ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ- ਹਾਲ ਹੀ ਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਰਡ ਹੈੱਲਥ ਆਰਗੇਨਾਈਜੇਸ਼ਨ ਯਾਨੀ WHO ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਵਰਡ ਹੈੱਲਥ ਅਸੇਂਬਲੀ ਚ ਮੁੱਖ ਬੁਲਾਰੇ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਚ ’ਤੇ ਬੱਚਿਆ ਦੇ ਲਈ ਕੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ?
ਕੈਲਾਸ਼ ਸਤਿਆਰਥੀ: ਮੇਰੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਅਤੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਕਰਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਸੀ, ਅਤੇ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਲਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਸ਼ਾਇਦ ਦੁਨੀਆ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਤਰਤਯੋਗ ਦਬੇ, ਕੁੱਚਲੇ ਪਿੱਛੇ ਧਕੇਲੇ ਗਏ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ ਸੁਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਜਰੀਏ ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਆਵਾਜ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈ ਉੱਥੇ ਕੁਝ ਬੁਨੀਆਦੀ ਮੁੱਦੇ ਚੁੱਕੇ। ਜੋ ਬੱਚੇ ਅਜੇ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ ਕਈ ਕਰੋੜ ਬੱਚੇ ਹੁਣ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਪਾਉਣਗੇ ਕਰੋੜੋ ਬੱਚੇ ਹੁਣ ਵੀ ਸਕੂਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ।
ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ, ਬਾਲ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਬਾਲ ਵੇਸਵਾਪੁਣੇ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਇਕੱਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਇਕੱਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਮੁੱਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ‘ਤੇ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਮੈ ਮਤਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਵੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਹਨ। ਚਾਹੇ ਉਹ ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਹੋ, ਯੂਨੀਸੇਫ,ਯੂਨੇਸਕੋ ਆਦਿ ਉਹ ਸਭ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰੇ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੰਘ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਸਮੂਹ ਗਠੀਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਜੋ ਅਜੇ ਬੱਚਿਆ ’ਤੇ ਇਸ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਅਸਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਤੋ ਨਿਜਾਤ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਅਸਰ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾੜੇ ਅਸਰ ਤੋਂ ਨਿਪਟਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸਿਰਫ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਬਲਕਿ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਦੂਜਾ ਇਹ ਕਿ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਚ ਇੱਕ ਸਪੈਸ਼ਲ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਮੂਹ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਜੋ ਬੱਚਿਆ ਤੇ ਇਸਦਾ ਅਸਰ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਇਸਨੂੰ ਨਜਰ ਅੰਦਾਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਕੰਮ ਕਰੇ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ- ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਬੱਚੇ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕੋਰੋਨਾ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਾਰਾ ਧਿਆਨ ਧਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੇ? ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਅਤੇ ਕੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਕੈਲਾਸ਼ ਸਤਿਆਰਥੀ: ਇਹ ਇਕ ਵੱਡੀ ਗਲਤੀ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਸਾਡੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤਰਜੀਹਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸਕਰ ਉਹ ਬੱਚੇ ਜੋ ਹਾਸ਼ੀਏ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ।
ਸਿੱਖਿਆ ਬਜਟ ਲਈ ਹੋ, ਸਿਹਤ ਦੇ ਬਜਟ ਹੋ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਜਟ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਜੀਹ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਤਰਜੀਹ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਤਰਜੀਹ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਫੇਅਰ ਸ਼ੇਅਰ ਦੇਵੋ।
ਮੈਂ ਪਹਿਲੇ ਕਰਕੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ 80 ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਕਈ ਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹੇ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਫੇਅਰ ਸ਼ੇਅਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਸੰਗਠਨ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ’ਚ ਅਸੀਂ ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ ਹੋਈ ਹੈ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ- ਕੋਰੋਨਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਚ ਬੱਚਿਆ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ? ਕੀ ਇਸ ਤੋਂ ਟ੍ਰੈਫਿਕਿੰਗ ਅਤੇ ਬਾਲ ਮਜਦੂਰੀ ਵਧੇਗੀ?
ਕੈਲਾਸ਼ ਸਤਿਆਰਥੀ: ਕੋਰੋਨਾ ਦਾ ਭਾਰਤ ਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪਿਆ ਹੈ। ਕਰੋੜੋ ਬੱਚੇ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਪਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਬੱਚੇ ਮੀਡ ਡੇਅ ਭੋਜਰ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ’ਚ ਮੀਡ ਡੇਅ ਭੋਜਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਿਆ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬੜੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ- ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਜਿਣਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਵੀ ਵਧਿਆ ਹੈ? ਇਸਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ?
ਕੈਲਾਸ਼ ਸਤਿਆਰਥੀ: ਇਹ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਮ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਵੱਡੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹ ਖ਼ਬਰਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਚਰਿੱਤਰ ਦੇ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤ ਦੇ ਲਹਿਜੇ ਨਾਲ ਵਤੀਰਾ ਕਰਨ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ- ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਲੌਕਡਾਊਨ ਕਾਰਨ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਪਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵੱਲ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਗਏ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਸਕੂਲ ਛੱਡ ਗਏ। ਮਹਾਨਗਰਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਆਨਲਾਈਨ ਕਲਾਸਾਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਗਰੀਬ ਬੱਚੇ ਸਮਾਰਟ ਫੋਨ ਆਦਿ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ, ਕੀ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ?
