੋਇਆ ਮਾਂ। ਮਾਂ ਕਹਿੰਦੀ ਅਸੀਂ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਕਿ ਘਰ ਸਾਡਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਘਰ ਕਿਉਂ ਛੱਡ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਬਾਰ ਮਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਾਹੁਲ ਇਹ ਸਾਡਾ ਘਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਘਰ ਹੈ, ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਇੱਥੋਂ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਇਹ ਸਾਡਾ ਘਰ ਹੈ। 52 ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਘਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅੱਜ ਤੱਕ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਘਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਘਰ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਸਾਡਾ ਘਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਘਰ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ 12 ਤੁਗਲਕ ਲੇਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਘਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਤੋਂ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਨਿਕਲਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ। ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।"
"ਮੈਂ ਕੁਝ ਦੇਰ ਸੋਚਿਆ। ਫਿਰ ਮੇਰੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਚਾਰ ਆਇਆ। ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਫਤਰ ਵਿਚ ਬੁਲਾਇਆ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਇੱਥੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਧੱਕਾ ਲੱਗੇਗਾ। ਲੋਕ ਦੁਖੀ ਹੋਣਗੇ। ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ। ਭੀੜ।ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ।ਮੇਰੇ ਪਾਸੇ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ 20-25 ਫੁੱਟ ਦੀ ਖਾਲੀ ਥਾਂ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਮਿਲਣ ਆਉਣਗੇ। ਉਹੀ ਸਾਡਾ ਘਰ ਅਗਲੇ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਘਰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਚੱਲੇਗਾ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਇਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕੋਈ, ਜੋ ਵੀ ਆਵੇਗਾ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਅਮੀਰ ਹੋਵੇ, ਗਰੀਬ ਹੋਵੇ, ਬੁੱਢਾ ਹੋਵੇ, ਜਵਾਨ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਬੱਚਾ ਹੋਵੇ, ਕੋਈ ਵੀ ਧਰਮ ਹੋਵੇ, ਕੋਈ ਵੀ ਰਾਜ ਹੋਵੇ, ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰ ਹੋਵੇ, ਉਸਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿ ਮੈਂ ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਘਰ ਆਇਆ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਥੋਂ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਘਰ ਛੱਡ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਇਹ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਵਿਚਾਰ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਉਦੋਂ ਇਸਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਕੀਤਾ ਉਸ ਦਿਨ ਸਫ਼ਰ ਬਦਲ ਗਿਆ, ਜਾਦੂ ਵਾਂਗ ਬਦਲ ਗਿਆ, ਲੋਕ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਹੈ: "ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦਾ ਜੋ ਮੈਂ ਸੁਣਿਆ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਿੰਨਾ ਦਰਦ ਹੈ। ਉਹ ਕਿੰਨਾ ਬੋਝ ਚੁੱਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੇਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਸਵੇਰੇ ਤੜਕੇ ਤੁਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸੀ। ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਸਾਈਡ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਔਰਤ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮੈਂ ਬੁਲਾਇਆ। ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਪ੍ਰਿਅੰਕਾ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜਦਾ ਹਾਂ। ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜਿਆ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਈ ਹਾਂ। ਮੇਰਾ ਪਤੀ ਮੈਨੂੰ ਕੁੱਟਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲਣ ਘਰੋਂ ਭੱਜੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਥੇ। ਮੈਂ ਬੱਸ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ-ਕਰੋੜਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਹਨ।"
ਅਸੀਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਇਆ: "ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਦੇ 15-20 ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਦੇ ਲਾਲ ਚੌਕ 'ਤੇ ਤਿਰੰਗਾ ਲਹਿਰਾਇਆ। ਭਾਰਤ ਜੋੜੋ ਯਾਤਰਾ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਤਿਰੰਗਾ ਲਹਿਰਾਇਆ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੂੰ ਫਰਕ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਤੁਸੀਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਝੰਡੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਖੋਹ ਲਈ। ਅਸੀਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਇਆ। ਇਹ ਤਿਰੰਗਾ ਦਿਲ ਦੀ ਆਤਮਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਭਾਵਨਾ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਗਾਈ ਹੈ। ਉਹ ਖੁਦ ਸਾਡੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ, ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਰੰਗਾ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲੇ।"
"ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਇੱਕ ਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਿਆਰ ਹੈ। ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਰੰਗਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਜੋੜੋ ਯਾਤਰਾ ਨੇ ਇਸ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਕੰਮ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ।"
ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਚੀਨ ਦੀ ਕੀਤੀ ਤਾਰੀਫ਼ : "ਸਾਵਰਕਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ ਉਸ ਅੱਗੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਦਿਓ। ਭਾਰਤੀ ਮੰਤਰੀ ਚੀਨ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਖੜੇ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਇਹ ਕਿਹੜੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰੋ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਸਾਹਮਣੇ ਝੁਕ ਜਾਓ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ।" "ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਦੇ ਵੀ ਸੱਚ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਛੱਡੋ। ਅਸੀਂ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਹਾਂ, ਪਰ ਆਰਐਸਐਸ ਬੀਜੇਪੀ ਸੱਤਾਗ੍ਰਹਿ ਹਨ। ਉਹ ਸੱਤਾ ਲਈ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਰਲ ਜਾਣਗੇ।"
ਮੋਦੀ ਅਡਾਨੀ ਕਾ ਕੀ ਰਿਸ਼ਤਾ: "ਮੈਂ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿਚ ਅਡਾਨੀ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਡਾਨੀ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਤੁਹਾਡੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਫਾਇਦਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਜ਼ਰਾਈਲ 'ਚ ਰੱਖਿਆ ਠੇਕੇ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ 'ਚ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਦਬਾਅ ਪਾ ਕੇ ਮੋਦੀ ਨੇ ਅਡਾਨੀ ਨੂੰ ਕੰਮ 'ਤੇ ਦਵਾਇਆ। ਮੈਂ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਮੋਦੀ ਜੀ ਤੁਹਾਡਾ ਅਡਾਨੀ ਨਾਲ ਕੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ? ਸਾਰੀ ਸਰਕਾਰ, ਸਾਰੇ ਮੰਤਰੀ ਅਡਾਨੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਅਡਾਨੀ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਗੱਦਾਰ ਹੈ। ਅਡਾਨੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨੇਤਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਬਣ ਗਿਆ। ਬੀਜੇਪੀ,ਆਰਐਸਐਸ ਇਸ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਬਚਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਅਡਾਨੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ। ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਡਾਨੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਕੋਈ ਜਾਂਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੈੱਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਕਿਸ ਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਸੀਂ ਅਡਾਨੀ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਾਂਗੇ। ਅਸੀਂ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਰੁਕਾਂਗੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਡਾਨੀ ਦਾ ਸੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆ ਜਾਂਦਾ। ਅਡਾਨੀ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਵਿਰੁੱਧ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵੀ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਵੀ ਲਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਾਰਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਤਿਹਾਸ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਲੜੇਗੀ।"
"ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਤਪੱਸਿਆ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਹੈ: ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਰਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਕਿਵੇਂ ਆਈ। ਕਿਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਜਾਨ ਆਈ। ਤਪੱਸਿਆ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਹਰ ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਰਕਰ ਅਤੇ ਆਗੂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮਲਿਕਾਰਜੁਨ ਖੜਗੇ ਨੂੰ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇਕੱਠੇ ਯਾਤਰਾ ਕਰਾਂਗੇ। ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਭਾਰਤ ਹਿੱਸਾ ਲਵੇਗਾ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:- Bhupesh Baghel ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ 'ਚ ਬੈਲਟ ਪੇਪਰ ਰਾਹੀਂ ਹੋਣਗੀਆਂ 2024 ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ: ਭੁਪੇਸ਼ ਬਘੇਲ