ਕੈਲਾਸ਼ ਸਤਿਆਰਥੀ: ਉਹ ਬੱਚੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇਹ ਸਹੂਲਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ. ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ, ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਖਰੀਦਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰਜ ਕਰਨ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਵੇਖ ਸਕਣ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ- ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਵੀ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਕੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ’ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਧਿਆਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ? ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਕੀ ਹੱਲ ਵੇਖਦੇ ਹੋ?
ਕੈਲਾਸ਼ ਸੱਤਿਆਰਥੀ: ਮੈਂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਇਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਕੇ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਇਕ ਬਹੁਪੱਖੀ ਬਿਪਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਇਕ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ ਬਣਾਈ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਮਾਹਰ ਹੋਣ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨੋਚਿਕਿਤਸਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਲੌਕਡਾਊਨ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ’ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੌਕਡਾਊਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ- ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ? ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਕੈਲਾਸ਼ ਸਤਿਆਰਥੀ: ਸਿਹਤ ਤੰਤਰ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਆਦਾ ਸੰਸਧਾਨ ਉਸ ਚ ਲਗਾਉਣ ਪੈਣਗੇ। ਇੱਕ ਜਿੰਮ੍ਹੇਵਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਰਿਆ ਨੂੰ ਇੱਕਠਾ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਸੇ ਨਾਅਤੇ ਮੈ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਹਤ ਸੰਵੈਧਾਨਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਦਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਦੇ ਪੂਰੇ ਸਿਹਤ ਤੰਤਰ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਚ ਜੋ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਛਾਈ ਹੋਈ ਹੈ , ਡਰ ਅਤੇ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਛਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪਾ ਕੇ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪਹਿਲ ਹੋ ਪਾਵੇਗੀ। ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨਗੇ ਕਿ ਸਿਹਤ ਮੇਰਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਅਜੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮੌਕੇ ਦਾ ਗਲਤ ਫਾਇਦਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਚ ਬੈੱਡ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗੀ ਕੀਮਤ ਤੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਜਾਂ ਵੈਂਟੀਲੇਟਰ ਚ ਜੋ ਲੁੱਟ ਹੋਈ। ਉਸ ਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਦੇ ਬਿੱਲ ਬਣ ਗਏ ਜੇਕਰ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਧਿਕਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਸਕੇਗੀ। ਸਿਹਤ ਦਾ ਜੋ ਢਾਂਚਾ ਹੈ ਉਹ ਹੋਰ ਮਜਬੂਤ ਹੋਵੇਗਾ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ - ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਅਨਾਥ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਐਲਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਤੈਅ ਕਰਨਗੇ ਕਿ ਕੋਵਿਡ ਕਾਰਨ ਅਨਾਥ ਹੋਏ ਹਨ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਟੈਸਟ ਕਿੱਥੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ?
ਕੈਲਾਸ਼ ਸਤਿਆਰਥੀ: ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਹਨ, ਜੋ ਅਨਾਥ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੰਨ ਕੇ ਸੱਚੀ ਦਇਆ ਨਾਲ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਬਾਲ ਭਲਾਈ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ, ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਵਾਂਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਬੱਚਿਆ ਦੇ ਹੱਥ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ- ਜਦੋਂ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਬੱਚਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਮਰ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਗਰੀਬੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰੋ, ਫਿਰ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਦਲੀਲ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ?
ਕੈਲਾਸ਼ ਸਤਿਆਰਥੀ: ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਸਾਡੀ ਮੁੱਢਲੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ’ਚ 100 ਦਿਨ ਵੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਦੁਸ਼ਟ ਚੱਕਰ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਇੱਕ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਬਾਲਗ ਨੂੰ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸਦੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀ ਕੀਮਤ ਚ ਬਾਲ ਮਜਦੂਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਚ ਜਦੋ ਬਾਲਗ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਵੋ। ਜੇਕਰ ਬਾਲ ਮਜਦੂਰੀ ਕਰੇਗਾ ਬੱਚਾ ਤਾਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਬਾਲਦ ਨੂੰ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਰਹੇਗਾ। ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਬੱਚੇ ਕਦੇ ਵੀ ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਅਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦਾ ਤ੍ਰਿਕੋਣਾਤਮਕ ਚੱਕਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪੂਰਕ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਹੀ ਮਾਇਨੇ ਚ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਬਾਲ ਮਜਦੂਰੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜੋ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਿਆ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਮਿਲ ਸਕੇ।
ਈਟੀਵੀ ਭਾਰਤ- ਚੱਲਦੇ ਚੱਲਦੇ ਇੱਕ ਆਖਿਰੀ ਸਵਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਬੱਚਿਆ ਦੇ ਬਚਪਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹੋ ਤੁਸੀਂ ਖੁਦ ਦਾ ਬਚਪਨ ਕਿੰਨ੍ਹਾ ਮਹਿਫੂਜ ਕਰਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਤੁਸੀਂ?
ਕੈਲਾਸ਼ ਸਤਿਆਰਥੀ: ਮੈਂ ਕਦੇ ਬਚਪਨ ਨੂੰ ਉਮਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੋੜਦਾ। ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਚਪਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੱਚ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿੱਖਣਾ, ਇਹ ਸਭ ਬਚਪਨ ਹੈ। ਕੋਈ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹਉਮੈ ਦੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਬਚਪਨ ਹੈ। ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਹਾਂ, ਹੱਸਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਾਕ ਕਰਦਾ ਹਾਂ. ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਦੁਆਰਾ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਵੇਖੋ, ਇਹ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।
